Uchwała z dnia 20 kwietnia 1994 r.I PZP 19/94


Przewodniczący SSN: Antoni Filcek (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Mańkowska, SA: Kazimierz Jaśkowski,


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Witolda Bryndy, w sprawie z
powództwa Jana R. przeciwko Prezesowi Rady Ministrów w Warszawie i Wojewo-
dzie Rzeszowskiemu o ustalenie daty rozwiązania stosunku pracy i zobowiązanie
do wydania opinii o pracy, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 20 kwietnia
1994 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie postanowieniem z dnia 24 marca 1994 r.,
[...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 k.p.c.,


"1. Czy do odwołania wojewody przez Prezesa Rady Ministrów na zasadzie
art. 5 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji
ogólnej (Dz. U. Nr 21, poz. 123) ma zastosowanie art. 70 § 2 k.p.;

w razie odpowiedzi twierdzącej,

"2. Czy odwołanemu wojewodzie na zasadzie art. 5 cytowanej w pkt 1 ustawy
służy roszczenie o wydanie opinii o pracy na zasadzie art. 98 k.p.c.?"


p o d j ą ł następującą uchwałę:


1) Do odwołania wojewody przez Prezesa Rady Ministrów (art. 5 ustawy
z dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej
- Dz. U. Nr 21, poz. 123 ze zm.) ma zastosowanie art. 70 § 2 kodeksu pracy z
tym, że przewidziane w tym przepisie wynagrodzenie może przysługiwać od-
wołanemu wojewodzie w części przekraczającej wynagrodzenie określone w
art. 5 ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących
kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. Nr 20, poz. 101 ze zm.);

2) Odwołanemu wojewodzie służy na podstawie art. 98 § 1 kodeksu
pracy roszczenie o wydanie opinii o pracy.
U z a s a d n i e n i e


Powód Jan R. w pozwie skierowanym przeciwko Prezesowi Rady Ministrów,
wniesionym do Sądu Rejonowego w Radomiu w dniu 4 stycznia 1993 r.. domagał się
zobowiązania Prezesa Rady Ministrów do wydania mu opinii o pracy oraz ustalenia,
iż rozwiązanie z nim umowy o pracę nastąpi z dniem 31 stycznia 1993 r. W uzasad-
nieniu pozwu powód podniósł. że w jego ocenie odwołanie go przez Prezesa Rady
Ministrów ze stanowiska wojewody z dniem 19 października 1992 r. nie jest
równoznaczne z zakończeniem stosunku pracy. Zgodnie bowiem z art.. 70 § 2 k.p.
stosunek pracy może ulec rozwiązaniu dopiero w dniu 31 stycznia 1993 r. z
zachowaniem okresu wypowiedzenia. Wydane zaś powodowi zaświadczenie
stwierdzające, że pełni od od dnia 10 kwietnia 1990 r. do dnia 19 października 1992
r. funkcję wojewody radomskiego, a od dnia 20 października 1992 r. pobiera przez
okres 6 miesięcy wynagrodzenie na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 31 lipca
1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe nie
stanowi opinii o pracy w rozumieniu przepisów Kodeksu pracy.

Występujący za pozwanego Urząd Rady Ministrów wniósł o oddalenie
powództwa uzasadniając swój wniosek tym, że status prawny wojewody, jako tere-
nowego organu rządowej administracji ogólnej oraz przedstawiciela rządu na ob-
szarze województwa, nie jest oparty na stosunku pracy. Powołanie na stanowisko
wojewody, które należy do kierowniczych stanowisk państwowych określonych w
ustawie z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze
stanowiska państwowe (Dz. U. Nr 20, poz. 101 ze zm.) powoduje powstanie sto-
sunku służbowego polegającego na powierzeniu sprawowania funkcji publicznej, z
którą łączy się działalność w zakresie wykonywania władzy państwowej. Z tego
względu - zdaniem strony pozwanej - do wojewody nie mają zastosowania art. 98
k.p. przewidujący obowiązek zakładu pracy wydania pracownikowi na jego żądanie
opinii o pracy oraz przepisy Kodeksu pracy normujące stosunek pracy na podstawie
powołania. Ocena pracy wojewodów należy zresztą - w świetle art. 43 ustawy z dnia
22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U. Nr
21, poz. 123) do wyłącznej kompetencji Rady Ministrów, zaś przepisy Kodeksu
pracy, dotyczące stosunku pracy na podstawie powołania, odnoszą się tylko do osób
powoływanych na stanowiska wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia
20 listopada 1974 r. w sprawie określenia stanowisk kierowniczych, na których
zatrudnia się na podstawie powołania (Dz. U. Nr 45, poz. 268 ze zm.). Rozpor-
ządzenie to nie obejmuje wojewodów, których powoływanie i odwoływanie należy
zgodnie z art. 5 powołanej ustawy o terenowych organach rządowej administracji
ogólnej do dyskrecjonalnych uprawnień Prezesa Rady Ministrów. Z dniem odwołania
wojewoda przestaje wykonywać obowiązki wynikające z pełnionej przez niego funk-
cji, jednakże stosownie do art. 5 ust. 1 wymienionej wyżej ustawy o wynagrodzeniu
osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe zachowuje on prawo do do-
tychczasowego wynagrodzenia przez okres 3 miesięcy (w razie odwołania przed
dniem 1stycznia 1993 r. - przez okres 6 miesięcy).

