Uchwała SN - I PZP 20/95
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PZP 20/95
Typ:Uchwała SN
Opis:Wokanda 1996/2/20
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1996/5/72
Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1995/10/78
Data wydania:1995-08-29

Uchwała z dnia 29 sierpnia 1995 r.
I PZP 20/95

Przewodniczący SSN: Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Józef Iwulski,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca),

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Iwony Kaszczyszyn, w sprawie z
powództwa Marii Ł. przeciwko Zespołowi Szkół Zawodowych Nr [...] w L. o przywrócenie
do pracy, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 29 sierpnia 1995 r. zagadnienia
prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w Lublinie postanowieniem z dnia 11 maja 1995 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art.
391 k.p.c.

Czy z ochrony prawnej przed wypowiedzeniem (rozwiązaniem) stosunku pracy,
przewidzianej w art. 32 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach
zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) korzysta członek komitetu założycielskiego
zakładowej organizacji związkowej istniejącego już związku zawodowego o zasięgu
ogólnokrajowym ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Ochrona prawna przed wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy
przewidziana w art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) przysługuje także członkowi komitetu
założycielskiego zakładowej organizacji związkowej istniejącego już związku za-
wodowego, jeżeli komitet ten pełni funkcje zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej.


U z a s a d n i e n i e

Postanowieniem z dnia 11 maja 1995 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Lublinie, działając na podstawie art. 391 § 1 k.p.c., przedstawił
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne budzące poważne
wątpliwości dotyczące ochrony przed wypowiedzeniem (rozwiązaniem) stosunku pracy
członka komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej istniejącego już
związku zawodowego o zasięgu ogólnokrajowym.
Zagadnienie powyższe powstało w następującym stanie faktycznym:
Powódka Maria Ł. jest nauczycielką, a pracę w szkolnictwie rozpoczęła w 1955 r.
Ostatnio - od 1978 r. była zatrudniona w Zespole Szkół Zawodowych Nr [...] w L. w
pełnym wymiarze zajęć. Pismem z dnia 24 czerwca 1993 r. dyrektor Zespołu Szkół
Zawodowych w L. rozwiązał z powódką z dniem 1 lipca 1993 r. stosunek pracy
powołując się na wydane przez Obwodową Komisję Lekarską do Spraw Inwalidztwa i
Zatrudnienia w L. dnia 9 czerwca 1993 r. orzeczenie lekarskie o trwałej niezdolności do
pracy w pełnym wymiarze zajęć na dotychczasowym stanowisku. Wyrokiem z dnia 3
listopada 1993 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lublinie przywrócił powódkę do pracy. W
czasie od 16 listopada 1993 r. do 16 marca 1994 r. powódka była niezdolna do pracy i
korzystała ze zwolnienia lekarskiego. W dniu 17 marca 1994 r. otrzymała pismo o
wypowiedzeniu jej umowy o pracę z powołaniem się na art. 25 w związku z art. 23 ust.
1 pkt 3 Karty Nauczyciela.
W dniu 15 marca 1994 r. powódka uczestniczyła w zebraniu mającym na celu
powołanie komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej NSZZ
"Solidarność-80" w pozwanym Zespole Szkól Zawodowych Nr [...] w L. Komitet ten
został powołany, a powódka została jego członkiem. Pismem z dnia 15 marca 1994 r.
strona pozwana została zawiadomiona o decyzji utworzenia związku zawodowego oraz
o powołaniu komitetu założycielskiego i jego składzie. Powódka, uznając, że
przysługuje jej ochrona przed wypowiedzeniem stosunku pracy przewidziana w art. 32
ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55 poz. 234
