UCHWAŁA Z DNIA 13 GRUDNIA 2000 R.
I KZP 43/2000


Zawarte w art. 278 § 5 k.k. sformułowanie ,,przepisy § 1, 3 i 4 stosuje się
odpowiednio", oznacza zastosowanie do wypadku kradzieży energii, wyłącznie
znamion przestępstwa kradzieży i przewidzianych za to przestępstwo sankcji.
Przepis art. 119 § 1 k.w., w którym przedmiot czynności wykonawczej określo-
ny został jako ,,cudza rzecz ruchoma", nie ma zatem zastosowania do kradzieży
energii.

Przewodniczący: sędzia SN J. Bratoszewski.
Sędziowie SN: W. Kozielewicz, E. Strużyna (sprawozdawca).

Prokurator Prokuratury Krajowej: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Jana W., po rozpoznaniu, przekazanego na
podstawie art. 441 §1 k.p.k., przez Sąd Okręgowy w O., postanowieniem z dnia
17 sierpnia 2000 r., zagadnienia prawnego wymagającego zasadniczej wykładni
ustawy:
Czy zawarty w przepisie art. 278 § 5 k.k. zwrot ,,stosuje się odpowiednio" nale-
ży rozumieć w ten sposób, że powyższy przepis ma zastosowanie jedynie do
kradzieży energii o ustalonej wartości powyżej 250 zł.?
uchwalił udzielić odpowiedzi jak wyżej.


U Z A S A D N I E N I E

Zagadnienie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzy-
gnięcia sformułowane zostało przez Sąd Okręgowy w O. w postępowaniu odwo-
ławczym, toczącym się z powodu zażalenia wniesionego przez prokuratora na
postanowienie Sądu Rejonowego w O. o zwrocie sprawy prokuratorowi w celu
uzupełnienia dochodzenia.
Sąd Rejonowy w O., postanowieniem wydanym na podstawie art. 345 § 1
k.p.k. przekazał sprawę prokuratorowi w celu usunięcia istotnych braków po-
stępowania przygotowawczego, poprzez ustalenie i wskazanie wartości energii
elektrycznej stanowiącej przedmiot czynu zakwalifikowanego w akcie oskarże-
nia jako występek określony w art. 278 § 5 k.k., polegającego na podłączeniu
przez oskarżonego instalacji elektrycznej w mieszkaniu do instalacji klatki
schodowej w piwnicy budynku i kradzieży energii elektrycznej o nieustalonej
wartości.
Zdaniem Sądu Okręgowego okoliczności przytoczonego stanu faktyczne-
go nasuwają wątpliwość, czy wypadki kradzieży energii elektrycznej o wartości
nie przekraczającej 250,- złotych stanowią wykroczenie, czy przestępstwo okre-
ślone w art. 278 §5 k.k.
Sąd Okręgowy dostrzega, że ustawodawca zastępując w kodeksie karnym
z 1997 r. zwrot ,,mienie ruchome", pojęciem ,,rzecz ruchoma" w rozumieniu
przyjętym w prawie cywilnym (art. 45 k.c.), wprowadził równocześnie (w art.
278 § 5 k.k.) odrębne typy kradzieży cudzego mienia, tzn. karty do bankomatu
oraz energii, do których pojęcia ,,rzeczy ruchomej" odnieść nie można. Ponie-
waż jednak, w przeciwieństwie do karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z
automatu bankowego, w przypadku kradzieży energii możliwe jest ustalenie
wartości przedmiotu przestępstwa, pojawia się wątpliwość, czy zwrot nakazują-
cy ,,odpowiednie stosowanie", w przypadku kradzieży energii, przepisów o kra-
dzieży ,,rzeczy ruchomej" - które wchodzą w grę gdy wartość przedmiotu kra-
dzieży przekracza 250,- złotych - nie oznacza konieczności kwalifikowania wy-
padków kradzieży energii o wartości nie przekraczającej 250,- złotych jako wy-
kroczenia.
Sąd przypomina, że w okresie bezpośrednio poprzedzającym wprowadze-
nie omawianej regulacji karnej, kradzież energii elektrycznej, niezależnie od jej
wartości, stanowiła jedynie wykroczenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kodeks karny z 1997 r., oprócz typu podstawowego, określonego w art.
278 § 1, przewiduje w art. 278 § 5 odrębny typ kradzieży, którego przedmiotem
jest energia oraz karta uprawniająca do podjęcia pieniędzy z automatu banko-
wego.
Wprowadzona w określeniu typu podstawowego przestępstwa kradzieży
zmiana terminologiczna, polegająca na zastąpieniu sformułowania ,,cudze mie-
nie ruchome" pojęciem ,,cudza rzecz ruchoma", spowodowała konieczność wy-
odrębnienia szczególnego typu kradzieży, której przedmiot obejmowany był do-
tychczas w praktyce sądowej i piśmiennictwie terminem ,,mienie ruchome". Do
pojęcia ,,mienie ruchome" zaliczano, oprócz rzeczy, także energię oraz inne
przedmioty majątkowe, których wartość można było wyrazić w pieniądzu.
Przedmiotem bezpośredniego działania sprawcy przestępstwa kradzieży,
określonego w art. 278 § 1 k.k., jest natomiast wyłącznie ,,rzecz ruchoma", a
więc zgodnie z definicją zawartą w art. 45 k.c. - przedmiot materialny, wyod-
rębniony, mogący samodzielnie występować w obrocie oraz przedstawiający
wartość majątkową.
Odrębnie natomiast został określony przedmiot przestępstwa kradzieży w
art. 278 § 5 k.k. Przedmiotem czynności wykonawczej typu przestępstwa kra-
dzieży wyodrębnionego w art. 278 § 5 k.k., nie jest bowiem ,,rzecz ruchoma" w
ujęciu prawa cywilnego, ale, w przypadku kradzieży energii, odpowiedni nośnik
energii, podlegający pomiarowi zarówno co do ilości, jak i jakości.

Kradzież energii została wyodrębniona, ,,gdyż nie obejmuje jej nazwa
>cudza rzecz ruchoma<", jak wyjaśnia to uzasadnienie rządowego projektu ko-
deksu karnego (por. Nowe kodeksy karne z 1997 r. z uzasadnieniami, Warszawa
1997, s. 206).

Wyodrębniając szczególny typ przestępstwa, kryminalizującego kradzież
energii (oraz karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego),
ustawodawca, przez wprowadzenie do treści tego przepisu formuły odpowied-
niego stosowania przepisów art. 278 § 1, 278 § 3 i 278 § 4, dokonał zabiegu re-
dakcyjnego, mającego na celu skrócenie tekstu prawnego przepisu art. 278 § 5
k.k.
W piśmiennictwie zwraca się uwagę, że wprowadzenie do normy karnej
formuły redakcyjnej ,,odpowiedniego stosowania" nie zawsze pozwala na pre-
cyzyjne ustalenie zakresu zastosowania przepisu, który uzupełniony został tą
formułą, przez inne przepisy ustawy karnej (por. Z. Siwik, Systematyczny ko-
mentarz do ustawy karnej skarbowej. Część ogólna, Wrocław 1993, s. 58 i n.;
M. Dąbrowska-Kardas i P. Kardas w: Kodeks karny. Część szczególna, pod
red. A. Zolla, Komentarz do k.k., t. 3, 1999, s. 16).

W literaturze wymienia się trzy sposoby odpowiedniego stosowania
przepisów, a mianowicie:
- stosowanie wymienionych przepisów wprost, bez jakichkolwiek zmian
czy modyfikacji;
- z dokonaniem w ich brzmieniu zmian dostosowujących je do wypadków
przewidzianych w przepisie zawierającym odesłanie; oraz
- sytuacje, w których wymienione, jako podlegające odpowiedniemu sto-
sowaniu przepisy nie mogą być zastosowane (są bowiem albo bezprzedmiotowe
albo sprzeczne).

Wprowadzenie do art. 278 § 5 k.k. sformułowania ,,przepisy § 1, 3 i 4 sto-
suje się odpowiednio" rzeczywiście nie ułatwia precyzyjnego ustalenia zakresu
stosowania wymienionych przepisów
W przedmiotowej sprawie formuła odpowiedniego stosowania przepisów
dotyczących podstawowego typu kradzieży do kradzieży energii elektrycznej
polegać jednak winna na wykorzystaniu przepisów wymienionych w art. 287
§ 5, przez odpowiednią ich modyfikację, dostosowującą ich treść normatywną
do szczególnych typów kradzieży wymienionych w cyt. przepisie.
Zawarty w art. 278 § 5 zwrot ,,przepisy § 1, 3 i 4 stosuje się odpowied-
nio", oznacza zastosowanie znamion przestępstwa kradzieży i przewidzianych
za to przestępstwo sankcji do wypadku kradzieży energii. Zastosowanie oma-
wianej formuły wpływa zatem na opis czynu zabronionego polegającego na kra-
dzieży energii w taki sposób, że w art. 278 § 1 zamiast określenia przedmiotu
czynności wykonawczej jako ,,cudzej rzeczy ruchomej" wprowadza się przed-
miot w postaci ,,energii", natomiast pozostała treść przepisu nie ulega zmianie.
Stosownym modyfikacjom, w przypadku kradzieży energii, podlegać winny
także przepisy art. 278 § 3 i art. 278 § 4. Formuła odpowiedniego zastosowania
oznacza tu możliwość zakwalifikowania czynu polegającego na kradzieży ener-
gii jako wypadku mniejszej wagi (§ 3), a także kryminalizację czynu polegają-
cego na kradzieży energii na szkodę osoby najbliższej (§ 4).
Tego rodzaju poglądy wyrażone zresztą zostały w literaturze (M. Dą-
browska-Kardas i P. Kardas, op. cit. s.17-18).
Omawiana formuła nie stwarza natomiast podstawy do stosowania, w
wypadku kradzieży energii o wartości nie przekraczającej 250,- złotych, przepi-
su art. 119 § 1 kodeksu wykroczeń. Przedmiotem czynności wykonawczej wy-
kroczenia określonego w art. 119 § 1 k.w. jest bowiem wyłącznie ,,cudza rzecz
ruchoma, jeżeli jej wartość nie przekracza 250,- złotych". W Kodeksie wykro-
czeń brak odniesienia do tego rodzaju przedmiotu jak energia czy karta do ban-
komatu. Zakwalifikowanie kradzieży energii o wartości nie przekraczającej
250,- złotych, jako wykroczenia, wyłącza więc klauzula lex specialis derogat
legi generali.
Przepis art. 119 § 1 k.w., w którym przedmiot czynności wykonawczej
określony został odrębnie, nie ma zatem zastosowania do kradzieży energii.

Powyższe stanowisko jest zgodne z poglądami prezentowanymi w tej
kwestii w piśmiennictwie (por. J. Wojciechowski, Kodeks wykroczeń. Komen-
tarz. Orzecznictwo, Warszawa 1999, s. 165; B. Michalski, Przestępstwa prze-
ciwko mieniu, Rozdział XXXV Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 1999,
s. 78; podobny wniosek nasuwają rozważania O. Górniok, odnoszące się do pro-
jektowanej nowelizacji Kodeksu wykroczeń, por. Zmiany dotyczące przestępstw
przeciwko mieniu w: Nowa kodyfikacja karna, Kodeks karny, Krótkie komenta-
rze, z. 7, wyd. Min. Spr., Warszawa, 1998, s. 55-56).
Nie bez znaczenia dla zajęcia stanowiska w omawianej sprawie, jest także
argument podniesiony we wniosku Prokuratury Krajowej. Zdaniem Autora tego
wniosku, nie może być mowy o tzw. przepołowieniu przestępstwa kradzieży
energii, ze względu na fakt, iż ten sam przepis (art. 278 § 5 k.k.) kryminalizuje
kradzież karty do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego, której wartość,
jako przedmiotu przestępstwa kradzieży, nigdy nie przekroczy 250,- złotych.
Gdyby zatem założyć, że omawiany przepis kryminalizuje jedynie kradzież
energii, której wartość przekracza 250,- złotych, brak byłoby racjonalnych prze-
słanek do wprowadzenia do tego przepisu przedmiotu ochrony w postaci karty
do bankomatu.
Z tych względów Sąd Najwyższy uchwalił jak na wstępie.