Sąd Rejonowy w Radomiu uznał, że droga sądowa w sprawie jest niedo-
puszczalna i na podstawie art. 464 § 1 k.p.c. postanowieniem z dnia 8 lutego 1992
r., IV P 5/93, przekazał sprawę do rozpoznania Naczelnemu Sądowi Administracyj-
nemu w Warszawie. Sąd Rejonowy podzielił stanowisko strony pozwanej i powołane
na jego uzasadnienie argumenty. Dodatkowo Sąd Rejonowy podniósł, że powołanie,
o którym mowa w kodeksie pracy (art. 68-72) nie jest identyczne z powołaniem ok-
reślonym w ustawie o terenowych organach rządowej administracji ogólnej. Zgodnie
bowiem z art. 68 k.p. powołanie stosuje się do osób wymienionych w rozporządzeniu
Rady Ministrów z 20 listopada 1974 r. w sprawie określenia stanowisk kierownic-
zych, na których zatrudnia się pracowników na podstawie powołania oraz do
kierowników zakładów pracy i ich zastępców. Stanowisko wojewody nie jest wymien-
ione w tym rozporządzeniu. Trudno też uznać wojewodę za kierownika zakładu
pracy. Wojewoda jest bowiem organem rządowej administracji ogólnej. Urząd Wo-
jewódzki zaś jest aparatem pomocniczym wojewody (art. 28 ustawy o terenowych
organach rządowej administracji ogólnej), którym kieruje dyrektor urzędu wojewódz-
kiego (art. 31 ust. 1 i 2 tejże ustawy). Powód w okresie pełnienia funkcji wojewody
nie miał również statusu urzędnika państwowego w rozumieniu ustawy z 16 września
1982 r. o pracownikach urzędów państwowych z uwagi na brak aktu mianowania
(art. 4 ust. 1). Nie ma więc do niego zastosowania art. 39 tej ustawy mówiący o tym,
że spory o roszczenia ze stosunku pracy urzędników państwowych w sprawach nie
wymienionych w art. 38 ust. 1 rozpatrywane są w trybie określonym w kodeksie
pracy. Zdaniem Sądu Rejonowego z chwilą powołania powoda na stanowisko woje-
wody doszło do powstania między nim a organem powołującym stosunku służ-
bowego o charakterze administracyjnoprawnym, którego ramy określają przepisy
ustawy o terenowych organach rządowej administracji ogólnej, ustawy o wyna-
grodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz art. 45 ustawy
o pracownikach urzędów państwowych. Spory z tego stosunku podlegają roz-
poznaniu przez Naczelny Sąd Administracyjny, a nie przez sądy powszechne.

