Uchwała SN - I PZP 2/04
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PZP 2/04
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2004/23/396
Data wydania:2004-06-09

Uchwała z dnia 9 czerwca 2004 r.
I PZP 2/04

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 czerwca 2004 r.
sprawy z powództwa Joanny I.-D. przeciwko Prokuraturze Okręgowej w Ł. o wyrów-
nanie wynagrodzenia, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd
Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi postanowieniem z dnia 18
lutego 2004 r. [...]

,,Czy okres delegowania prokuratora do wyższej jednostki organizacyjnej pro-
kuratury, przypadający przed dniem 1 października 2001 roku - podlega zaliczeniu
do okresu, od którego zależy uprawnienie delegowanego prokuratora do wynagro-
dzenia przewidzianego w art. 50 ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuratu-
rze (t.j. Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 10 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 185
pkt 11 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U.
Nr 98, poz. 1070) ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Okres delegowania prokuratora do innej jednostki organizacyjnej proku-
ratury, z wyjątkiem Prokuratury Krajowej, przypadający przed dniem wejścia w
życie ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych
(Dz.U. Nr 98, poz. 1070), zmieniającej ustawę z dnia 20 czerwca 1985 r. o proku-
raturze (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 70 ze zm.), nie podlega zali-
czeniu do okresu, od którego zależy uprawnienie delegowanego prokuratora
do wynagrodzenia przewidzianego w art. 50 ust. 4 ustawy o prokuraturze w
brzmieniu ustalonym przez art. 185 pkt 11 wyżej wskazanej ustawy o ustroju
sądów powszechnych.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z 9 października 2003 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych dla Łodzi-Śródmieście w Łodzi uwzględnił w całości powództwo Joanny
I.-D., zasądzając na jej rzecz od Prokuratury Okręgowej w Ł. 723,50 zł wraz z usta-
wowymi odsetkami od 1 grudnia 2001 r. - tytułem wyrównania wynagrodzenia za
pracę za listopad 2001 r., 723,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 1 stycznia
2002 r. - tytułem wyrównania wynagrodzenia za pracę za grudzień 2001 r. i 123,55 zł
wraz z ustawowymi odsetkami od 1 kwietnia 2002 r. - tytułem wyrównania dodatko-
wego wynagrodzenia rocznego za 2001 r.
Sąd ustalił, że powódka od 17 kwietnia 2001 r. do 16 października 2001 r.,
będąc prokuratorem Prokuratury Rejonowej w P. została oddelegowana do wykony-
wania czynności służbowych w Prokuraturze Okręgowej w Ł. Następnie za jej zgodą
delegacja została przedłużona na okres od 17 października 2001 r. do 15 stycznia
2002 r. Powołując się na nowelizację art. 50 ustawy o prokuraturze, dokonaną
ustawą z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz.
1070 ze zm.), Prokurator Okręgowy w Ł. pismem z 5 października 2001 r. przyznał
powódce od 1 października 2001 r. na dalszy okres delegacji wynagrodzenie zasad-
nicze w stawce przewidzianej dla prokuratora prokuratury okręgowej. W związku z
tym powódka za październik 2001 r. otrzymała stosownie podwyższone wynagro-
dzenie. Jednakże w piśmie z 19 listopada 2001 r. Prokurator Okręgowy, mając na
względzie treść pisma Departamentu Kadr i Szkolenia Ministerstwa Sprawiedliwości
z 6 listopada 2001 r., zawierającego interpretację art. 50 ust. 4 ustawy o prokuraturze
(jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r. Nr 19, poz. 10 ze zm.), cofnął powódce z dniem 1
listopada 2001 r. prawo do wynagrodzenia zasadniczego w stawce przewidzianej dla
prokuratora prokuratury okręgowej, uznając, że prawo do podwyższenia wynagro-
dzenia zasadniczego powstaje po upływie 3 miesięcy delegowania, liczonego od 1
października 2001 r., tj. od dnia wejścia w życie znowelizowanego przepisu art. 50
ust. 4 ustawy o prokuraturze. W wyniku tej decyzji powódka otrzymała za listopad i
grudzień 2001 r. wynagrodzenie według stawki prokuratora rejonowego, co wpłynęło
także na pomniejszenie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2001 r.
Sąd Rejonowy uznał, że w powyższym, niespornym stanie faktycznym zostały
spełnione przesłanki z art. 50 ust. 4 ustawy o prokuraturze, ponieważ jedynym wa-
runkiem uzyskania przewidzianego w tym przepisie uposażenia, jest istnienie trzy-
miesięcznego okresu delegacji. Nie ma natomiast podstaw do przyjęcia, że okres ten
należy liczyć dopiero od dnia wejścia w życie znowelizowanego przepisu.
Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją pozwanej Prokuratury, która za-
rzuciła Sądowi Rejonowemu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 50 ust. 4 ustawy
o prokuraturze w brzmieniu nadanym przez art. 185 pkt 11 u.s.p., przez błędną jego
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że powódce przysłu-
giwało od 1 października 2001 r., jako prokuratorowi delegowanemu do Prokuratury
Okręgowej w Ł., prawo do wynagrodzenia zasadniczego w stawce podstawowej
przewidzianej dla prokuratora tej jednostki.
Powódka wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi, postanowie-
niem z 18 lutego 2004 r., odroczył rozprawę i na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. przed-
stawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu, ujęte w sentencji uchwały, zagad-
nienie prawne. W uzasadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy wskazał, między in-
nymi, że do momentu wprowadzenia przez u.s.p. zmian w ustawie o prokuraturze,
delegacja do innej jednostki organizacyjnej nie miała wpływu na wysokość przysłu-
gującego prokuratorom uposażenia. W wyniku zmiany treści art. 50 ust. 4 prokurator
delegowany do innej jednostki organizacyjnej prokuratury uzyskał prawo do wyna-
grodzenia zasadniczego w stawce podstawowej dla tej jednostki, przysługującego po
odbyciu trzech miesięcy delegacji na pozostały okres delegacji chyba, że na zajmo-
wanym stanowisku przysługiwała mu druga stawka awansowa. Przepis ten wszedł w
życie 1 października 2001 r. Wobec braku przepisów przejściowych w odniesieniu do
tej regulacji płacowej powstała uzasadniona wątpliwość, do jakich stanów faktycz-
nych przepis ten się odnosi. Możliwe są tu dwa rozwiązania. Według pierwszego,
uprawnienie do wyższego uposażenia prokuratora wiąże się z faktem samego istnie-
nia wymaganego okresu delegacji, co sprowadza się do zaliczenia okresów delegacji
odbytych przed dniem wejścia w życie nowelizacji. Według drugiego, przedmiotowa
regulacja nie obejmuje okresu delegowania prokuratora poprzedzającego dzień wej-
ścia w życie ustawy i dotyczy tylko delegacji, dla których liczenie okresu wymagane-
go do nabycia prawa rozpoczyna się najwcześniej od 1 października 2001 r. Za
pierwszym rozwiązaniem, przyjętym przez Sąd pierwszej instancji, przemawia wy-
kładnia językowa, a zwłaszcza to, że sformułowania art. 50 ust. 4 są precyzyjne i wy-
czerpujące. W treści tego przepisu, jak i w przepisach przejściowych, nie ma normy
nakazującej liczenie trzymiesięcznego okresu delegacji dopiero od dnia wejścia w
życie u.s.p., tj. od 1 października 2001 r. Tym samym nieuzasadnione i nieuprawnio-
ne byłoby przypisywanie takiego zamiaru ustawodawcy. Ponadto ustawodawca,
ustawą z dnia 23 listopada 2002 r. o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów po-
wszechnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz. 1802), nadał od 1
stycznia 2003 r. nowe brzmienie art. 50 ust. 4 ustawy o prokuraturze, wydłużając
okres delegowania (z trzech do sześciu miesięcy), po którym prokurator delegowany
do wyższej jednostki prokuratury uzyskuje na pozostały okres delegacji prawo do
wynagrodzenia zasadniczego w stawce podstawowej dla prokuratora tej prokuratury.
Jednocześnie ustawodawca w art. 6 tej noweli w sposób wyraźny zadecydował, że
art. 50 ust. 4 ustawy o prokuraturze, w brzmieniu nadanym tą ustawą, stosuje się do
prokuratorów, którzy zostali delegowani po dniu wejścia w życie powyższej noweli. Z
drugiej strony Sąd Okręgowy zauważył, że brak w u.s.p. przepisu intertemporalnego,
w stosunku do wynagrodzenia delegowanych przed 1 października 2001 r.
prokuratorów, może przemawiać za przyjęciem drugiego ze wskazanych wyżej roz-
wiązań. Może stąd bowiem wynikać, że nowe uprawnienie płacowe, w myśl reguły,
że prawo nie może działać wstecz, należy przyznać po upływie 3 miesięcy delego-
wania, licząc od dnia wejścia w życie art. 50 ust. 4, gdyż przed 1 października 2001 r.
nie zaistniały żadne prawa podmiotowe delegowanego prokuratora do wyższego wy-
nagrodzenia. Taką wykładnię uzasadniać może także zapatrywanie, wyrażone przez
apelującą Prokuraturę, według którego wskazówek, od kiedy należy liczyć faktyczny
okres delegacji prokuratora, należy poszukiwać w innych przepisach u.s.p., a mia-
nowicie w treści art. 198 § 4, jak i ,,stanowiącego jego odpowiednik w stosunku do
prokuratorów - art. 206 § 4 ustawy o prokuraturze" (cytat z uzasadnienia Sądu Okrę-
gowego). Normy te bowiem wprost nakazują zaliczenie pełnego okresu pracy na
zajmowanym stanowisku, celem uzyskania prawa do otrzymania odpowiedniej stawki
awansowej, wynagrodzenia zasadniczego. Jednocześnie rodzi się jednak wątpli-
wość, czy skoro w jednym akcie normatywnym dwa przepisy o takim samym, płaco-
wym, charakterze posługują się inną, co do istoty różną nomenklaturą, to są podsta-
wy do nadania im jednakowej interpretacji. Zdaniem Sądu Okręgowego, skoro anali-
zowane przepisy nie zawierają normy intertemporalnej, to na gruncie stosunku pracy
powódki, na podstawie art. 300 k.p., należy odpowiednio zastosować ogólną zasadę
wynikającą z art. 3 k.c., w myśl której normy prawne nie mają mocy wstecznej.
Opiera się ona na założeniu, że prawo w zasadzie powinno wpływać na stosunki
prawne między podmiotami prawa na przyszłość i że nie należy zmieniać, zwłaszcza
na gorsze, sytuacji prawnej podmiotu ukształtowanego pod rządami dawnych przepi-
sów. W doktrynie prawa cywilnego przyjmuje się, że zgodnie z zasadą lex retro non
agit skutki zdarzeń prawnych, jakie miały miejsce pod rządem dawnej ustawy, okre-
śla się według "starych" przepisów, ale tylko do czasu wejścia w życie nowej ustawy.
Natomiast, odnośnie do stosunków prawnych, powstałych pod rządem dawnej
ustawy i trwających nadal pod rządem nowej ustawy, z zasady tej wypływa tylko ten
wniosek, że dawną ustawę stosować należy dla określenia prawnych konsekwencji
zdarzeń o prawnej doniosłości do czasu wejścia w życie ustawy nowej. W odniesie-
niu do trwałych stosunków prawnych, do których zaliczyć należy stosunek pracy,
należy preferować bezpośrednie stosowanie nowych norm prawnych. Są one usta-
nawiane na długie okresy i dlatego ustalanie ich treści według nowych norm praw-
nych odpowiada postulatowi, aby nowe, a więc lepsze, korzystniejsze prawo rozpo-
czynało pełnić funkcję bezpośrednio po jego wejściu w życie (uzasadnienie wyroku
Sądu Najwyższego z 5 lutego 2002 r., I PKN 866/00 - OSNP 2004 nr 4, poz. 58). W
związku z tym w ocenie Sądu Okręgowego należałoby się opowiedzieć za stanowi-
skiem pierwszym, zaprezentowanym przez Sąd pierwszej instancji, gdyż z grama-
tycznego brzmienia art. 50 ust. 4 ustawy o prokuraturze i przepisów końcowych
u.s.p. nie wynika, aby celem ustawodawcy było odsunięcie w czasie tj. do 1 stycznia
2002 r. podwyżki wynagrodzenia zasadniczego dla delegowanych wcześniej proku-
ratorów. Nie bez znaczenia jest przy tym okoliczność, że ratio legis nowej regulacji
płacowej dla tej grupy delegowanych prokuratorów było zapewnienie im wynagro-
dzenia odpowiadającego zakresowi wykonywanych w wyższej prokuraturze obo-
wiązków i zaprzestanie dalszego dyskryminowania ich pod względem płacowym z
prokuratorami zatrudnionymi na tym szczeblu. Sąd Okręgowy wyraził także przeko-
nanie, że uchwała Sądu Najwyższego w przedmiotowej sprawie usunie poważne
wątpliwości prawne powstające również na tle interpretacji zbliżonej regulacji o cha-
rakterze płacowym, zawartej wart. 77 § 5 u.s.p., w odniesieniu do sędziów delego-
wanych do sądu wyższego przed 1 października 2001 r., dokonanej przez Minister-
stwo Sprawiedliwości w związku z wejściem w życie nowego Prawa o ustroju sądów
powszechnych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Prawo prokuratora, delegowanego na podstawie art. 50 ust. 1 lub 2 ustawy o
prokuraturze do innej jednostki organizacyjnej prokuratury, do wynagrodzenia w
stawce podstawowej, przewidzianego dla prokuratora tej jednostki po trzech miesią-
cach delegowania, zostało przyznane przez art. 50 ust. 4 tej ustawy w brzmieniu
ustalonym w art. 185 pkt 11 u.s.p., który wszedł w życie 1 października 2001 r. (art.
212 u.s.p.). Przepis ten określił przesłanki stosowania zawartej w nim dyspozycji, w
tym zwłaszcza warunek delegowania na okres przekraczający 3 miesiące, oraz kon-
sekwencje ich spełnienia w postaci nabycia przez prokuratora prawa do zmienionej
stawki wynagrodzenia. Obydwa te elementy wchodzą w skład normy prawnej wyni-
kającej z powyższego przepisu. Zgodnie z zasadą nieretroakcji ,,ustawa nie ma mocy
wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu" (art. 3 k.c. w związku z art.
300 k.p.). Wynika stąd, że ustawa działa tylko na przyszłość i nie obejmuje swoim
działaniem okresu poprzedzającego jej wejście w życie albo, inaczej mówiąc, że nie
można stosować nowo ustanowionych norm prawnych do zdarzeń (szeroko rozu-
mianych), które zaszły przed wejściem w życie nowo ustanowionych norm, z którymi
prawo nie wiązało dotąd skutków prawnych normami tymi przewidzianych (por. np.
orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z: 28 maja 1986 r., U 1/86, OTK 1986, poz. 2;
z 30 listopada 1988, K 1/88, OTK 1988, poz. 6). Reguła ta odnosi się do wszystkich
elementów normy prawnej. W odniesieniu do art. 50 ust. 4 oznacza to, że zarówno
hipoteza normy wynikającej z tego przepisu, określająca zdarzenia, do których znaj-
duje on zastosowanie (między innymi przekroczenie trzech miesięcy delegacji), jak i
jej dyspozycja, wskazująca konsekwencje realizacji tych zdarzeń (prawo do nowej
stawki wynagrodzenia) mogą regulować treść stosunku pracy prokuratora jedynie na
przyszłość, licząc od wejścia tego przepisu w życie. Innymi słowy, warunkiem uzy-
skania prawa do nowej stawki wynagrodzenia jest przekroczenie 3 miesięcy delego-
wania, liczonych od 1 października 2001 r. Przyjęcie, że z treści art. 50 ust. 4 wynika
możliwość wliczenia do wskazanego trzymiesięcznego okresu czasu delegacji przed
wejściem w życie u.s.p. (tj. przed 1 października 2001 r.), oznaczałoby nadanie czę-
ści normy prawnej zawartej w rozpatrywanym przepisie mocy wstecznej, poprzez jej
zastosowanie do zdarzeń zaszłych przed datą wejścia ustawy w życie, a zatem naru-
szałoby zasadę nieretroakcji. Konieczność odnoszenia zakazu wstecznego działania
prawa do całości normy prawnej znajduje wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Między innymi w uchwale składu siedmiu sędziów z 16 kwietnia 1998, III ZP 52/97
(OSNAPiUS 1998 nr 19, poz. 558), Sąd Najwyższy przyjął, że zawarcie trzeciej,
kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych
z nawiązaniem umowy o pracę na czas nie określony (art. 251 k.p.), jeżeli dwie po-
przednie terminowe umowy o pracę zostały zawarte począwszy od dnia wejścia w
życie tego przepisu. W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, między
innymi, że ,,nie da się też wykazać, że retroaktywnością prawa nie jest próba odnie-
sienia dyspozycji normy z art. 251 k.p. do tej części zdarzeń wyznaczających zakres
jej zastosowania, które wystąpiły przed wejściem normy w życie". Podobnie w uza-
sadnieniu uchwały z 15 września 1995 r., III CZP 113/95 (OSNC 1995, nr 12, poz.
178) Sąd Najwyższy stwierdził, że ,,ocena skutków prawnych zdarzeń zaistniałych
przed wejściem w życie ustawy o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszka-
niowych, z którymi wiąże się wstąpienie w stosunek najmu, musi być dokonywana
przy zastosowaniu przepisów dotychczasowych". Odmiennej natomiast sytuacji doty-
czy, powołany przez Sąd Okręgowy, wyrok Sądu Najwyższego z 5 lutego 2002 r., I
PKN 866/00 (OSNP 2004 nr 4, poz. 58). Z tego względu powoływanie tego orzecze-
nia na potwierdzenie wniosków wyprowadzonych przez Sąd Okręgowy odnośnie do
rozwiązania rozważanego zagadnienia prawnego jest nieuzasadnione.
Zasada nieretroakcji nie ma, jak wynika z treści art. 3 k.c., charakteru bez-
względnego. Przepisy ustawy o prokuraturze, jak również, zmieniające ją przepisy
u.s.p., nie dają jednak podstawy do uznania postulowanego w rzeczywistości przez
Sąd Okręgowy wstecznego skutku art. 50 ust. 4. W szczególności nie przemawia za
tym argument, że skoro w treści tego przepisu, jak i w przepisach przejściowych, nie
ma normy nakazującej liczenie trzymiesięcznego okresu delegacji dopiero od dnia
wejścia w życie u.s.p., tj. od 1 października 2001 r., to nieuzasadnione i nieuprawnio-
ne byłoby przypisywanie takiego zamiaru ustawodawcy. Rozumowanie to odwraca
działanie zasady nieretroakcji. Z uwagi na treść art. 3 k.c., to właśnie zaliczenie
okresu delegacji poprzedzającej wejście w życie rozważanej ustawy wymagałoby
wyraźnego postanowienia ustawy (,,nakazu"), a nie odwrotnie. Odmiennego wniosku
nie można także wyprowadzać z faktu, że w art. 6 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r.
o zmianie ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych
ustaw ustawodawca, wprowadzając kolejną zmianę do regulacji wynagrodzenia za
delegacje prokuratorów, wyraźnie stwierdził, że art. 50 ust. 4 stosuje się do wynagro-
dzenia zasadniczego prokuratorów, ,,którzy zostali delegowani po dniu wejścia w ży-
cie niniejszej ustawy". Przepis ten nie wnosi niczego, co nie wynika z art. 3 k.c., a
jego treść można tłumaczyć dążeniem ustawodawcy do uniknięcia wątpliwości, spo-
wodowanych trudnościami ze stosowaniem zasady nieretroakcji. Dla wykładni art. 50
ust. 4 nie ma też znaczenia to, że przepis ten wprowadzał zmianę korzystną dla pro-
kuratorów. Fakt, że nowa ustawa jest korzystniejsza dla określonych podmiotów (np.
pracowników) nie może uzasadniać sam przez się nadania jej mocy wstecznej.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PZP 2/09   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2010/1-2/1
2009-06-18 
[IA] I PZP 1/09   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/23-24/304
2009-05-05 
[IA] I PZP 8/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/17-18/219
2009-03-20 
[IA] I PZP 6/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/13-14/167
2009-02-03 
[IA] I PZP 3/08   Uchwała SN
Monitor Prawa Pracy 2008/10/535 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/1-2/1
2008-07-08 
  • Adres publikacyjny: