Uchwała z dnia 12 marca 2003 r., III CZP 96/02

Sędzia SN Jan Górowski (przewodniczący)
Sędzia SN Bronisław Czech (sprawozdawca)
Sędzia SN Barbara Myszka

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Dariusza Ś. i Barbary Ś. - wspólników
spółki cywilnej pod nazwą ,,A.R." o wpis w rejestrze przedsiębiorców, po
rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 12 marca 2003 r.,
przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczyszyn, zagadnienia
prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Warszawie postanowieniem z
dnia 14 listopada 2002 r.:
,,Czy zgłaszając wniosek o wpis do rejestru spółki jawnej - w trybie art. 26 § 4
k.s.h. - należy dołączyć umowę spółki cywilnej ze zmianami dostosowującymi treść
tej umowy do wymogów art. 24 i 25 k.s.h. (czyli w istocie dokonać zmiany umowy
spółki cywilnej na umowę spółki jawnej) czy też wystarczającym do zarejestrowania
jest prawidłowe wypełnienie wniosku (na formularzu) i dołączenie (uprzednio
zawartej) umowy spółki cywilnej ?"
podjął uchwałę:

Do wniosku o rejestrację spółki jawnej w trybie art. 26 § 4 k.s.h. należy
dołączyć umowę spółki cywilnej ze zmianami, dostosowującymi jej treść do
wymagań przewidzianych dla spółki jawnej.