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie uznając przekazanie mu sprawy
za nieuzasadnione, postanowieniem z dnia 11 marca 1993 r., [...] odrzucił skargę. W
uzasadnieniu postanowienia Naczelny Sąd Administracyjny podniósł, że w obecnym
stanie prawnym administracyjnoprawny stosunek służbowy nawiązuje się tylko w
państwowych służbach zmilitaryzowanych na podstawie mianowania. Dotyczy to np.
żołnierzy zawodowych, policjantów, funkcjonariuszy służbowej więziennej, których
pragmatyka służbowa uregulowana jest całościowo i odrębnie w szczególnych ak-
tach prawnych. Sąd wyraził pogląd, że stosunek zatrudnienia wojewody jest sto-
sunkiem pracy na podstawie powołania. Wojewoda obok innych funkcji kierownika
zakładu pracy, ma zatem do niego zastosowanie art. 68 § 2 k.p. Żaden akt prawny
nie reguluje w sposób odrębny całości problematyki zatrudnienia wojewody. Mają
zatem zastosowanie do niego w zakresie zatrudnienia przepisy prawa pracy z wyjąt-
kiem przepisów o wynagrodzeniu. Stosownie zatem do art. 69 k.p. do stosunku
pracy na podstawie powołania stosuje się na ogół przepisy umowy o pracę na czas
nie określony z wyjątkiem trybu postępowania przy rozwiązaniu umów o pracę i roz-
patrywania sporów w części orzekania o bezskuteczności wypowiedzenia, o odsz-
kodowaniu przewidzianym w razie wypowiedzenia umowy o pracę oraz o przy-
wróceniu do pracy. Wszystkie więc inne kwestie wiążące się z odwołaniem woje-
wody rozpatrywane są przez sądy pracy tak jak sprawy pracowników umownych,
dotyczy to także wydania wojewodzie świadectwa pracy ( art. 97 k.p.) oraz opinii o
pracy (art. 98 k.p.).

W związku z powyższym postanowieniem powód w dniu 29 kwietnia 1993 r.
ponownie wniósł pozew do Sądu Rejonowego w Radomiu żądając ustalenia daty
rozwiązania z nim stosunku pracy i zobowiązania pozwanego do wydania opinii o
jego pracy, z powołaniem się na rozstrzygnięcie Naczelnego Sądu Administracyj-
nego i jego uzasadnienie.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa podtrzymując swoje do-
tychczasowe stanowisko. Dodatkowo strona pozwana podniosła, że obowiązek wy-
dania opinii o pracy wojewodzie został wyłączony przez art. 45 ustawy o pracowni-
kach urzędów państwowych, który w stosunku do osób powołanych do pełnienia
funkcji organów administracji państwowej oraz na inne stanowiska kierownicze w
administracji państwowej w trybie określonym w przepisach szczególnych wyłącza
nie tylko przepisy tej ustawy, dotyczące przyczyn i trybu rozwiązywania stosunku
pracy, lecz także inne unormowania związane z rozwiązaniem stosunku pracy, w
tym przepis art. 98 k.p. dotyczący wydania opinii o pracy.

Sąd wezwał w trybie art. 477 k.p.c. do udziału w sprawie, po stronie poz-
wanej, Wojewodę R., który w odpowiedzi na pozew wniósł także o oddalenie
powództwa, podzielając stanowisko Prezesa Rady Ministrów, że do powołania i od-
wołania powoda nie mają zastosowania przepisy kodeksu pracy a także art. 98 k.p.
dotyczący opinii.

Sąd Rejonowy w Radomiu wyrokiem z dnia 17 sierpnia 1993 r. [...] ustalił, że
stosunek pracy powoda na stanowisku Wojewody R. rozwiązał się z dniem 31
stycznia 1993 r. oraz nakazał Prezesowi Rady Ministrów w Warszawie wydanie
powodowi opinii o pracy za okres od 10 kwietnia 1990 r. do dnia 19 października
1992 r., w pozostałej części powództwo oddalił. Sąd Rejonowy uznał, że powołanie
na stanowisko wojewody na zasadzie art. 5 ustawy z dnia 22 marca 1990 r. o tere-
nowych organach rządowej administracji ogólnej spowodowało nawiązanie stosunku
pracy, bowiem rodziło ono podwójny skutek: powierzało powodowi określoną funkcję
kierowniczą a jednocześnie powodowało nawiązanie stosunku pracy. Do tego trybu
powołania nie mogą mieć zastosowania przepisy ustawy z dnia 16 września 1982 r.
o pracownikach urzędów państwowych. Wyłącza to przepis art. 45 tej ustawy, który
stanowi, że przepisów ustawy dotyczących nawiązywania i rozwiązywania sto-
sunków pracy nie stosuje się do osób powoływanych na stanowiska kierownicze w
administracji państwowej w trybie określonym w przepisach szczególnych.

Powód z racji stanowiska powierzonego jego osobie, reprezentował organy
administracji w terenie, jednak wypełniał także zadania kierownika zakładu pracy w
rozumieniu kodeksu pracy w okresie sprawowania tej funkcji. Dlatego w ocenie
Sądu, stanowisko to należy traktować również jako stanowisko kierownika zakładu
pracy (art. 68 § 1 k.p.). Stanowisko wojewody nie jest wyłącznie funkcją organu ad-
ministracji i w ocenie Sądu mają do niego zastosowanie przepisy kodeksu pracy w
zakresie zatrudnienia, z wyłączeniem problematyki uregulowanej odrębnymi
przepisami. W oparciu o art. 69 k.p. do stosunków pracy na podstawie powołania
stosuje się przepisy dotyczące umów o pracę na czas nie określony z wyjątkami
wymienionymi w pkt 1 i 2 tego przepisu. Roszczenia, których nie wyłącza przepis art.
69 pkt 1 i 2 k.p. podlegają zatem rozstrzygnięciu przez sąd pracy; także żądanie wy-
dania opinii w trybie art. 98 k.p. Z tych względów Sąd uwzględniając roszczenie
powoda ustalił datę rozwiązania stosunku pracy z powodem na dzień 31 stycznia
1993 r. na zasadzie art. 70 § 2 k.p. skoro decyzja o odwołaniu nie była oparta na art.
52 k.p. Odnośnie wydania opinii o pracy Sąd uznał także żądanie to za zasadne,
skoro organ zobowiązany do jej wydania uchylał się od tego obowiązku. Nie wyłącza
tego obowiązku art. 45 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, gdyż zawarte
w nim wyłączenie obejmuje jedynie przepisy tej ustawy dotyczące nawiązania i
rozwiązania stosunku pracy. Również art. 43 ustawy o terenowych organach admin-
istracji ogólnej nie dotyczy opinii o pracy, a okresowych ocen wojewody. W myśl § 3
pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 listopada 1974 r. w sprawie świa-
dectwa pracy i opinii (Dz. U. Nr 45, poz. 269 ze zm.), opinię o kierowniku zakładu
pracy nie będącego przedsiębiorstwem państwowym, wydaje organ uprawniony do
powołania na to stanowisko, czyli w odniesieniu do wojewody - Prezes Rady Minis-
trów. Sąd Rejonowy zwrócił też uwagę, że nieprzyznawanie wojewodzie statusu pra-
cownika powodowałoby trudności w określeniu jego uprawnień pracowniczych, jak
prawa do urlopu wypoczynkowego.

Od przedstawionego wyroku strona pozwana wniosła rewizję zarzucając, że
został on wydany z naruszeniem prawa materialnego, w szczególności art. 5 ust. 1
ustawy z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze
stanowiska państwowe i art. 98 k.p. Skarżący podtrzymał stanowisko, że wojewoda
nie pozostaje w stosunku pracy i zarzucił, że Sąd Rejonowy nie rozważył idącej w
tym kierunku opinii Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów złożonej do akt
sprawy.

Rozpoznając powyższą rewizję Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie postanowieniem z dnia 24 marca 1994 r., [...] mając na
uwadze przytoczone wyżej rozbieżne racje przedstawił w trybie art. 391 § 1 k.p.c.
Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia budzące wątpliwości zagadnienie prawne,
sformułowane w dwóch pytaniach przytoczonych w sentencji niniejszej uchwały.


Udzielając na nie odpowiedzi Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kluczowym zagadnieniem dla rozstrzygnięcia przedstawionych pytań
prawnych jest precedensowa kwestia statusu prawnego wojewody w aspekcie
przepisów prawa pracy, mianowicie, czy jest on pracownikiem, czy też nim nie jest.
Budzi ona wątpliwości wobec braku kompleksowej i jednoznacznej regulacji sytuacji
prawnej wojewodów. Wątpliwości tej dano wyraz w części wstępnej załączonej do
akt sprawy (k. 47) opinii z czerwca 1991 r. Zespołu Prawa Konstytucyjnego i Twor-
zenia Prawa Rady Legislacyjnej przy Prezesie Rady Ministrów. W opinii tej nie pod-
jęto jednak próby rozstrzygnięcia powyższego problemu, a poprzestano na jego
zasygnalizowaniu pozostawiając ocenę zagadnienia specjalistom innych dziedzin
prawa.

Zdaniem Sądu Najwyższego rozstrzygnięcia problemu upatrywać należy w
przepisie art. 45 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów
państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze zm.) - zwanej dalej ustawą urzędniczą -
stanowiącym w § 1, że "przepisów ustawy dotyczących nawiązywania i rozwiązy-
wania stosunku pracy nie stosuje się do osób powoływanych do pełnienia funkcji
organów administracji państwowej oraz na inne stanowiska kierownicze w adminis-
tracji państwowej, w trybie określonym w przepisach szczególnych". Zgodnie z cyto-
wanym przepisem do osób nim objętych, do których w świetle przepisów ustawy z
dnia 22 marca 1990 r. o terenowych organach rządowej administracji ogólnej (Dz. U
Nr 21, poz. 123 ze zm.) - zwanej dalej w skrócie u.t.o.rz.a. - oraz art. 2 pkt 4 ustawy
z dnia 31 lipca 1981 r. o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska
państwowe (Dz. U. Nr 20, poz. 101 ze zm.), - zwanej dalej ustawą wynagrodzeniową
- należy także wojewoda, nie stosuje się zatem jedynie przepisów ustawy urzędnic-
zej dotyczących nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy. Ponieważ - jak traf-
nie zauważył Sąd Rejonowy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 lutego 1992 r.,
[...] - wojewoda nie jest jednak urzędnikiem państwowym, a to z tego względu, że nie
jest uznany za takiego w przepisach wydanego na podstawie art. 2 pkt 1 oraz art. 4
ust. 3 ustawy urzędniczej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 listopada 1982 r.
w sprawie określenia stanowisk urzędniczych oraz zasad nawiązywania z urzędni-
kami państwowymi stosunku pracy na podstawie mianowania (Dz. U. Nr 39, poz.
257 ze zm.), nie mają do niego bezpośredniego zastosowania także przepisy ustawy
urzędniczej dotyczące innej materii niż nawiązywanie i rozwiązywanie stosunków
pracy odnoszące się do urzędników państwowych. Ustawa urzędnicza, jak wynika z
jej tytułu oraz części wstępnej art. 1 określa jednak prawa i obowiązki nie tylko ur-
zędników, lecz także innych pracowników zatrudnionych w urzędach państwowych.
Z samego faktu, iż art. 45 tej ustawy dotyczy wymienionych w niej osób, w tym wo-
jewody, wynika, że ustawodawca uznaje te osoby za pracowników urzędów
państwowych, którymi z reguły kierują. Osoby te, nie będąc urzędnikami, pełnią
funkcje organów administracji państwowej lub zajmują inne stanowiska kierownicze
w administracji państwowej. Mają one zatem status "innych pracowników urzędów
państwowych". Nie ma do nich jednak zastosowania część wstępna art. 46 ustawy
urzędniczej, zgodnie z którą przepisy art. 21-31 oraz art. 33 tej ustawy stosuje się do
nie będących urzędnikami pracowników urzędów państwowych. Dzieje się tak
dlatego, że w świetle art. 5 ustawy urzędniczej jej art. 46 odnieść należy do nie bę-
dących urzędnikami pracowników urzędów państwowych zatrudnionych na pod-
stawie umowy o pracę, do których osoby wymienione w art. 45 tej ustawy (w tym
wojewodowie) nie należą. Przedstawiony zakres podmiotowy art. 46 ustawy urzęd-
niczej znajduje potwierdzenie w fakcie, że zastosowanie do osób zajmujących
kierownicze stanowiska państwowe objętych tym przepisem artykułów 22-24 i art. 28
ustawy urzędniczej dotyczących dodatku za wieloletnią pracę, nagród jubileuszo-
wych, rocznych nagród z zakładowego funduszu nagród oraz odprawy emerytalnej
nastąpiło nie na podstawie art. 46 ustawy urzędniczej a na podstawie odpowiedniej
nowelizacji ustawy wynagrodzeniowej dokonanej w art. 49 ust. 6 pkt 1 ustawy ur-
zędniczej. Ponieważ ustawa urzędnicza nie reguluje całokształtu praw i obowiązków
objętych nią pracowników z mocy art. 5 kodeksu pracy w zakresie nie unor-
mowanych jej przepisami, stosuje się przepisy wymienionego kodeksu. Zakres sto-
sowania tych przepisów zależy od zakresu regulacji prawnej, zawartej w ustawie ur-
zędniczej i jest najwęższy w odniesieniu do urzędników, zwłaszcza mianowanych,
których dotyczy największa liczba przepisów ustawy urzędniczej, szerszy w odnie-
sieniu do pracowników objętych art. 46 ustawy urzędniczej i najszerszy w odnie-
sieniu do osób powoływanych w trybie określonym w przepisach szczególnych do
pełnienia funkcji organów administracji państwowej oraz na inne stanowiska
kierownicze w administracji państwowej. Do tych ostatnich osób ma z ustawy urzęd-
niczej zastosowanie przepis art. 45 § 2 dający im prawo - jeżeli przed powołaniem
na wymienioną funkcję lub stanowisko byli mianowanymi urzędnikami państwowymi
- do mianowania na stanowisko równorzędne z zajmowanym przed powołaniem, o
ile spełniają wymogi określone w art. 3 pkt 4 ustawy urzędniczej; ponadto z mocy art.
3 "b" ustawy wynagrodzeniowej stosuje się do nich odpowiednio przepisy art. 22-26 i
art. 28 ustawy urzędniczej (z wyjątkiem ulg w opłatach za przejazd koleją i autobu-
sami PKS, które to ulgi zostały zniesione). Status prawny osób powołanych do peł-
nienia funkcji organów administracji państwowej oraz na inne stanowisko
kierownicze w administracji państwowej określają również przepisy art. 5 u.t.o.rz.a. i
przepisy ustawy wynagrodzeniowej. Skoro zaś osoby te są pracownikami, to w zak-
resie nie uregulowanym wymienionymi wyżej przepisami stosuje się do nich przepisy
kodeksu pracy. Gdyby odmówić im statusu pracowniczego, to brak byłoby podstaw
prawnych do uznania nie tylko ich prawa do urlopu, na co zwrócił trafnie uwagę Sąd
Rejonowy w Radomiu w uzasadnieniu wyroku z 17 sierpnia 1993 r., [...], lecz także
do innych praw pracowniczych, jak prawa do odprawy pośmiertnej (art. 93 k.p.), do
urlopu macierzyńskiego (art. 180 k.p.), do ochrony wynagrodzenia (art. 87 k.p.), do
świadczeń z tytułu wypadku przy pracy i choroby zawodowej, do emerytury i renty
pracowniczej.

Powyższe rozważania, przyjmując pracowniczy status wojewody, pozwalają
przejść do rozstrzygnięcia przedstawionych Sądowi Najwyższemu zagadnień
prawnych.

Zgodnie z art. 5 u.t.o.rz.a wojewodę powołuje i odwołuje Prezes Rady Minis-
trów. Skoro - jak wynika z poprzednich wywodów - wojewoda jest pracownikiem, to
akt powołania ma znaczenie podwójne. Jest nie tylko powierzeniem mu funkcji pub-
licznoprawnej, mianowicie funkcji terenowego organu rządowej administracji ogólnej
oraz przedstawiciela rządu na obszarze województwa (art. 1 pkt 1 i art., 2 ust. 1
u.t.o.rz.a.), lecz także powoduje powstanie stosunku pracy między wojewodą, a ur-
zędem wojewódzkim, który w myśl art. 28 ust. 1 u.t.o.rz.a. jest jego aparatem po-
mocniczym i którym on kieruje. O tym, że do wojewody należy kierowanie urzędem
wojewódzkim świadczy treść art. 31 ust. 2 u.t.o.rz.a. stanowiącego, iż dyrektor ur-
zędu wojewódzkiego może, w imieniu wojewody oraz zgodnie z jego poleceniami
wykonywać także inne niż wynikające z ustępu 1 tego artykułu zadania w zakresie
kierowania urzędem wojewódzkim. Przepis ten jednocześnie przesądza o błędności
poglądu wyrażonego w uzasadnieniu postanowienia z dnia 8 lutego 1992 r., [...]
przez Sąd Rejonowy w Radomiu, że urzędem wojewódzkim kieruje dyrektor tego
urzędu. Z art. 31 ust. 1 u.t.o.rz.a. wynika, że dyrektor urzędu wojewódzkiego
zapewnia sprawne funkcjonowanie urzędu, warunki jego działania, a także organi-
zację pracy, czyli z mocy ustawy zlecone mu zostały tylko niektóre zadania związane
z kierowaniem urzędem; pozostałe należą do wojewody, który może zlecić ich wyk-
onywanie w swoim imieniu dyrektorowi urzędu wojewódzkiego (art. 31 ust. 2) nie
przestając przez to być kierownikiem urzędu wojewódzkiego. W unormowaniu
powyższym można dopatrzyć się pewnej analogii z regulacją zawartą w art. 23 § 1
k.p. w myśl której czynności prawnych w zakresie stosunku pracy dokonuje w
imieniu zakładu pracy jego kierownik lub inny upoważniony do tego pracownik, a
która nigdy nie była rozumiana w ten sposób, aby upoważnienie do wymienionych
czynności innego pracownika pozbawiało kierownika zakładu pracy tego przymiotu i
wynikających z niego uprawnień. Skoro zaś urząd wojewódzki jest w myśl wyraźnej
w tym względzie dyspozycji art. 3 k.p. zakładem pracy, a wojewoda jego
kierownikiem, to wynika stąd dodatkowy argument za uznaniem go za pracownika
urzędu wojewódzkiego. Wobec tego zaś, że w myśl art. 68 § 2 k.p. nawiązanie sto-
sunku pracy z kierownikiem zakładu pracy następuje na podstawie powołania, to
uznać można, iż w odniesieniu do wojewody zbiegają się dwie podstawy prawne
powstania jego stosunku pracy na podstawie powołania, wyrażone w przepisach art.
5 u.t.o.rz.a. oraz art. 68 § 1 k.p. Za tym, że na podstawie powołania powstaje stosu-
nek pracy wojewody opowiedziano się w literaturze na tle przepisów nie obowiązują-
cej już ustawy z dnia 20 lipca 1983 r. o systemie rad narodowych i samorządu tery-
torialnego, w świetle których powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Minis-
trów wojewoda był organem wykonawczym i zarządzającym rad narodowych oraz
terenowym organem administracji państwowej o właściwości ogólnej (T. Zieliński
"Prawo pracy, Zarys systemu", część II, PWN 1986, s. 27).