ze zm.), wniosła pozew o przywrócenie jej do pracy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lubli-
nie wyrokiem z dnia 10 lutego 1995 r. uwzględnił powództwo, natomiast Sąd Wojewó-
dzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie - rozpoznając rewizję strony
pozwanej - przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
przytoczone we wstępnej części uchwały.
Zdaniem Sądu Wojewódzkiego powyższa wątpliwość wynika stąd, że stosownie
do art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55,
poz. 234 ze zm.) związek zawodowy powstaje na mocy uchwały o jego utworzeniu
podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do tworzenia związków zawodowych.
Z treści tego przepisu wynika więc jednoznacznie, że chodzi o powołanie nowego
związku zawodowego. Tymczasem celem zebrania pracowników strony pozwanej, które
odbyło się dnia 15 marca 1995 r., nie było utworzenie nowego związku zawodowego,
lecz zakładowej organizacji związkowej istniejącego już i działającego od lat związku
zawodowego NSZZ "Solidarność-80". Dlatego też powołanie w dniu 15 marca 1995 r.
komitetu założycielskiego nie może być traktowane jako inicjatywa utworzenia związku
zawodowego , lecz jako deklaracja uczestników zebrania wstąpienia do istniejącego już
związku zawodowego NSZZ "Solidarność -80". Powyższe argumenty przemawiałyby
zatem za udzieleniem odpowiedzi negatywnej. Z drugiej jednak strony ani statut NSZZ
"Solidarność-80", ani ustawa o związkach zawodowych nie określają procedury
powoływania zakładowych organizacji związkowych jak też nie wskazują minimalnej
liczby członków zakładowej organizacji związkowej. Z analizy art. 32 ust. 1 i 3 ustawy o
związkach zawodowych nie wynika przy tym, czy przewidziana w tych przepisach
ochrona odnosi się do członków komitetu założycielskiego zakładowej organizacji
związkowej już działającego na terenie kraju związku zawodowego, czy też do
założycieli nowego związku zawodowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Z art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U.
Nr 55, poz. 234 ze zm.) wynika, że ochrona przewidziana w ust. 1 tego artykułu, po-
legająca na niemożności - bez zgody zarządu - wypowiedzenia lub rozwiązania
stosunku pracy z pracownikiem będącym członkiem zarządu lub komisji rewizyjnej
zakładowej organizacji związkowej w czasie trwania mandatu oraz w okresie roku po
jego wygaśnięciu, przysługuje także członkom komitetu założycielskiego, z tym że
ochrona ta trwa tylko przez okres 6 miesięcy od dnia utworzenia komitetu założyciels-
kiego. Ujmując pytanie Sądu Wojewódzkiego nieco inaczej, ale przy zachowaniu jego
sensu, należy więc stwierdzić. że chodzi w nim o to, czy ochrona przewidziana w art. 32
ust. 3 ustawy dotyczy jedynie członków komitetu założycielskiego mającego postać
związku zawodowego, czy też ochroną, o której mowa, są także objęci członkowie
komitetów założycielskich zakładowych organizacji związkowych.
Wyjaśnienie przedstawionego zagadnienia prawnego wypada rozpocząć od
spostrzeżenia, że zasada ochrony członków komitetu założycielskiego przed wypowie-
dzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy znalazła się w ustawie o związkach zawo-
dowych w rozdziale 4 pod nazwą "Zakładowa organizacja związkowa", a co więcej jako
ustęp 3 przepisu art. 32 przewidującego w ustępach 1 i 2 ochronę członków zarządu i
komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej. Powyższa okoliczność mogłaby
więc usprawiedliwiać wniosek, że w art. 32 ust. 3 chodzi o członków komitetu
założycielskiego zakładowej organizacji związkowej. Jednak analiza całego przepisu
art. 32 ustawy, zwłaszcza uwzględnienie treści ustępu 4 stanowiącego o ochronie
