UCHWAŁA Z DNIA 29 SIERPNIA 2007 R.
I KZP 19/07

,,Sprzętem" w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o
ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub
polegających na dostępie warunkowym (Dz. U. Nr 126, poz. 1068 ze zm.)
jest urządzenie skonstruowane z elementów elektronicznych, które zostało
zaprojektowane lub przystosowane w celu umożliwienia korzystania z
usług chronionych bez uprzedniego upoważnienia usługodawcy.

Przewodniczący: sędzia SN S. Zabłocki.
Sędziowie SN: R. Malarski, J. Szewczyk (sprawozdawca).
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.

Sąd Najwyższy - Izba Karna w sprawie Pawła M., po rozpoznaniu,
przekazanego na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez Sąd Okręgowy w Z.,
postanowieniem z dnia 23 marca 2007 r., zagadnienia prawnego wymaga-
jącego zasadniczej wykładni ustawy:

1. ,,Czy wskazany w art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie
niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polega-
jących na dostępie warunkowym (Dz. U. Nr 126, poz. 1068 z późn. zm.)
<> obejmuje swoim zakresem wyłącznie materialne urządzenia
techniczne skonstruowane z elementów elektronicznych?"
2. ,,Czy <> sprzętu wskazane w art. 2 pkt 6 cyt. wyżej usta-
wy obejmuje wszelkie czynności zmierzające do skorzystania z usług
chronionych bez upoważnienia usługodawcy?"

1. u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi jak wyżej.
2. w pozostałym zakresie p os t a n o w i ł odmówić podjęcia uchwały.

U z a s a d n i e n i e

Przedstawione zagadnienie prawne powstało na tle następującej sy-
tuacji procesowej.
Sąd Rejonowy w Z., postanowieniem z dnia 2 lutego 2007 r., na pod-
stawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. umorzył postępowanie karne przeciwko Pio-
trowi M. oskarżonemu o to, że: w okresie od dnia 2 listopada 2006 r. do
dnia 3 listopada 2006 r. w Z., w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uży-
wał na własne potrzeby urządzenia niedozwolonego w ten sposób, iż wpiął
się do sieci kablowej, co umożliwiło odbiór kanałów bez uiszczenia stosow-
nego abonamentu, działając tym samym na szkodę ,,M.", tj. o czyn określo-
ny w art. 7 pkt 2 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych usług
świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie
warunkowym (Dz. U. Nr 126, poz. 1068 ze zm.).
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Rejonowy w Z. wskazał, że igła,
przy pomocy której oskarżony przyłączył się do sieci kablowej, nie jest
urządzeniem niedozwolonym w rozumieniu art. 2 pkt 6 powołanej ustawy z
dnia 5 lipca 2002 r.
Od powyższego postanowienia zażalenie wywiódł Prokurator Rejo-
nowy w Z., który zaskarżył je w całości na niekorzyść oskarżonego. Oskar-
życiel publiczny w zażaleniu zarzucił obrazę przepisów prawa materialne-
go, tj. art. 7 pkt 2 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych usług
świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na dostępie
warunkowym, polegającą na wyrażeniu błędnego poglądu prawnego, iż
czyn oskarżonego, który użył urządzenia niedozwolonego w postaci zła-
manej igły poprzez wpięcie jej do sieci kablowej, co umożliwiło mu odbiór
kanałów bez uiszczenia stosownego abonamentu, nie wyczerpuje znamion
występku określonego w wyżej wskazanym przepisie.
Rozpoznając zażalenie, Sąd Okręgowy w Z. doszedł do przekonania,
że wyłoniło się zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni
ustawy, które przedstawił do rozpoznania Sądowi Najwyższemu. W uza-
sadnieniu postanowienia Sąd Okręgowy podał przykłady rozbieżnej inter-
pretacji tak w orzecznictwie, jak i w piśmiennictwie pojęcia ,,sprzęt", wska-
zanego w art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o ochronie niektórych
usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na do-
stępie warunkowym. Następnie wyraził pogląd, że igła nie jest ,,sprzętem" w
rozumieniu omawianej ustawy, zaś wpięcie igły do przewodów telewizji ka-
blowej nie stanowi ,,przystosowania" sprzętu (telewizora).
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o podjęcie następującej
uchwały: ,,przez pojęcie <> użyte w art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 5 lipca
2002 r. o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną
opartych lub polegających na dostępie warunkowym (Dz. U. Nr 126, poz.
1068 ze zm.) należy rozumieć zespół technicznych elementów składowych
połączonych w jedną kompletną całość, przy pomocy którego można usu-
wać lub obchodzić zabezpieczenia techniczne służące do korzystania z
usług chronionych". W pozostałym zaś zakresie o odmowę podjęcia
uchwały.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zagadnienie prawne przedstawione przez Sąd Okręgowy w Z. tylko
w pierwszej części spełnia wymogi określone w art. 441 § 1 k.p.k. Wyłoniło
się bowiem przy rozpoznawaniu środka odwoławczego, odnosi się do sytu-
acji, gdy norma umożliwia rozbieżne interpretacje, co jest niekorzystne dla
funkcjonowania prawa w praktyce, oraz dotyczy przepisu rozbieżnie inter-
pretowanego przez sądy i piśmiennictwo.
Sąd Najwyższy zajmował się już problematyką nielegalnego podłą-
czenia odbiornika telewizyjnego do sieci kablowej, po uprzednim pokona-
niu zabezpieczeń skrzynki rozdzielczej i uzyskaniu dostępu do emitowane-
go programu. W uchwale z dnia 22 stycznia 2003 r., I KZP 43/02 (OSNKW
2003, z. 1-2, poz. 5), stwierdził ,,działanie sprawcy, polegające na bez-
prawnym podłączeniu odbiornika telewizyjnego do sieci kablowej, godzi w
prawa majątkowe nadawcy programu, nie wyczerpuje jednak znamion
przestępstwa określonego w art. 267 § 1 k.k.". W postanowieniach z dnia
29 września 2004 r., I KZP 21/04 (OSNKW 2004, z. 9, poz. 90) i I KZP
22/04 (OSNKW-R 2004, poz. 1691), Sąd Najwyższy orzekł, że ,,innym po-
dobnym świadczeniem, o którym mowa w art. 121 § 2 k.w., jest także płat-
na usługa, polegająca na podłączeniu odbiornika telewizyjnego do systemu
zbiorowego odbioru (sieci kablowej) i na udostępnieniu programów". W wy-
roku z dnia 24 marca 2004 r., IV KK 46/04, (LEX nr 109831) Sąd Najwyż-
szy wyjaśnił, że sprawca, który bezprawnie korzysta z programów sieci ka-
blowej telewizji i uzyskuje zawarte w nich informacje nie narusza dyspozycji
art. 267 § 1 k.k., lecz godzi jedynie w prawa majątkowe. Wskazał też, że
takie zachowanie należałoby zakwalifikować jako wyczerpujące znamiona
występku z art. 7 pkt 1 lub art. 7 pkt 2 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o
ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub
polegających na dostępie warunkowym.
W piśmiennictwie wyrok ten spotkał się z krytyką. Wskazano, że Sąd
Najwyższy błędnie przyjął, iż zachowanie polegające na podłączeniu się do
przewodu służącego do przekazywania sygnału telewizji kablowej wyczer-
puje wszystkie znamiona występku stypizowanego w art. 7 ustawy z dnia 5
lipca 2002 r. o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektro-
niczną opartych lub polegających na dostępie warunkowym (zwanej dalej
ustawą). Zdaniem glosatora, za używanie urządzenia niedozwolonego w
rozumieniu ustawy nie można uważać działania polegającego na prostym
podłączeniu się do przewodu po uprzednim pokonaniu zabezpieczeń
skrzynki rozdzielczej. Takim urządzeniem jest wyłącznie sprzęt lub opro-
gramowanie, które zostały zaprojektowane lub przystosowane do korzysta-
nia z usług chronionych bez uprzedniego upoważnienia usługodawcy (por.