Nie budzi wątpliwości pogląd, że z datą odwołania wojewody przez Prezesa
Rady Ministrów wojewoda przestaje pełnić funkcję organu administracji rządowej
oraz przedstawiciela rządu na obszarze województwa. Natomiast wyjaśnienia
wymaga kwestia, jaki skutek wywiera odwołanie wojewody w sferze jego stosunku
pracy. Skutku tego nie określa art. 5 u.t.o.rz.a. ani też art. 5 ust. 1 ustawy wyna-
grodzeniowej. W myśl tego ostatniego przepisu osoby odwołane z kierowniczych
stanowisk państwowych zachowują prawo do dotychczasowego wynagrodzenia
przez okres 3 miesięcy (w razie odwołania przed dniem 1 stycznia 1993 r. - przez
okres 6 miesięcy), z zastrzeżeniem ust. 2 w świetle którego w razie podjęcia w
powyższym okresie pracy niżej płatnej przysługuje przez ten okres dodatek wyrów-
nawczy stanowiący różnicę pomiędzy wynagrodzeniem pobieranym na kierowniczym
stanowisku państwowym a wynagrodzeniem pobieranym w nowym miejscu pracy. Z
zestawienia obu ustępów art. 5 wynika zatem wniosek, że w razie podjęcia pracy tak
samo lub wyżej płatnej nie przysługuje odwołanej osobie żadne świadczenie pie-
niężne. Przepis art. 5 ust. 1 ustawy wynagrodzeniowej dotyczy zatem tylko prob-
lematyki wynagrodzeniowej i wbrew sugestii wyrażonej przez Sąd Wojewódzki w
uzasadnieniu postanowienia o przedstawieniu Sądowi Najwyższemu w trybie art.
391 § 1 k.p.c. rozważanych zagadnień prawnych nie daje podstawy do wniosku, że
stosunek pracy wojewody ulega rozwiązaniu z datą odwołaniu wojewody. Skoro więc
sprawa skutku odwołania wojewody w sferze jego stosunku pracy nie jest uregu-
lowana w przepisach wymienionych wyżej ustawą ani też w ustawie urzędniczej, to
zgodnie z art. 5 k.p. należy sięgnąć do przepisów oddziału 1 rozdziału III działu
drugiego Kodeksu pracy, dotyczących stosunku pracy na podstawie powołania, w
tym do objętego pierwszym pytaniem art. 70 § 2 k. p. Zgodnie zaś z tym przepisem
odwołanie, z wyjątkiem określonego w § 3 artykułu 70, jest równoznaczne z wy-
powiedzeniem umowy o pracę, a w okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do
wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem. Od chwili odwołania
przysługuje jednak wynagrodzenie z art. 5 ust. 1 ustawy wynagrodzeniowej. Nie do
przyjęcia bowiem jest, aby za ten sam okres przysługiwały pracownikowi dwa wyna-
grodzenia. Toteż pierwszeństwo należy dać wynagrodzeniu z ostatnio wymienionego
przepisu jako unormowania szczególnego w stosunku do przepisów Kodeksu pracy.
Jednakże wynagrodzenie z art. 70 § 2 k.p. może wchodzić w rachubę w części
przekraczającej wynagrodzenie z art. 5 ustawy wynagrodzeniowej np. za trzymie-
sięczny okres wypowiedzenia wykraczający poza trzymiesięczny okres objęty tym
ostatnim przepisem z powodu tego, że okres wypowiedzenia nie kończy się z jego
upływem, a ostatniego dnia miesiąca (art. 36 § 3 k.p.). Podobna aczkolwiek nie iden-
tyczna sytuacja, nastąpi w stanie objętym dyspozycją art. 72 § 1 k.p. a to wskutek
przesunięcia początku biegu okresu wypowiedzenia.

Z powyższych względów na pierwsze z przedstawionych zagadnień Sąd Na-
jwyższy udzielił odpowiedzi sformułowanej w punkcie 1 sentencji niniejszej uchwały.


Przechodząc do drugiego zagadnienia Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Przepisy u.t.o.rz.a., ustawy wynagrodzeniowej oraz ustawy urzędniczej nie
regulują materii opinii pracowniczych. Zgodnie zatem z art. 5 k.p. ma w tym przed-
miocie zastosowanie art. 98 k.p. oraz wydane na jego podstawie rozporządzenie
Rady Ministrów z dnia 20 listopada 1974 r. w sprawie świadectw pracy i opinii (Dz.
U. Nr 45, poz. 269 ze zm.). Wbrew stanowisku pozwanych, stosowania przepisu art.
98 k.p. w odniesieniu do wojewodów nie wyłącza przepis art. 45 ust. 1 ustawy ur-
zędniczej, ani też art. 43 u.t.o.rz.a. Pierwszy z wymienionych przepisów - jak trafnie
przyjął Sąd Rejonowy w Radomiu w uzasadnieniu swego wyroku z dnia 17 sierpnia
1993 r. [...] - jednoznacznie wymienia jakie przepisy ustawy urzędniczej nie mają
zastosowania do osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, mianowicie
przepisy dotyczące nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy. Jako przepis o
charakterze ekscepcyjnym nie może być interpretowany rozszerzająco w kierunku
wyłączającym również przepisy związane z rozwiązywaniem stosunku pracy (jak
dotyczące opinii pracowniczych). Zwrócić też należy uwagę, że przepis ten wyłącza
stosowanie przepisów ustawy urzędniczej w wymienionym zakresie, ustawa ta zaś
nie zawiera przepisów dotyczących opinii pracowniczych, które zamieszczone są w
Kodeksie pracy. Sąd Najwyższy podziela również pogląd Sądu Rejonowego, że sto-
sowania art. 98 k.p. do wojewodów nie wyłącza art. 43 u.t.o.rz.a. Wymienione
bowiem przepisy dotyczą różnych materii. Pierwszy - opinii pracowniczej sporząd-
zonej na użytek zewnętrzny; drugi - sporządzonych na użytek wewnętrznych ok-
resowych ocen działalności wojewody jako organu rządowej administracji ogólnej
oraz przedstawiciela rządu. Działalność ta jest głównym, chociaż nie jedynym ele-
mentem pracy wojewody. Okoliczność, że okresowych ocen tej działalności
dokonuje Rada Ministrów nie stoi na przeszkodzie, aby była ona uwzględniona w
treści opinii o pracy wojewody, stosownie do przepisu § 4 ust. 2 przytoczonego
wyżej w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20 listopada 1974 r. w sprawie świa-
dectw i opinii, a w razie sporu o treść opinii - podlegała ocenie przez właściwy sąd
zgodnie z konstytucyjną zasadą trójpodziału władzy. Z art. 98 § 1 k.p. wynika, że
zakład pracy obowiązany jest wydać pracownikowi, na jego wniosek opinię o pracy.
Obowiązkowi temu odpowiada po stronie pracownika roszczenie o wydanie opinii, co
podkreślił Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 18 grudnia 1979 r. I PR 75/79,
OSNCP 1980 z. 6 poz. 125 i w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 6 lutego 1992
r., I PZP 53/91, OSNCP 1992 z. 7-8 poz. 118. Z powyższych względów Sąd Na-
jwyższy udzielił pozytywnej odpowiedzi na drugie zagadnienie.

Na marginesie rozważanych zagadnień stwierdzić należy, że oba będące
przedmiotem sporu roszczenia, jako wynikające ze stosunku pracy, podlegają roz-
poznaniu przez sąd pracy (art. 242 § 2 i art. 262 k.p.).
========================================