pracowników pełniących z wyboru funkcje w organach organizacji związkowych
działających poza zakładem pracy, pozwala stwierdzić, że ustawodawca w art. 32
ustawy o związkach zawodowych uregulował całościowo problem ochrony pracowników
będących członkami określonych ogniw związku zawodowego, a zatem zarówno
działających na terenie zakładu pracy jak i poza tym zakładem.
Oznacza to, że wzgląd na systematykę ustawy nie prowadzi do rozwiązania
zagadnienia. Należy więc poszukiwać odpowiedzi na gruncie innych przepisów ustawy,
w szczególności tych, które dotyczą istoty związku zawodowego i określają zasady jego
tworzenia.
Zgodnie z art. 12 ust. 1 omawianej ustawy związek zawodowy powstaje z mocy
uchwały o jego utworzeniu, podjętej przez co najmniej 10 osób uprawnionych do
tworzenia związków zawodowych. W myśl zaś ust. 2 tego artykułu osoby, które podjęły
uchwałę o utworzeniu związku zawodowego, uchwalają statut i wybierają komitet
założycielski. Nie ulega przeto wątpliwości, że art. 32 ust. 3 przewidujący ochronę
członków komitetu założycielskiego odnosi tę ochronę do członków komitetu założy-
cielskiego wymienionego w art. 12 ust. 2, a więc do komitetu założycielskiego two-
rzącego się związku zawodowego. Powyższy wniosek ma dodatkowe potwierdzenie w
fakcie zamieszczenia art. 12 w rozdziale 2 pod nazwą "Tworzenie związków zawo-
dowych" oraz w tym, że cały wymieniony rozdział (art. 12-18 ustawy) poświęcony jest
kwestiom związanym z powstaniem związku zawodowego. Nie bez znaczenia jest po-
nadto okoliczność, że ustawa o związkach zawodowych zajmuje się pojęciem "komitet
założycielski" tylko przy okazji regulowania problematyki związanej z tworzeniem
związków zawodowych (rozdział 2) i nie stanowi o "innych" komitetach założycielskich,
co gdyby miało miejsce, uzasadniałoby wniosek, że normuje także wprost ochronę
członków komitetów założycielskich zakładowych organizacji związkowych.
Tego rodzaju rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę jest konsekwencją
zasady wyrażonej w art. 9 ustawy o związkach zawodowych, w myśl której do związków
zawodowych należy prawo do określenia ich wewnętrznej struktury. Zgodnie z wskaza-
nym przepisem, to statuty oraz uchwały związków zawodowych - a nie ustawa - okreś-
lają w sposób swobodny struktury organizacyjne związków zawodowych. Inaczej
mówiąc, wobec zasady przyjętej w art. 9 ustawodawca nie mógł napisać, iż ochroną
obejmuje także członków komitetów założycielskich zakładowych organizacji
związkowych, gdyż nie przewidział dla siebie prawa do decydowania o tym, jakie ogni-
wa organizacyjne utworzą zakładowe organizacje związkowe oraz jakie nadadzą im
nazwy. Zostało to bowiem zastrzeżone dla tych organizacji.
Przedstawione wywody nie oznaczają jednak, że nie ma podstaw do wniosku, iż
ochrona przewidziana w art. 32 ust. 1 omawianej ustawy nie przysługuje członkom
komitetów założycielskich zakładowych organizacji związkowych tworzonych w ramach
już istniejącego związku zawodowego o zasięgu ogólnokrajowym. Są one jedynie
dowodem na to, że wnioskowanie o zakresie ochrony wyłącznie na podstawie treści
przepisów prowadzi do wąskiego ujmowania zagadnienia, nie uwzględniającego celu
ochrony i roli komitetów założycielskich tworzących się zakładowych organizacji
związkowych. W tej zaś kwestii należy podkreślić, że jeżeli komitety założycielskie bądź
o innej nazwie struktury nowoutworzonej zakładowej organizacji związku zawodowego
pełnią faktycznie - choć tymczasowo - funkcje władz tej organizacji, to do czasu wyboru
organów statutowych powinny być traktowane tak, jak te organy. Inaczej mówiąc - jeżeli
komitet założycielski zakładowej organizacji związkowej został uznany przez
upoważniony do tego organ związku zawodowego i jeżeli faktycznie i prawnie jest
