UCHWAŁA Z DNIA 29 STYCZNIA 2002 R.
I KZP 31/01


Penalizacja przewidziana w art. 70 § 4 k.k.s. obejmuje także posia-
danie lub przechowywanie przez osobę nieuprawnioną znaków akcyzy
usuniętych z wyrobu akcyzowego lub z opakowania z tym wyrobem.

Przewodniczący: sędzia SN T. Grzegorczyk (sprawozdawca).
Sędziowie SN: A. Deptuła, E. Strużyna.
Zastępca Prokuratora Generalnego: R. Stefański.

Sąd Najwyższy w sprawie Mirosława C., po rozpoznaniu, przekaza-
nego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w O., postano-
wieniem z dnia 10 października 2001 r., zagadnienia prawnego wymagają-
cego zasadniczej wykładni ustawy:
,,Czy użyte w przepisie art. 70 § 4 k.k.s. sformułowanie < zy>> dotyczy tylko tego, kto nie będąc do tego uprawniony posiada lub
przechowuje znaki akcyzy nabyte lub w inny sposób przyjęte od oso-
by nieuprawnionej, czy również tego, kto nie będąc do tego upraw-
nionym posiada lub przechowuje znaki akcyzy, które usunął z wyrobu
akcyzowanego lub opakowania z tym wyrobem?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi j a k w y ż e j:




U Z A S A D N I E N I E

Zagadnienie prawne w niniejszej sprawie wyłoniło się w następują-
cym stanie faktycznym. W dniu 20 grudnia 2000 r. podczas przeszukania
cel w Zakładzie Karnym w K. znaleziono u odbywającego tam karę pozba-
wienia wolności Mirosława C. 141 sztuk banderol papierosowych - znaków
akcyzy. Oskarżono go w związku z tym o posiadanie, jako osobę nie-
uprawnioną, znaków akcyzy, tj. o czyn określony w art. 70 § 4 k.k.s. Oskar-
żony przyznał fakt posiadania tych znaków, wyjaśniając, że zdejmował je z
opakowań papierosów, które nabywał w zakładzie karnym, chcąc ustalić,
ile wypala papierosów. Sąd Rejonowy w K. wyrokiem z dnia 23 kwietnia
2001 r. uznał go winnym zarzucanego mu przestępstwa i skazał na karę 2
miesięcy pozbawienia wolności, orzekając też przepadek zajętych 141
znaków akcyzy. Od orzeczenia tego apelację wywiódł oskarżony, a w toku
rozprawy odwoławczej w Sądzie Okręgowym w O. prokurator wystąpił o jej
odroczenie i wystąpienie z zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego.
Sąd odwoławczy podzielił wątpliwości prokuratora i postanowieniem z dnia
10 października 2001 r. wystąpił z niniejszym pytaniem prawnym. W uza-
sadnieniu tej decyzji wskazano, że wątpliwości sądu rodzą się z zestawie-
nia § 4 z § 2 art. 70 k.k.s., który penalizuje usuwanie znaków akcyzy z wy-
robu akcyzowego lub z opakowania z tym wyrobem w celu ponownego
użycia lub puszczenia w obieg. W ocenie sądu odwoławczego inna jest sy-
tuacja osoby, która posiada znak akcyzy jako dowód uiszczenia podatku
akcyzowego, przyjmując ten znak od osoby nieuprawnionej, inna zaś tego,
kto nabywając wyrób akcyzowy, a więc regulując tym samym podatek ak-
cyzowy, usuwa następnie z wyrobu znak akcyzy i go posiada; inną rzeczą
zaś będzie wówczas cel takiego zachowania, który może ewentualnie wy-
pełniać znamiona czynu określonego w art. 70 § 2 k.k.s.
W związku z przedstawionym zagadnieniem prawnym Prokurator
Krajowy wystąpił o udzielenie przez Sąd Najwyższy odpowiedzi na to pyta-
nie i przyjęcie, że ,,znakiem akcyzy, o którym mowa w art. 70 § 4 k.k.s., jest
także znak usunięty z wyrobu akcyzowego lub z opakowania z tym wyro-
bem".
Rozpoznając przedstawione zagadnienie prawne Sąd Najwyższy
zważył, co następuje:
W judykaturze i doktrynie zgodnie przyjmuje się, że skuteczne wystą-
pienie z pytaniem prawnym wymaga spełnienia trzech warunków, a mia-
nowicie, by zagadnienie, którego pytanie dotyczy wyłoniło się przy rozpa-
trywaniu środka odwoławczego, miało przy tym charakter prawny, czyli do-
tyczyło istotnego problemu interpretacyjnego i wymagało zasadniczej wy-
kładni ustawy, a więc odnosiło się do sytuacji, gdy norma prawna umożli-
wia rozbieżne interpretacje (zob. P. Hofmański, E. Sadzik, K. Zgryzek : Ko-
deks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 1999, s. 579-580;
T. Grzegorczyk: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, wyd. II, Kra-
ków 2001, s. 1029-1030 i powołane tam orzecznictwo SN oraz piśmiennic-
two). Nie budzi wątpliwości, że przedstawione Sądowi Najwyższemu za-
gadnienie wyłoniło się przy rozpoznawaniu środka odwoławczego oraz jest
powiązane z konkretną sprawą, i to w taki sposób, że rozstrzygnięcie w tej
kwestii ma wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Ma ono też charakter prawny,
dotyczy bowiem interpretacji przepisu, w powiązaniu przy tym z inną normą
tej samej ustawy. Wątpliwości rodzić może natomiast istnienie trzeciego z
przedstawionych wymogów, a więc, czy wymagana jest tu zasadnicza wy-
kładnia ustawy, zwłaszcza przy samym brzmieniu art. 70 § 4 k.k.s. Mieć
należy jednak także na uwadze, że przepisy prawa karnego skarbowego,
tam gdzie statuują one czyny zabronione, trzeba odczytywać w ścisłym
powiązaniu z ustawodawstwem finansowym, wprowadzającym określone
nakazy i zakazy, których naruszenie penalizuje dopiero kodeks karny skar-
bowy. Sąd odwoławczy wspomina wprawdzie o ustawie z dnia 8 grudnia
1993 r. o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy (Dz. U. Nr 127,
poz. 584 ze zm.), ale czyni to tylko dla wskazania, że dla kodeksu karnego
skarbowego znakami akcyzy są znaki określone w tej ustawie (art. 53 § 24
k.k.s.), zapominając o pozostałych jej normach. Tylko zaś właściwe odczy-
tanie przepisów ustawy z 1993 r. pozwala ustalić zakres penalizacji objętej
art. 70 § 4 k.k.s., a także jego § 2. Istnieje zatem, przy pomijaniu treści
ustawy o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy możliwość
błędnej interpretacji przepisów kodeksu karnego skarbowego, tym samym
zaś należy przyjąć, iż niezbędna jest zasadnicza wykładnia ustawy w
przedstawionej kwestii, aby wyeliminować niebezpieczeństwo nieprawidło-
wej interpretacji przepisów karnych kodeksu karnego skarbowego w prak-
tyce stosowania prawa. Dlatego też Sąd Najwyższy zdecydował się na
podjęcie uchwały w kwestii przedstawionego mu zagadnienia prawnego.
Przechodząc do meritum zagadnienia prawnego, stwierdzić należy,
co następuje. Przepis art. 70 k.k.s. penalizuje kolejno następujące zacho-
wania:
- zbywanie lub przekazywanie w inny sposób znaków akcyzy osobie nie-
uprawnionej (§ 1),
- nabywanie lub przyjmowanie w inny sposób znaków akcyzy od osoby
nieuprawnionej w celu użycia lub puszczenia w obieg (§ 2 in principio),
- usuwanie znaków akcyzy z wyrobu akcyzowego lub z opakowania z ta-
kim wyrobem w celu ponownego ich użycia lub puszczenia w obieg (§ 2
in fine),
- usiłowanie przestępstw skarbowych określonych w § 1 lub 2 (§ 3) oraz
- posiadanie lub przechowywanie znaków akcyzy przez tego, kto nie jest
do tego uprawniony (§ 4).
Przedmiotem wszystkich tych czynów są jedynie autentyczne znaki
akcyzy. Sprawcą zachowania opisanego w art. 70 § 1 k.k.s. (oraz § 3) mo-
że być tylko osoba uprawniona do posiadania znaków skarbowych akcyzy,
która zbywa je osobie nieuprawnionej (§ 1) lub usiłuje je zbyć (§ 3). W wy-
padku wskazanym w § 2 in principio (w zw. z § 3) sprawcą może już być
zarówno uprawniony do posiadania znaków akcyzy, który nabywa je (lub
usiłuje nabyć) od osoby nieuprawnionej w celu użycia tego znaku bądź
puszczenia go w obieg, jak i osoba nieuprawniona do jego posiadania, któ-
ra nabywa (usiłuje nabyć) znaki akcyzy jedynie dla dalszego puszczenia
ich w obieg. Czynu opisanego w art. 70 § 2 in fine k.k.s., czyli usuwania
znaków akcyzy z wyrobu (oraz § 3, tj. usiłowania takiego zachowania) do-
puścić się może też zarówno osoba uprawniona do posiadania tych zna-
ków, jak i osoba nieuprawniona, przy czym karalne jest jedynie takie usu-
nięcie znaku, którego celem jest ponowne użycie tego znaku (przez
uprawnionego) albo puszczenie go w obieg (przez uprawnionego lub nie-
uprawnionego). Natomiast w wypadku wskazanym w § 4 art. 70 k.k.s.
podmiotem jest już wyłącznie osoba nieuprawniona do posiadania znaków
akcyzy, która posiada lub przechowuje te znaki, bez względu na przyświe-
cający temu cel.
Znaki akcyzy, stosownie do art. 6 ust. 1 cytowanej już ustawy o
oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi akcyzy, występują w postaci
banderol, znaków cechowych lub odcisków pieczęci. Banderole są wyda-
wane jedynie producentom i importerom wyrobów akcyzowych dla ozna-
czenia wyrobu, z tytułu uiszczenia zaliczki na podatek akcyzowy, stanowiąc
tzw. banderole podatkowe (art. 7 ust. 1 cyt. ustawy), oraz sprzedawane,
jako banderole legalizacyjne, przedsiębiorcom obciążonym obowiązkiem
oznaczenia wyrobu w razie pakowania, rozlewania, rozważania lub prze-
pakowywania albo wystąpienia w obrocie wyrobów nieoznaczonych lub
oznaczonych nieprawidłowo bądź nieodpowiednimi albo uszkodzonymi
znakami (art. 7 ust. 2 w zw. z art. 4 ust. 1 cyt. ustawy). Niedopuszczalne
jest przy tym zbywanie lub jakiekolwiek inne przekazywanie (odpłatnie lub
nieodpłatnie) banderol innym podmiotom niż urząd skarbowy lub podmiot
wskazany przez Ministra Finansów, od którego zakupiono lub otrzymano
banderole (art. 10 ust. 1 cyt. ustawy). Tym samym, jak wskazuje się w dok-
trynie, i co zaakcentował w swym wniosku Prokurator Krajowy, posiadać
(dla siebie) i przechowywać (cudze) znaki skarbowe akcyzy mogą jedynie
te podmioty, które według ustawy są ich legalnymi wytwórcami lub są zo-
bowiązane do oznaczania wyrobów znakami akcyzy, czyli legalni ich na-
bywcy, oraz te, które prowadzą obrót tymi znakami, tj. urzędy skarbowe i
wydający je wytwórcy znaków (zob. T. Grzegorczyk: Kodeks karny skarbo-
wy. Komentarz, Warszawa 2000, s. 288 ; wyd. II - 2001, s. 297). Osoba
nabywająca wyrób akcyzowy oznaczony znakiem akcyzy nie staje się po-
siadaczem samego znaku akcyzy, lecz jest posiadaczem wyrobu oznaczo-
nego takim znakiem. Znak akcyzy ma być przy tym umieszczony na wyro-
bie lub opakowaniu jednostkowym wyrobu tak, aby jego zdjęcie lub otwar-
cie opakowania powodowało trwałe i widoczne uszkodzenie znaku (art. 6
ust. 2 cyt. ustawy). Zakazane jest przy tym używanie do oznaczania zna-
ków uszkodzonych, jak również zbywanie towaru ze znakiem uszkodzo-
nym; wyrób taki bowiem musi być oznaczony nowym znakiem (art. 15 cyt.
ustawy).

W związku z powyższym kodeks karny skarbowy w art. 70 penalizuje
wszelkie postacie nielegalnego obrotu znakami akcyzy, tj. uzyskanie takie-
go znaku przez osobę nieuprawnioną, zarówno przez nabycie od innego
legalnego lub nielegalnego posiadacza znaku (§ 1 i 2 in principio), jak i w
formie usunięcia znaku z towaru bądź opakowania dla ponownego użycia
albo puszczenia w obieg (§ 2 in fine) oraz w formie samego posiadania -
bez względu na sposób wejścia w to posiadanie i cel posiadania - a także
przechowywania, jeżeli nie jest się uprawnionym do legalnego posiadania
lub przechowywania znaku (§ 4). Rozwiązanie przyjęte w § 4 art. 70 k.k.s.
jest konsekwencją konstrukcji zawartych w § 1 i 2 tegoż przepisu. Skoro
bowiem karalne jest wszelkie przekazywanie znaku akcyzy osobie nie-
uprawnionej przez legalnego posiadacza znaku (§ 1), a także przyjmowa-
nie znaku od nieuprawnionego, bez względu na to, w jaki sposób on sam
wszedł w jego posiadanie (§ 2 in principio), oraz usuwanie znaków z wyro-
bu dla ponownego użycia lub puszczenia w obieg (§ 2 in fine), to konse-
kwentnie również samo posiadanie lub przechowywanie znaku akcyzy
przez podmiot nieuprawniony do takiego posiadania bądź przechowywania
zostało także spenalizowane (§ 4). Na gruncie art. 70 § 4 k.k.s. istotne jest
więc jedynie, czy posiadacz (przechowawca) znaku jest podmiotem, który
według przepisów ustawy o oznaczaniu wyrobów znakami skarbowymi ak-
cyzy jest upoważniony do posiadania (przechowywania) takich znaków.
Penalizacja przewidziana w art. 70 § 4 k.k.s. obejmuje zatem każde posia-
danie lub przechowywanie przez osobę uprawnioną znaków akcyzy, w tym
znaków usuniętych uprzednio przez nią lub przez inną osobę z wyrobu ak-
cyzowego lub z opakowania z takim wyrobem. Obojętny jest natomiast cel
takiego posiadania lub przechowywania, oraz sposób wejścia w posiadanie
znaku przez nieuprawnionego. Penalizację nielegalnych sposobów wejścia
w posiadanie znaków akcyzy regulują bowiem przepisy § 1 i 2 art. 70 k.k.s.
z tym zastrzeżeniem, że - jak już wcześniej wskazano - dotyczą one nie-
kiedy także podmiotu uprawnionego do posiadania znaku, gdyż karalne są
tam same niewłaściwe sposoby wchodzenia w posiadanie znaku.