J. Skrzypczak: Glosa do uchwały Sądu Najwyższego I KZP 21/04, Pal.
2005, nr 1-2, s. 286).
Inny autor glosy stwierdził natomiast, że wskazany w wyroku pogląd
zasługuje na pełną aprobatę. Według niego , należy przyjąć, że nie po-
szczególne, wysoce wyspecjalizowane środki techniczne, czy też specjali-
styczne oprogramowanie powinny decydować o charakterze użytego
przedmiotu, ale przede wszystkim zamiar i czynności faktyczne podjęte
przez sprawcę, np. ,,przerobienie" telewizora przez zamontowanie kabla - a
więc nadanie mu cech narzędzia służącego popełnieniu przestępstwa. Ce-
lem ustawodawcy było zapewnienie ochrony usługom określonym w art. 3
ustawy. Także definicje legalne określone w art. 2 ustawy nie zawierają wy-
jaśnienia pojęcia ,,sprzęt". Zdaniem glosatora, również telewizor wyposażo-
ny w odpowiedni kabel, umożliwiający uzyskanie dostępu do usług chro-
nionych bez zgody upoważnionego usługodawcy, należy uznać za urzą-
dzenie niedozwolone w rozumieniu ustawy (por. A. Baszkowski: Glosa do
wyżej powołanej uchwały Sądu Najwyższego, Prok. i Pr. 2006, nr 7-8, s.
232).
Przedstawione rozbieżności przemawiają za dokonaniem zasadni-
czej wykładni ustawy w zakresie interpretacji pojęcia ,,sprzęt". Natomiast,
jak już wspomniano, Sąd Najwyższy nie znalazł podstawy prawnej do wy-
kładni określenia ,,przystosowanie" sprzętu lub oprogramowania w celu
umożliwienia korzystania z usług chronionych, gdyż odnosi się ono wyłącz-
nie do działań o charakterze technicznym, dotyczących urządzenia, które
nie występuje w niniejszej sprawie, a więc wykładnia ta nie miałaby zna-
czenia dla rozpoznania środka odwoławczego (art. 441 § 1 k.p.k.).
Przechodząc do interpretacji pojęcia ,,sprzęt" w rozumieniu ustawy,
przypomnieć należy, że zgodnie z powszechnie akceptowanymi dyrekty-
wami preferencji wykładni, pierwszeństwo ma wykładnia językowa. Jed-
nakże może okazać się, że sens przepisu, który wydaje się językowo jasny,
jest wątpliwy, gdy go skonfrontujemy z innymi przepisami lub weźmiemy
pod uwagę cel regulacji prawnej. Ustalając zatem znaczenie językowe
przepisu, należy brać pod uwagę także jego kontekst systemowy i funkcjo-
nalny, a więc na przykład inne przepisy prawne, wolę prawodawcy oraz cel
regulacji (L. Morawski: Zasady wykładni prawa, Toruń 2006, s. 74).
W art. 2 pkt 6 ustawy została zawarta definicja legalna pojęcia ,,urzą-
dzenia niedozwolone", przez które rozumieć należy ,,sprzęt lub oprogra-
mowanie, które zostały zaprojektowane lub przystosowane w celu umożli-
wienia korzystania z usług chronionych bez uprzedniego upoważnienia
usługodawcy".
W języku polskim przez ,,sprzęt" rozumie się:
1. przedmiot użytkowy jak mebel, narzędzie, naczynie itp.
2. w znaczeniu zbiorowym: przedmioty używane w jakiejś dziedzinie
życia: sprzęt budowlany, gospodarski, pożarniczy, ratowniczy,
samochodowy, sanitarny, sportowy, turystyczny, wędkarski, że-
glarski,
3. koszenie, żęcie zboża, kopanie, zrywanie owoców, itp. (por.
M. Szymczak red.: Słownik języka polskiego, Warszawa 1999, t.
III, s. 289). Niemal tak samo (S. Dubisz red.: Uniwersalny słownik
języka polskiego, Warszawa 2003, t. IV, s. 497).
Dla rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego pożyteczne jest pojęcie
,,sprzętu" w znaczeniu zbiorowym, jako przedmiotów używanych w określo-
nej dziedzinie życia. W kontekście treści art. 1 ustawy dziedziną tą jest ko-
rzystanie z niektórych usług świadczonych odpłatnie drogą elektroniczną
opartych lub polegających na dostępie warunkowym. Chodzi więc o
przedmioty używane w elektronice, czyli sprzęt elektroniczny.
Celem sprawdzenia trafności wykładni językowej przepisu trzeba
wziąć pod uwagę jego kontekst systemowy i funkcjonalny. Z punktu widze-
nia wykładni systemowej należy zwrócić uwagę na treść całego art. 2
ustawy. Sformułowana w art. 2 pkt 6 definicja ,,urządzeń niedozwolonych"
jest powtórzeniem definicji urządzeń dostępu warunkowego z art. 2 pkt 2
ustawy z uzupełnieniem, że umożliwiają one korzystanie z usług chronio-
nych bez uprzedniego upoważnienia usługodawcy. Z powyższego wynika,
że ,,urządzenia niedozwolone" są szczególną - nielegalną kategorią urzą-
dzeń dostępu warunkowego wymienionych w art. 2 pkt 2 ustawy, czyli zo-
stały specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do obchodzenia za-
bezpieczeń usług chronionych. W konsekwencji, przykładowo, standardo-
wy komputer, telefon, telewizor nie mogą być uznane za urządzenia niedo-
zwolone, nawet jeśli byłyby wykorzystywane do odbioru usług chronionych,
bowiem ich użytkownik uzyskał dostęp do czyjegoś hasła w wypadku, gdy
usługi zabezpieczone są kodem hasłowym.
W toku prac legislacyjnych dotyczących ustawy z dnia 5 lipca 2002 r.
o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną opartych
lub polegających na dostępie warunkowym wykorzystano dyrektywy Par-
lamentu Europejskiego i Rady Europejskiej z listopada 1998 r. ze względu
na zobowiązania, jakie podjął polski rząd w obszarze negocjacyjnym ,,swo-
boda świadczenia usług", a także z uwagi na burzliwy rozwój usług świad-
czonych na odległość za pośrednictwem naziemnych, kablowych i sateli-
tarnych mediów elektronicznych. W szczególności omawiana ustawa do-
konała w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy 98/84/WE z dnia
20 listopada 1998 r. w sprawie prawnej ochrony usług dostępu warunko-
wego lub usług opartych na takim dostępie (Dz. Urz. WE L 320 z
28.11.1998 r.).
Wykorzystano także przepisy:
- dyrektywy Parlamentu i Rady 98/34/WE z dnia 22 czerwca 1998 r.
w sprawie ustanowienia procedury informacji w dziedzinie norm oraz prze-
pisów technicznych i dyrektywy Parlamentu oraz Rady 98/34/WE z dnia 22
lipca 1998 r. zmieniającej dyrektywę 98/34/WE w sprawie ustanowienia
procedury wymiany informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych
w zakresie w jakim reguluje ona pojęcie usług społeczeństwa informacyj-
nego,
- dyrektywy Rady 89/552/EWG z dnia 3 października 1989 r. w spra-
wie koordynacji określonych przepisów przyjętych w drodze ustaw, rozpo-
rządzeń lub działań administracyjnych w państwach członkowskich w za-
kresie emisji programów telewizyjnych.
Większość definicji zawartych w ustawie zaczerpnięta została wprost
z wymienionych wcześniej dyrektyw. Artykuł 2 dyrektywy 98/84/WE, zatytu-
łowany ,,definicje", w punkcie e stanowi, że ,,urządzenie nielegalne" ozna-
cza ,,wszelkie wyposażenie lub oprogramowanie zaprojektowane lub przy-
stosowane do udostępniania usług chronionych w zrozumiałej formie bez
upoważnienia przez usługodawcę".
Bardzo podobną treść zawiera art. 2 pkt 6 ustawy. W rządowym pro-
jekcie ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. w art. 2 pkt 2 zdefiniowano ,,urządzenia
dostępu warunkowego" jako ,,sprzęt lub oprogramowanie, które zostało za-
projektowane lub przystosowane w celu umożliwienia korzystania z usług
chronionych, w szczególności dekodery, klucze elektroniczne, kody dostę-
pu lub programy kryptograficzne". Uchwałą Senatu z dnia 20 czerwca 2002
r. wykreślono z art. 2 pkt 2 projektu ustawy słowa ,,w szczególności deko-
dery, klucze elektroniczne, kody dostępu lub programy kryptograficzne",
uwzględniając wniosek Komisji Gospodarki i Finansów Publicznych, która
uznała, że ogólne ujęcie istoty urządzenia dostępu warunkowego jest wy-
starczające, a uzupełnienie go o przykładowe wyliczenia niepotrzebne i
niewymagane przez dyrektywy europejskie implementowane w tej ustawie.
Także Krajowa Izba Gospodarcza Elektroniki i Telekomunikacji postulowała
wykreślenie słowa ,,dekodery", gdyż określenie to jest również stosowane
do uniwersalnych odbiorników satelitarnych i kablowych bez dekodera, czy-
li bez urządzenia warunkowego dostępu. Sejm poprawkę Senatu zaakcep-
tował bez dyskusji. Niemniej pierwotne brzmienie przepisu wyraźnie wska-
zywało, że twórcy projektu mieli na uwadze wyłącznie urządzenia techniki
elektronicznej, zaś wprowadzenie poprawki nie było związane z zamiarem
podważenia takiego założenia.
Do dnia 5 lipca 2002 r. regulowana w ustawie dziedzina nie była w
polskim prawie objęta żadnymi aktami normatywnymi, z wyjątkiem art. 1181
ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych
(Dz. U. z 2000 r. Nr 80, poz. 904 ze zm.). Wspomniany przepis penalizował
zachowanie polegające na wytwarzaniu przedmiotów przeznaczonych do
niedozwolonego usuwania lub obchodzenia technicznych zabezpieczeń
przed odtwarzaniem, przegrywaniem lub zwielokrotnianiem utworu, bądź
też służących do nielegalnego odbioru nadawanych programów, przezna-
czonych dla zamkniętego grona odbiorców, uzyskujących do nich dostęp
po zapłaceniu wynagrodzenia usługodawcy, albo dokonywaniu obrotu ta-
kimi przedmiotami.
W art. 11 ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. dokonano nowelizacji art. 1181
ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych przez skreślenie
wyrazów ,,bądź też służące do nielegalnego odbioru nadawanych progra-
mów, przeznaczonych dla zamkniętego grona odbiorców, uzyskujących do
nich dostęp po zapłaceniu wynagrodzenia usługodawcy".
Kolejna nowelizacja prawa autorskiego dokonana ustawą z dnia 1
kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 91, poz. 869) zastąpiła użyte w tym przepisie
słowo ,,przedmioty" pojęciem ,,urządzenia lub ich komponenty". W doktrynie
wyjaśniono, że pod pojęciem ,,urządzenia" należy rozumieć zespół takich
technicznych elementów składowych połączonych w jedną kompletną ca-
łość, przy pomocy których można usuwać lub obchodzić wprowadzone
skuteczne zabezpieczenia techniczne, umożliwiające nielegalne korzysta-
nie z utworów lub przedmiotów praw pokrewnych (por. Z. Ćwiąkalski w:
J. Barta,
M. Czajkowska-Dąbrowska,
Z. Ćwiąkalski,
R. Markiewicz,
E. Traple: Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, wyd. IV, Kraków
2005, s. 861).
W ramach wykładni funkcjonalnej wskazać należy, że w uzasadnie-
niu projektu ustawy stwierdzono, iż ,,celem projektowanej ustawy o ochro-
nie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną dostępnych warun-
kowo oraz usług świadczenia dostępu warunkowego jest zapewnienie
ochrony usługodawcom, świadczącym usługi tego rodzaju, przed pozba-
wianiem ich należnych im wynagrodzeń przez osoby, które wprowadzają, a
także używają w obrocie handlowym niedozwolonych urządzeń oraz innych
rozwiązań technicznych służących obejściu zabezpieczeń" (druk sejmowy
nr 353 z dnia 3 kwietnia 2002 r.). Autorom ustawy nie chodziło więc o pe-
nalizację zachowań polegających tylko na korzystaniu bez uprawnienia z
usług świadczonych drogą elektroniczną opartych lub polegających na do-
stępie warunkowym. Jak wcześniej wspomniano, w postanowieniach z dnia
29 września 2004 r. Sąd Najwyższy wyjaśnił, że takie zachowanie powinno
być traktowane jako wykroczenie z art. 121 § 2 k.w., gdyż innym podobnym
świadczeniem w rozumieniu tego przepisu może być także płatna usługa
polegająca na podłączeniu odbiornika telewizyjnego do sieci kablowej i na
udostępnieniu programów (I KZP 21/04, OSNKW 2004, z. 9, poz. 90 i I
KZP 22/04, OSNKW-R 2004, poz. 1691). W literaturze zaaprobowali takie
stanowisko J. Skrzypczak (powołana glosa, s. 284 i n.), M. Rogalski (glosa
do orzeczenia, Prok. i Pr. 2006, nr 7-8, s. 223 i n.), R.A. Stefański (Prze-
gląd uchwał..., WPP 2005, nr 1, s. 118). Skrytykował je inny autor, uznając,
że Sąd Najwyższy ze względów pragmatycznych poprzez wykładnię stara
się zniwelować poważną lukę polskiego systemu prawa, pozwalającą na
niesprawiedliwe społecznie unikanie odpowiedzialności karnej przez
sprawców omawianych czynów (por. glosę T. Pudo do orzeczenia Sądu
Najwyższego I KZP 21/04, Cz.PK i NP 2006, nr 1, s. 249).
W jedynym na polskim rynku komentarzu do omawianej ustawy
podano, że nie są urządzeniami niedozwolonymi sprzęt lub oprogramowa-
nie, które nie zostały specjalnie zaprojektowane lub przystosowane do ob-
chodzenia zabezpieczeń usług chronionych. Za takie urządzenie nie może
uchodzić telewizor, standardowy komputer, telefon. Za urządzenie niedo-
zwolone można uznać zatem jedynie sprzęt i oprogramowanie, które od-
wracają działanie zabezpieczeń usługi chronionej przed nieuprawnionym z
niej korzystaniem (por. K. Korus: Komentarz do art. 2 ustawy z dnia 5 lipca
2002 r. o ochronie niektórych usług świadczonych drogą elektroniczną
opartych lub polegających na dostępie warunkowym. System informacji
prawnej Lex Omega).
Podsumowując dotychczasowe rozważania, stwierdzić należy, że
,,sprzętem" w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy jest urządzenie skonstruowane
z elementów elektronicznych, które zostało zaprojektowane lub przystoso-
wane w celu umożliwienia korzystania z usług chronionych bez uprzednie-
go upoważnienia usługodawcy.
Na marginesie Sąd Najwyższy zauważa, że w toku rozpoznawania
środka odwoławczego Sąd Okręgowy w Z. powinien rozważyć, czy kon-
serwator sprzętu, który złożył wniosek o ściganie oskarżonego, ma legity-
mację do występowania w charakterze pokrzywdzonego lub do jego repre-
zentowania, w szczególności mając na uwadze treść art. 9 pkt 1 i 2 ustawy.