traktowany jako tymczasowy organ zakładowej organizacji związkowej zastępujący w
pewnym zakresie zarząd zakładowej organizacji związkowej, to i jego członków należy
traktować tak jak członków zarządu zakładowej organizacji związkowej w zakresie
ochrony przewidzianej w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Tego wymaga
wykładnia funkcjonalna wymienionego wyżej przepisu.
Problematyka ochrony członków tymczasowych struktur zakładowych organizacji
związkowych (komisje tymczasowe, komitety tymczasowe, komitety założycielskie) była
już przedmiotem zainteresowania Sądu Najwyższego i to zarówno na gruncie przepisów
poprzednio obowiązującej jak i obecnie obowiązującej ustawy o związkach
zawodowych. W uchwale z dnia 13 grudnia 1990 r., III PZP 21/90 (OSNCP 1991 z. 5-6
poz. 63), Sąd Najwyższy uznał, że członkowi komitetu założycielskiego NSZZ
"Solidarność" w zakładzie pracy przysługuje ochrona prawna przed rozwiązaniem
umowy o pracę przewidziana w art. 39 ust. 1 ustawy z dnia 8 października 1982 r. o
związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1985 r., Nr 54, poz. 277), gdyż na
płaszczyźnie stosunków pracy komitet założycielski powinien być traktowany jako
prawna reprezentacja praw i interesów tak członków związku zawodowego, jak i pra-
cowników w ogóle.W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy nawiązał do uchwały z dnia 29
marca 1990 r., III PZP 52/89, w której został wypowiedziany pogląd, iż członkowi
tymczasowej komisji zakładowej NSZZ "Solidarność" przysługuje ochrona prawna przed
wypowiedzeniem i rozwiązaniem umowy o pracę określona w art. 39 ust. 1 ustawy z
dnia 8 października 1982 r . Natomiast w uchwale z dnia 17 grudnia 1992 r., I PZP
69/92 (OSNCP 1993 z. 5, poz. 82), Sąd Najwyższy stwierdził wprost, że członek
zakładowego komitetu założycielskiego, spełniającego funkcję tymczasowego zarządu
zakładowej organizacji związkowej, podlega ochronie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234), a w uzasadnieniu
podniósł, że uznanie komitetu założycielskiego za tymczasową władzę związkową w
danym zakładzie pracy uzasadnia traktowanie jego członków w zakresie ochrony przed
wypowiedzeniem i rozwiązaniem stosunku pracy na równi z członkami zarządów
zakładowych organizacji związkowych.
Jak z powyższego wynika, stanowisko Sądu Najwyższego w rozpoznawanej
sprawie jest kontynuacją przyjętego w orzecznictwie poglądu, iż wykładnia art. 32 ust. 1
ustawy powinna także uwzględniać intencje ustawodawcy, które przejawiają się w
ochronie stosunku pracy osób podejmujących się zadania zorganizowania nowych
ogniw ruchu związkowego, a więc powinna uwzględniać cel i funkcje przepisu.
Z tych względów rozważając zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd
Wojewódzki, Sąd Najwyższy uznał, że ochrona prawna przed wypowiedzeniem i roz-
wiązaniem stosunku pracy przewidziana w art. 32 ust. 1 omawianej ustawy przysługuje
także członkowi komitetu założycielskiego zakładowej organizacji związkowej
istniejącego już związku zawodowego, jeżeli komitet ten pełni funkcje zarządu zakła-
dowej organizacji związkowej i w związku z tym udzielił odpowiedzi przytoczonej w
sentencji uchwały.

========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PZP 2/09   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2010/1-2/1
2009-06-18 
[IA] I PZP 1/09   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/23-24/304
2009-05-05 
[IA] I PZP 8/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/17-18/219
2009-03-20 
[IA] I PZP 6/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/13-14/167
2009-02-03 
[IA] I PZP 3/08   Uchwała SN
Monitor Prawa Pracy 2008/10/535 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/1-2/1
2008-07-08 
  • Adres publikacyjny: