Uchwała z dnia 7 stycznia 2004 r. III CZP 99/03

Sędzia SN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
Sędzia SN Stanisław Dąbrowski (sprawozdawca)
Sędzia SN Marek Sychowicz

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Gminy K. przy uczestnictwie Jana D.,
Genowefy K., Jadwigi Z., Artura Z. i Sebastiana Z. o odłączenie części
nieruchomości, urządzenie dla niej nowej księgi i wpis prawa, po rozstrzygnięciu w
Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 7 stycznia 2004 r., przy udziale
prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego, zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Kielcach postanowieniem z dnia 18
września 2003 r.:
"Czy poczynając od dnia 23 września 2001 r. (data wejścia w życie ustawy z
11 maja 2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece, ustawy
kodeks postępowania cywilnego, ustawy o kosztach w sprawach cywilnych oraz
ustawy prawo o notariacie - Dz.U. Nr 63 poz. 635) Gmina ma obowiązek uiszczania
opłat sądowych w sprawach o wpis w księdze wieczystej na podstawie decyzji
stwierdzającej nabycie mienia komunalnego?"
podjął uchwałę:

W sprawach o wpis w księdze wieczystej na podstawie decyzji
stwierdzającej nabycie mienia komunalnego gmina nie ma obowiązku
uiszczania opłat sądowych.

Uzasadnienie

Gmina K. wystąpiła z wnioskiem o odłączenie z księgi wieczystej działki
gruntu, urządzenie dla niej nowej księgi wieczystej, wpisanie w dziale II prawa
własności Gminy w 2701/10000 częściach w miejsce dotychczasowego
współwłaściciela - Skarbu Państwa oraz pozostałych współwłaścicieli w takich
częściach, w jakich ich prawo współwłasności było ujawnione w poprzedniej
księdze.
Zarządzeniem z dnia 30 kwietnia 2003 r. wezwano wnioskodawczynię do
uiszczenia opłaty w kwocie 150 zł, w uzasadnieniu wskazując, że ponieważ wpis
prawa własności Gminy na podstawie decyzji wydanej w trybie art. 18 ust. 1 ustawy
z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie
terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 32, poz. 191) jest
wolny od opłat sądowych, wpis został naliczony jedynie od wniosku w części
dotyczącej wpisów prawa własności poprzednich współwłaścicieli, przeniesionych z
dotychczasowej księgi wieczystej.
Przy rozpoznaniu zażalenia wnioskodawczyni na powyższe zarządzenie Sąd
Okręgowy nie miał wątpliwości, że po odłączeniu z księgi wieczystej działki i
urządzeniu dla niej nowej księgi w dziale II zostanie dokonany jeden wpis, a nie
kilka wpisów, jak by to wynikało z uzasadnienia zaskarżonego zarządzenia, bez
względu bowiem na to, ile wpisów współwłasności ma być przeniesionych z księgi,
w której dotychczas nieruchomość była wpisana, do nowej, będzie to jeden wpis.
Sąd Okręgowy powziął natomiast wątpliwość co do tego, jaki jest stosunek art. 20
ust. 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o
samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych do art. 8 ust. 2
ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm. - dalej: "u.k.s.c.").
Zgodnie z art. 20 ust. 1 w związku z ust. 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 r.,
postępowanie w przedmiocie wpisu na podstawie prawomocnej decyzji w sprawie
stwierdzenia nabycia mienia komunalnego z mocy prawa lub przekazania wolne
jest od opłat sądowych, tymczasem w dniu 21 września 2001 r. weszła w życie
ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece,
ustawy - kodeks postępowania cywilnego, ustawy o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych oraz ustawy - prawo o notariacie (Dz.U. Nr 63, poz. 635), która
w art. 3 zmieniała treść art. 8 ust. 2 u.k.s.c. Zgodnie z nowym brzmieniem tego
przepisu, gmina nie ma obowiązku uiszczania opłat sądowych z wyjątkiem spraw w
postępowaniu wieczystoksięgowym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 8 ust. 2 u.k.s.c. ustanawia jako zasadę ustawowe zwolnienie
gminy od opłat sądowych i w obecnie obowiązującym brzmieniu przewiduje dwa
wyjątki od tej zasady: jeden w zakresie spraw dotyczących działalności
gospodarczej, drugi w zakresie spraw w postępowaniu wieczystoksięgowym.
Zamieszczone w tym przepisie wyłączenie zwolnienia gminy od opłat sądowych w
postępowaniu wieczystoksięgowym, wprowadzone ustawą z dnia 11 maja 2001 r.,
jest wyjątkiem od zasady, ale zarazem ma charakter ogólny w tym sensie, że
dotyczy generalnie spraw w postępowaniu wieczystoksięgowym.
Przepis art. 20 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. przewiduje natomiast
zwolnienie od opłat sądowych w postępowaniu tylko w przedmiocie wpisu na
podstawie decyzji w sprawie stwierdzenia nabycia mienia komunalnego z mocy
prawa lub przekazania, w odniesieniu do gminy ustanawia zatem niejako wyjątek od
wyjątku. Zgodnie z regułą lex posteriori generali non derogat legis priori speciali
przepis ten nie został uchylony przez bardziej ogólną regulację art. 8 ust. 2 u.k.s.c.,
zawartą w ustawie z dnia 11 maja 2001 r. W konsekwencji należy przyjąć, ze mimo
nałożenia na gminę ogólnego obowiązku uiszczania opłat w sprawach
wieczystoksięgowych, gmina nie ma tego obowiązku w postępowaniu o wpis w
księdze wieczystej na podstawie decyzji stwierdzającej nabycie mienia
komunalnego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 390 k.p.c.
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.