UCHWAŁA Z DNIA 25 MARCA 2004 R.
I KZP 46/03


Termin do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i doręczenie
uzasadnienia wyroku warunkowo umarzającego postępowanie, wydanego
na posiedzeniu (art. 341 § 5 k.p.k.), biegnie od daty jego ogłoszenia (art.
422 § 1 k.p.k.), a nie doręczenia (art. 100 § 3 k.p.k.), chyba że zaistniały
okoliczności określone w art. 422 § 2 k.p.k.

Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki (sprawozdawca).
Sędziowie SN: P. Hofmański, S. Zabłocki.
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. A. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Moniki J., po rozpoznaniu przekazanego
na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w G. postanowieniem
z dnia 11 grudnia 2003 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadni-
czej wykładni ustawy:

,,Czy wobec wynikającego z treści przepisu art. 100 § 3 k.p.k. wymogu do-
ręczenia stronom wyroku zapadłego na posiedzeniu (a więc również stro-
nie obecnej na posiedzeniu) termin do wniesienia wniosku o sporządzenie
na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku warunkowo umarzającego po-
stępowanie, który ogłoszono na posiedzeniu stronom, biegnie od daty do-
ręczenia odpisu wyroku stronie, niezależnie czy była ona obecna na posie-
dzeniu, czy też zgodnie z regułą wyrażoną w art. 422 § 1 k.p.k. - od daty
ogłoszenia wyroku?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi jak wyżej.

U Z A S A D N I E N I E

Sąd Rejonowy w R., wyrokiem z dnia 14 sierpnia 2003 r., umorzył
warunkowo postępowanie karne wobec Moniki J., oskarżonej o popełnienie
przestępstwa zakwalifikowanego z art. 177 § 1 k.k. W posiedzeniu uczest-
niczył tylko prokurator, a przewodniczący po ogłoszeniu wyroku, pouczył, iż
orzeczenie może być zaskarżone do Sądu Okręgowego w G. w terminie 7
dni od doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Odpis wyroku został doręczo-
ny stronom, przy czym oskarżyciel publiczny otrzymał go w dniu 22 sierp-
nia 2003 r., a więc w ósmym dniu od daty ogłoszenia wyroku, wtedy też
złożył wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyro-
ku. Wniosek ten uznano za złożony w terminie, a oskarżyciel publiczny w
dniu 24 września 2003 r. otrzymał odpis wyroku z uzasadnieniem. Apelacja
którą prokurator wniósł w dniu 8 października 2003 r., została przyjęta jako
złożona w terminie i odpowiadająca warunkom formalnym, a następnie
przesłana wraz z aktami Sądowi Okręgowemu w G., o czym zawiadomiono
prokuratora oraz oskarżoną. Prokurator w apelacji podnosił także i to, że
został błędnie pouczony o możliwości zaskarżenia wyroku w terminie
siedmiu dni od daty doręczenia mu odpisu wyroku z uzasadnieniem.
Sąd Okręgowy w G. rozpoznając sprawę uznał, iż wyłoniło się za-
gadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy - art. 100 § 3
k.k. ,,na tle art. 422 § 1 k.p.k.", które sformułował w pytaniu przekazanym
Sądowi Najwyższemu na podstawie art. 441 § 1 k.p.k.
Zastępca Prokuratora Generalnego w przedstawionym Sądowi Naj-
wyższemu wniosku, podzielając ocenę Sądu Okręgowego, że w tej sprawie
przy rozpoznawaniu środka odwoławczego wyłoniło się zagadnienie praw-
ne wymagające zasadniczej wykładni ustawy - art. 100 § 3 k.p.k. i art. 422
§ 1 k.p.k., a więc spełnione zostały wymogi określone w art. 441 § 1 k.p.k.,
wyraził pogląd, iż termin do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i

doręczenie uzasadnienia wyroku, umarzającego warunkowo postępowa-
nie, wydanego na posiedzeniu (art. 341 § 5 k.p.k.), biegnie od daty jego
ogłoszenia, a nie doręczenia (art. 422 § 1 k.p.k.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Uznać należało, iż przy rozpoznawaniu w tej sprawie apelacji, na tle
wykładni art. 100 § 3 k.k. i art. 422 § 1 k.p.k., rzeczywiście wyłoniło się za-
gadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, w rozumieniu
art. 441 § 1 k.p.k., co upoważniało Sąd Okręgowy w G. do przekazania
Sądowi Najwyższemu pytania prawnego. Może bowiem budzić zasadnicze
wątpliwości czy, bez względu na to, czy strona uczestniczyła w posiedze-
niu, na którym wydany został wyrok, którym warunkowo umorzone zostało
postępowanie, termin do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i do-
ręczenie uzasadnienia takiego wyroku, biegnie od daty jego ogłoszenia, jak
to stanowi art. 442 § 1 k.p.k., czy też od daty doręczenia wyroku na pod-
stawie art. 100 § 3 k.p.k., wobec pouczenia wymaganego przez art. 100 §
6 k.p.k.
Jednoznaczne brzmienie przepisu art. 422 § 1 k.p.k. wskazuje, że
określony w nim termin 7 dni do złożenia wniosku o sporządzenie na pi-
śmie i doręczenie uzasadnienia dotyczy wszystkich wyroków, które zostały
ogłoszone w sposób określony w art. 418 § 1 k.p.k.(chyba że przepis
szczególny stanowi inaczej - od daty doręczenia: art. 422 § 2 k.p.k. i art.
482 § 1 zd. drugie k.p.k.) i biegnie właśnie od daty jego ogłoszenia. Doty-
czy to wyrokowania zarówno na rozprawie, jak i na posiedzeniu w postę-
powaniu przed sądem pierwszej instancji (art. 422 k.p.k. znajduje się w
rozdziale 47, w dziale VIII Postępowanie przed sądem pierwszej instancji),
także w postępowaniach szczególnych (art. 468 k.p.k., art. 485 k.p.k.), w
postępowaniu o wydanie wyroku łącznego (art. 574 k.p.k.) oraz w postę-
powaniu w sprawach podlegających orzecznictwu sądów wojskowych (art.
646 k.p.k.). Tak samo jest, jeżeli chodzi o pozostałe przepisy rozdziału 47

k.p.k., z których większość dotyczy każdej czynności wyrokowania, a tylko
niektóre z nich wyłącznie wydawania wyroku na rozprawie (np. art. 409
k.p.k.) albo na posiedzeniu (np. art. 418a k.p.k.).
Ustawodawca w art. 422 § 1 k.p.k. początek terminu do złożenia
określonego w nim wniosku wiąże z datą ogłoszenia wyroku. Odmiennie
natomiast - w art. 422 § 2 k.p.k. i w art. 482 § 1 zdanie drugie k.p.k., sta-
nowiąc, że termin ten rozpoczyna bieg od daty doręczenia oskarżonemu
wyroku albo jego odpisu. Tak samo jest również w wypadku wyroku wyda-
nego w postępowaniu wznowieniowym na posiedzeniu bez udziału stron
(art. 544 § 3 in principio k.p.k.), co jednak wynika nie z treści któregokol-
wiek przepisu rozdziału 56 Kodeksu postępowania karnego, lecz z tego, że
strony nie wiedzą o terminie tego posiedzenia i dopiero z doręczonego wy-
roku (art. 100 § 3 k.p.k.) dowiadują się, iż zostało wydane tego rodzaju
orzeczenie, i jak może być ono zaskarżone (art. 100 § 6 k.p.k.). Względy
gwarancyjne przemawiają zatem za przyjęciem, że w takiej sytuacji proce-
sowej bieg terminu do złożenia wniosku o sporządzenie na piśmie i dorę-
czenie uzasadnienia wyroku rozpoczyna się od doręczenia wyroku. Żaden
inny przepis kodeksu, poza wyżej już wskazanymi, nie określa odmiennie,
niż art. 422 § 1 k.p.k., początku biegu terminu do złożenia wniosku o spo-
rządzenie na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Nie czynią tego
również przepisy art. 100 § 3 i 6 k.p.k., stanowiąc jedynie, iż wyrok zapadły
na posiedzeniu doręcza się stronom (§ 3), jednocześnie pouczając je o
przysługującym im, między innymi na podstawie art. 422 § 1 k.p.k., prawie,
terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia (postanowienie SN z
dnia 14 stycznia 1997 r., III KZ 99/96, OSNKW 1997, nr 3-4, poz. 32)
Art. 422 § 1 k.p.k. uzależnia początek terminu od czynności proceso-
wej ,,ogłoszenia wyroku", natomiast art. 418 § 1 k.p.k. stanowi, iż wyrok
ogłasza ,,publicznie" przewodniczący składu orzekającego, nawet wtedy,
gdy nikt nie stawił się na ogłoszenie wyroku (art. 419 § 1 k.p.k.). Dotyczy to

zarówno rozprawy, jak i posiedzenia, o ile tylko spełnione zostały warunki
,,publiczności" ogłoszenia, z zachowaniem jawności dla uczestników postę-
powania (jawność wewnętrzna) oraz osób postronnych - publiczności
(jawność zewnętrzna). W wypadku wyrokowania poza rozprawą oprócz
ogłoszenia wyroku w sposób określony w art. 418 § 1 k.p.k., jego treść do-
datkowo udostępniana jest publicznie przez złożenie odpisu na okres 7 dni
w sekretariacie sądu, o czym należy uczynić wzmiankę w protokole posie-
dzenia, który wówczas zawsze trzeba sporządzić - art. 418a k.p.k. (zob.
szerzej: S. Zabłocki: Publiczne ogłoszenie wyroku wydanego na posiedze-
niu - realna gwarancja czy fikcja? - Gdańskie Studia Prawnicze, T. XI,
2003, s. 311 i nast.).
Unormowania dotyczące jawności rozprawy (w obu jej aspektach) są
jednoznaczne (rozdział 42 Jawność rozprawy głównej), a ich wykładnia, na
potrzeby rozważanej problematyki, nie nastręcza żadnych trudności. Nie-
wątpliwe jest bowiem kto bierze udział w postępowaniu i kto może być
obecny, natomiast z art. 355 k.p.k. wynika wyraźna deklaracja, iż rozprawa
odbywa się jawnie, a ograniczenie jawności określa ustawa, w tym przede
wszystkim Kodeks postępowania karnego. W każdym razie ogłoszenie wy-
roku odbywa się zawsze jawnie (art. 364 § 1 k.p.k.), a więc z udziałem
stron, ich przedstawicieli (obrońców i pełnomocników) oraz w obecności
publiczności. Strony i inne osoby, które wzywa się na rozprawę lub zawia-
damia o jej terminie, prezes sądu wskazuje w pisemnym zarządzeniu o wy-
znaczeniu rozprawy głównej (art. 350 § 1 pkt 3 k.p.k.), a oskarżonego po-
zbawionego wolności doprowadza się (art. 350 § 2 k.p.k.). Umieszczona na
drzwiach sali rozpraw wokanda informuje osoby postronne - publiczność o
terminie rozpraw w poszczególnych sprawach. Te ostatnie osoby, w każdy
czasie, mogą uzyskać w sekretariacie sądu informacje o wyznaczonym
terminie rozpraw w poszczególnych sprawach.

Jeżeli chodzi o posiedzenia, to brak jest w kodeksie unormowań re-
gulujących ich jawność, co w żadnym wypadku nie oznacza, jak w postę-
powaniu cywilnym (zob. art. 148 i nast. k.p.c.), iż są one niejawne, a więc
niedostępne dla uczestników postępowania i publiczności. Przepisy art. 96
k.p.k. określają jedynie podmioty (strony, inne osoby), które mają prawo
wziąć udział w posiedzeniu, a nawet obowiązek udziału, gdy tak ustawa
stanowi (§ 1), i wówczas należy je o terminie posiedzenia zawiadomić, albo
też mają prawo wziąć w nim udział o ile stawią się na posiedzenie, o termi-
nie którego nie powiadamia się ich (§ 2). Z tych unormowań wynika jednak,
że każde posiedzenie sądu jest dostępne nie tylko dla stron oraz osób nie
będących stronami, określonych w art. 96 § 1 k.p.k., ale także dla osób po-
stronnych - publiczności, których obecność, w przeciwieństwie do postę-
powania cywilnego (art. 152 zdanie drugie k.p.c.), nie jest wyłączona przez
żaden przepis karnej ustawy procesowej (zob. J. Grajewski, L.K. Paprzycki,
M. Płachta, Kodeks postępowania karnego. Komentarz, T. I, s. 306). Tak
jak w wypadku rozprawy, o wyznaczeniu terminu każdego posiedzenia
osoby zainteresowane, których sąd nie zawiadamia o tym z urzędu, mogą
uzyskać stosowaną informację w sekretariacie sądu, a także zapoznając
się wokandą umieszczoną w miejscu odbywania posiedzenia. Wówczas
jednak, gdy posiedzenie odbywa się ,,bez udziału stron", są one uprawnio-
ne jedynie do obecności na posiedzeniu, nie mając prawa zabierania gło-
su, czy składania wniosków, a więc na zasadzie takiej jak osoby postronne
- publiczność.
Okazuje się więc, że jawność zewnętrzna - publiczność rozprawy i
posiedzenia, co do istoty, jest taka sama, jako, że są one dostępne zarów-
no dla stron, jak i innych osób, a wyłączenie jawności posiedzenia nastę-
pować będzie, na podstawie przepisów rozdziału 42 Kodeksu postępowa-
nia karnego stosowanych przez analogię, w tych samych wypadkach, gdy

wyłącza się jawność rozprawy, a więc nigdy nie będzie to dotyczyło ogło-
szenia wyroku.
O terminach posiedzeń, na których wydawane są wyroki, z wyjątkiem
postępowania wznowieniowego (art. 544 § 3 in principio k.p.k.), zawiada-
miane są wszystkie podmioty uprawnione do wniesienia apelacji. W wy-
padku wyroku warunkowo umarzającego postępowania są to: pokrzywdzo-
ny, obrońcy i pełnomocnicy (art. 339 §5 k.p.k., art. 342 § 1 k.p.k.).
Wydanie wyroku w każdym wypadku, a więc i wówczas, gdy sąd wa-
runkowo umarza postępowanie na posiedzeniu, niewątpliwie kończy ,,roz-
patrzenie sprawy" w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP z 1997 r.
Przepis ten stanowi, iż musi to być rozpatrzenie ,,jawne", a więc ,,publicz-
ne". Ten wymóg odnosi się zarówno do rozprawy, jak i posiedzenia, w toku
którego następuje ,,rozpatrzenie sprawy". Taki sam standard ,,publiczności"
wyrokowania wynika z art. 6 ust. 1 Konwencji Europejskiej z 1950 r. o
Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Gdyby nawet uznać,
iż nie jest wystarczająca dla przyjęcia prawa do obecności na posiedzeniu
każdego zainteresowanego, w tym dla stron, sama analiza przepisów obo-
wiązującej karnej ustawy procesowej, to prawo takie należałoby wywieść
wprost właśnie z art. 45 ust. 1 Konstytucji, która w art. 8 ust. 2 nakazuje
bezpośrednie stosowanie jej przepisów oraz z art. 6 ust. 1 Konwencji Euro-
pejskiej, gdyż art. 91 ust. 2 Konstytucji stanowi o pierwszeństwie ratyfiko-
wanej za zgodą parlamentu konwencji międzynarodowej przed ustawą, je-
śli nie da jej się z tą ustawą pogodzić. Tym bardziej jest to uzasadnione,
że, jak to zostało wyżej przedstawione, karna ustawa procesowa z całą
pewnością nie statuuje niedostępności posiedzenia dla zainteresowanych
nią osób (szerzej zob. P. Hofmański, O jawność posiedzeń sądowych w
procesie karnym, Księga Jubileuszowa ku czci prof. A. Bulsiewicza, Toruń
2004, w druku).

Skoro zatem w posiedzeniu, mającym za przedmiot ,,rozpatrzenie
sprawy", kończącym się wydaniem wyroku, uczestniczyć mogą nie tylko
strony i ich przedstawiciele, ale także publiczność, to niewątpliwe jest, że
mamy w tym wypadku do czynienia z jawnym - publicznym rozpatrzeniem
sprawy, w rozumieniu art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, a zapadły na takim po-
siedzeniu wyrok jest ogłaszany publicznie, w rozumieniu art. 418 § 1 k.p.k. i
art. 422 § 1 k.p.k.
Jeżeli tak, to właśnie ten ostatni przepis, a nie przepis art. 100 § 3
k.p.k., określa początek terminu do złożenia wniosku o sporządzenie na
piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku. Nie można, wobec tego, podzie-
lić prezentowanego w piśmiennictwie poglądu, że przepisy art. 100 § 3 i 6
k.p.k. ustanawiają, odmienne od tych określonych w art. 422 § 1 i 2 k.p.k.
oraz w art. 482 § 1 zd. 2 k.p.k., zasady składania wniosku o sporządzenie
na piśmie i doręczenie uzasadnienia wyroku (tak: T. Grzegorczyk: Kodeks
postępowania karnego. Komentarz, Kraków 2003 r., s. 1073, R.A. Stefań-
ski (w): Z. Gostyński (red.) Kodeks postępowania karnego. Komentarz.
Warszawa 2004, T. II, s. 858 oraz D. Wysocki: Glosa do postanowienia SN
z dnia 28 marca 2003 r., III KZ 71/02, OSP 2004, z. 1, s. 29,30). Tylko w
wypadku, gdy oskarżony pozbawiony wolności, który nie ma obrońcy, nie
był obecny podczas ogłoszenia wyroku na posiedzeniu, termin ten, zgodnie
z unormowaniem art. 422 § 2 k.p.k., biegnie od daty doręczenia mu wyro-
ku.
Sąd Najwyższy, dostrzegając, że zaprezentowany w niniejszej
uchwale pogląd dotyczący zewnętrznej jawności posiedzenia stawia w wie-
lu sytuacjach procesowych pod znakiem zapytania racjonalność unormo-
wań zawartych w art. 100 § 3 k.p.k. oraz w art. 418a k.p.k., doszedł jednak
do przekonania, iż względy natury konstytucyjnej przemawiają za przyjętym
stanowiskiem.