- 1 -



Uchwała z dnia 20 kwietnia 1994 r.

I PZP 17/94

Przewodniczący SSN: Antoni Filcek, Sędziowie SN: Maria Mańkowska
(sprawozdawca), SA: Kazimierz Jaśkowski,

Sąd Najwyższy przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, w sprawie z
powództwa Bronisława Ł. przeciwko Lubuskim Zakładom Garbarskim w L .G., o
odprawę pieniężną, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym zagadnienia prawnego
przekazanego przez Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Zielonej Górze, postanowieniem z dnia 9 marca 1994 r. [...] do rozstrzygnięcia w
trybie art. 391 k.p.c.,

"Czy odwołanemu z powodu wszczęcia postępowania naprawczego dyrekto-
rowi przedsiębiorstwa państwowego, nad którym ustanowiony został zarząd
komisaryczny na podstawie art. 65 ustawy z dnia 25 września 1991 r. o przedsię-
biorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 18, poz. 80 z późn.
zm.) przysługuje odprawa pieniężna z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990
r., Nr 4, poz. 19 z późn. zm.) ?"

p o d j ą ł następującą uchwałę:

Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego odwołany na podstawie art. 37a
ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach pańs-
twowych (jednolity tekst: Dz. U. 1991 r., Nr 18, poz. 80 ze zm.) nie nabywa pra-
wa do odprawy przewidzianej w art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szcze-
gólnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 1990 r., Nr
4, poz. 19 ze zm.) także wówczas, gdy nad przedsiębiorstwem ustanowiony

- 2 -

został zarząd komisaryczny na podstawie art. 65 ust. 1 pierwszej z powołanych
ustaw.


U z a s a d n i e n i e

Powód Bronisław Ł. pełnił od 10 maja 1991 r. funkcję dyrektora Lubuskich
Zakładów Garbarskich w L.G. Pismem z dnia 18 maja 1993 r. Wojewoda Zielono-
górski odwołał powoda z dniem 21 maja 1993 r. ze stanowiska dyrektora na
podstawie art. 37 a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębio-
rstwach państwowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1991 r., Nr 18, poz. 80 ze zm.).
Odwołanie, zgodnie z art. 70 § 2 k.p. było równoznaczne z wypowiedzeniem umowy
o pracę, a rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło z dniem 30 czerwca 1993 r. Powód
otrzymał odprawę 6-miesięczną przewidzianą w art. 39 ustawy - o przed-
siębiorstwach państwowych [...] w brzmieniu obowiązującym przed 5 lipca 1993 r. tj.
przed zmianą dokonaną art. 39 w ustawie z dnia 29 maja 1993 r. (Dz. U. Nr 60, poz.
280).
Równocześnie z odwołaniem powoda Wojewoda Zielonogórski decyzją z dnia
18 maja 1993 r. wszczął z dniem 21 maja 1993 r.. postępowanie naprawcze
pozwanych Zakładów Garbarskich i ustanowił Zarząd Komisaryczny nad przedsię-
biorstwem z wyznaczeniem osoby Tadeusza M. do sprawowania zarządu komisa-
rycznego, z którym zawarł umowę o pracę na czas określony.
Powód wniósł o przyznanie mu obok odprawy 6-miesięcznej, odprawy
pieniężnej przewidzianej w art. 8 ust. 1 i 2 lit. a ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 4 z 1990 r.,
poz. 18 ze zm.).
Pozwane Zakłady wniosły o oddalenie powództwa podnosząc, iż przy zbiegu
odpraw dla dyrektora z art. 39 ustawy - o przedsiębiorstwach państwowych oraz z
art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. dyrektorowi przysługuje tylko jedna odprawa,
a ponadto nie nastąpiła likwidacja stanowiska dyrektora, skoro funkcję dyrektora
przejął zarządca komisaryczny, w związku z czym nie zachodzą przesłanki z art. 1
ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.

- 3 -

Sąd Rejonowy w Żaganiu wyrokiem z dnia 29 grudnia 1993 r. oddalił
powództwo w części dotyczącej odprawy, powołując się na uchwałę Sądu Najwyż-
szego z dnia 24 stycznia 1992 r., I PZP 5/92, (OSNCP 1992 z. 9, poz. 150), z której
wynika, że odprawa przewidziana w ustawie o przedsiębiorstwach państwowych w
art. 39 i odprawa z art. 8 ustawy z 28 grudnia 1989 r. nie wykluczają się wzajemnie.
Dla uzyskania odprawy z art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. [...] muszą jednak
wystąpić przesłanki z art. 1 tej ustawy. Natomiast w przedmiotowej sprawie nie
zachodzi przesłanka likwidacji zakładu pracy i rozwiązania z tej przyczyny umowy o
pracę z powodem. Nie występuje również przesłanka z art. 1 ust. 1 tej ustawy,
polegająca na zmniejszeniu zatrudnienia, gdyż zgodnie z art. 66 ust. 3 cyt. ustawy z
dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych na osobę zarządcy
komisarycznego przechodzą kompetencje organów przedsiębiorstwa, w tym
kompetencje dyrektora. [...] W niniejszej sprawie nie miała miejsca likwidacja
stanowiska dyrektora.
W rewizji od tego wyroku powód zaprezentował odmienny pogląd prawny, że
"rozwiązanie organów przedsiębiorstwa", o którym mowa w art. 66 ust. 2 - ustawy o
przedsiębiorstwach państwowych, do których należy dyrektor, oznacza likwidację
stanowiska dyrektora.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze
przedstawiając powyższe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia w trybie art. 391 §
2 k.p.c. powodował się tym, Ze w zasadzie każdy z prezentowanych poglądów
zawiera możliwą do przyjęcia argumentację. W świetle regulacji prawnej z art. 66 § 2
i 3 ustawy - o przedsiębiorstwach państwowych możliwy do przyjęcia jest z jednej
strony pogląd powoda, że stanowisko dyrektora ulega likwidacji, co byłoby
równoznaczne ze zmniejszeniem zatrudnienia w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy z 28
grudnia 1989 r. [...] wyżej jako przesłanki nabycia prawa do odprawy z art. 8 ust. 1 tej
ustawy, z drugiej zaś mając na względzie, iż wynikające z art. 66 ustawy - o
przedsiębiorstwach państwowych zmiany na stanowisku zarządzania przedsię-
biorstwem mają jedynie charakter osobowy, [...] za uzasadnione należałoby przyjąć
stanowisko Sądu Rejonowego.
Mimo odmienności statusu prawnego dyrektora i zarządcy komisarycznego -
Sąd Wojewódzki optował za stanowiskiem Sądu Rejonowego mając na względzie to,

- 4 -

że przesłanka zmniejszenia zatrudnienia wiąże się ze zmianami ilościowymi w stanie
zatrudnienia danego zakładu pracy na określonych stanowiskach pracy i nie
zachodzi, gdy funkcje te są realizowane przez inną osobę zwłaszcza, że w
przypadku tej sprawy zarządca komisaryczny zatrudniony był na podstawie umowy o
pracę.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Prawo do odprawy pieniężnej z art. 8 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy [...] (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.)
przysługuje wszystkim pracownikom zwolnionym z przyczyn wymienionych w art. 1
ustawy, a więc również dyrektorowi przedsiębiorstwa państwowego odwołanemu ze
stanowiska w sposób równoznaczny z wypowiedzeniem umowy o pracę z powodu
likwidacji tego przedsiębiorstwa, niezależnie od odprawy przewidzianej w art. 39
ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (jedolity tekst:
Dz. U. 1991 r., Nr 18, poz. 18, poz. 80 ze zm.). Takie też stanowisko zajął Sąd
Najwyższy w uchwale z dnia 24 stycznia 1992 r. I PZP 5/92 (OSNCP 1992 z. 9 poz.
150) powołanej w sprawie.
Jednakże w rozpoznawanej sprawie, jak słusznie przyjął Sąd Rejonowy w
Żaganiu, nie doszło do likwidacji zakładu pracy ani stanowiska dyrektora, nie wystą-
piły zatem przesłanki przewidziane w art. 1 ust. 1 czy 2 cytowanej ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r., także w zakresie zmniejszenia zatrudnienia.
Powodem rozwiązania umowy o pracę z Bronisławem Ł., zatrudnionym w
charakterze dyrektora przedsiębiorstwa nie była bowiem przyczyna wynikająca z art.
1 ustawy o tzw. zwolnieniach grupowych, ale samoistna przyczyna wynikająca z art.
37a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 25 maja 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych.
Pozwane przedsiębiorstwo, w okresie kierowania nim przez powoda od stycznia do
kwietnia 1991 r. wykazało ujemne wyniki ekonomiczne, konsekwencją czego stało
się zadłużenie wobec budżetu w kwocie 10.948 milionów zł. Z tych przyczyn, na
podstawie art. 65 ust. 1 ustawy o przedsiębiorstwach państwowych wszczęte zostało
postępowanie naprawcze i ustanowiono zarząd komisaryczny. Zgodnie z art. 66 ust.

- 5 -

2 tej ustawy - organy przedsiębiorstwa ulegają rozwiązaniu z chwilą ustanowienia
zarządu komisarycznego i organ założycielski odwołuje dyrektora przedsiębiorstwa.
W odwołaniu powoda ze stanowiska dyrektora Lubuskich Zakładów Garbarskich w
L.G. [...] możliwe było powołanie jako podstawy prawnej art. 37a ust. 1 omawianej
ustawy. Sytuacji powoda dotyczy bowiem pkt 3 tego przepisu, stanowcy że organ
założycielski może odwołać dyrektora, jeżeli przedsiębiorstwo państwowe przez co
najmniej 3 kolejne miesiące nie wypełnia wobec Skarbu Państwa zobowiązań z tytułu
podatków lub dywidendy obligatoryjnej.
Odwołanie dyrektora - w tych warunkach - nie wiązało się z żadną przyczyną
rozwiązania umowy o pracę przewidzianą w art. 1 ust. 1 lub 2 ustawy o zwolnieniach
grupowych, bowiem wszystkie kompetencje dyrektora zakładu pracy przeszły na
zarząd komisaryczny. Nie można zatem przyjmować, że likwidacja organów
przedsiębiorstwa przewidziana w art. 66 ust. 2 ustawy o przedsiębiorstwach
państwowych stanowi zmniejszenie zatrudnienia w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o
zwolnieniach grupowych. Są to odmienne stany faktyczne. W przypadku wszczęcia
postępowania naprawczego wyznaczenie w miejsce odwołanego dyrektora zarządcy
komisarycznego nie może być rozumiane jako likwidacja stanowiska dyrektora.
Przejście kompetencji dyrektora na zarządcę komisarycznego w trybie art. 66 ust. 3
ustawy o przedsiębiorstwach państwowych nie stanowi więc likwidacji stanowiska
dyrektora w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, tym samym
wyklucza prawo do odprawy pieniężnej z art. 8 tej ustawy.
Z tych wszystkich przyczyn Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak wyżej.

========================================