Uzasadnienie

Dariusz Ś. i Barbara Ś. w dniu 1 sierpnia 1993 r. zawarli umowę spółki
cywilnej pod nazwą >>,,A.R." Spółka cywilna<<. Następnie w dniu 1 grudnia 2001 r.
podjęli ,,uchwałę" nr 1/2001, ,,stanowiącą aneks do umowy spółki cywilnej". W
uchwale tej wspólnicy stwierdzili, że ,,postanawiają zgodnie z wymogiem art. 26 § 4
k.s.h. prowadzić dalej działalność gospodarczą jako spółka jawna po
zarejestrowaniu w rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym".
Dalej powtórzyli całą treść umowy spółki cywilnej i na końcu dodali: ,,Umowa spółki
cywilnej z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego stanowić będzie umowę
spółki jawnej. Firma spółki będzie brzmieć >>,,A.R." Spółka Jawna"<<.
Dariusz Ś. i Barbara Ś. w dniu 21 grudnia 2001 r. złożyli w Sądzie Rejonowym
dla m. st. Warszawy w Warszawie - w trybie art. 26 § 4 k.s.h. - wniosek o wpisanie
w rejestrze przedsiębiorców przekształcenia swojej spółki cywilnej w spółkę jawną
pod firmą >>"A.R." Dariusz Ś. i Barbara Ś. Spółka Jawna<<. Do wniosku dołączyli
m.in. wymienioną wyżej umowę spółki cywilnej oraz ,,uchwałę".
Jest w sprawie niesporne, że wymieniona spółka cywilna należy do
,,przedsiębiorstw większych rozmiarów" w rozumieniu art. 26 § 4 k.s.h.
Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 25
stycznia 2002 r. odmówił wpisu, albowiem ,,zgłoszenie spełnia wprawdzie przesłanki
z art. 26 § 1 k.s.h., jednakże wniosek nie może zostać uwzględniony ze względu na
to, że firma powstałej spółki jest niezgodna z wymaganiami art. 24 § 1 k.s.h.", bo w
uchwale wspólników ma brzmienie >>,,A.R." Spółka Jawna<<, w którym brakuje
nazwisk wspólników, a przynajmniej nazwiska jednego z nich. Zdaniem Sądu
Rejonowego podanie we wniosku prawidłowej nazwy spółki jest niewystarczające,
skoro w załączonych dokumentach nazwa ta jest wadliwa.
Rozpoznając apelację wnioskodawców Sąd Okręgowy w Warszawie
przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
przytoczone w komparycji niniejszej uchwały. Zdaniem Sądu Okręgowego
wykładnia art. 26 § 4 k.s.h. budzi poważne wątpliwości, które znalazły wyraz w
dwóch grupach poglądów.
Pierwszy pogląd zakłada - w oparciu o praktykę sądów rejestrowych oraz o
brzmienie art. 23 k.s.h. i § 31 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 21
grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowego sposobu prowadzenia rejestrów
wchodzących w skład Krajowego Rejestru Sądowego oraz szczegółowej treści
wpisów w tych rejestrach - konieczność dołączenia przez wnioskodawcę, poza
prawidłowo wypełnionym wnioskiem, także odpowiednio zmodyfikowanej umowy
spółki cywilnej.
Drugie zapatrywanie, opierające się m.in. na literalnej wykładni art. 26 § 4
k.s.h. (,,z chwilą wpisu do rejestru spółka ta staje się spółką jawną"), przyjmuje, że
skoro wpis dokonywany jest na podstawie art. 26 § 4 k.s.h., to należy (jedynie)
prawidłowo wypełnić wniosek (formularz) - określając w nim m.in. poprawną firmę
spółki jawnej (art. 24 § 1 k.s.h.), natomiast w samym rejestrze (dział I rubryka 4)
należy zamieścić dane o umowie spółki cywilnej. Przepisy te nie przewidują więc
konieczności dołączania odpowiedniej umowy o przekształceniu spółki cywilnej w
spółkę jawną. Tak wpisana do rejestru spółka funkcjonuje w obrocie prawnym w
oparciu o dane z rejestru (wpis), a nie o umowę spółki. Należy tutaj także wskazać
na brak w art. 26 § 4 k.s.h. wymogu dołączenia do wniosku umowy spółki, jak ma to
miejsce w przypadku zgłoszenia do rejestru spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością (art. 167 § 1 pkt 1 k.s.h.); wymóg ten wprowadzają dopiero
przepisy wskazanego wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.
Prokurator wniosła o odmówienie udzielenia odpowiedzi ze względu na
przedłożenie przez wnioskodawców na rozprawie w sądzie drugiej instancji
brakujących dokumentów, a w przypadku podjęcia uchwały - o udzielenie
odpowiedzi, że treść wniosku musi być zgodna z przedłożoną dokumentacją
(aneksem do umowy spółki cywilnej).
Sąd Najwyższy miał na względzie, co następuje:
Rozstrzygnięcie
przedstawionego
zagadnienia
prawnego
wymaga
uwzględnienia zarówno przepisów ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks
spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1117 ze zm. - dalej: "k.s.h."), jak i przepisów
ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn.
Dz.U. z 2001 r., Nr 17, poz. 209 ze zm. - dalej: "u.K.Rej.Sąd.") oraz rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowego
sposobu prowadzenia rejestrów wchodzących w skład Krajowego Rejestru
Sądowego oraz szczegółowej treści wpisów w tych rejestrach (Dz.U. Nr 117, poz.
1237 ze zm., dalej "r.K.Rej.Sąd.").
Spółka cywilna (art. 860 k.c.), jeżeli jej przychody netto ze sprzedaży towarów
lub świadczenia usług w każdym z dwóch kolejnych lat obrotowych osiągnęły
równowartość w walucie polskiej co najmniej 400 000 EURO (przedsiębiorstwo
większych rozmiarów) podlega obligatoryjnemu przekształceniu w spółkę jawną, co
następuje z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 26 § 3 i 4 k.s.h.). W takiej
sytuacji prawo i obowiązek zgłoszenia do rejestru przysługuje każdemu wspólnikowi
spółki cywilnej (art. 26 § 3 k.s.h.).
Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać: firmę,
siedzibę i adres spółki, przedmiot działalności spółki, nazwiska i imiona albo firmy
(nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,
nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki, i sposób
reprezentacji (art. 26 § 1 k.s.h.), a nadto powinna być do niego dołączona umowa
spółki jawnej określająca wymagania wymienione w art. 24 i 25 k.s.h. (firma i
siedziba spółki, określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich
wartość, przedmiot działalności spółki, czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony).
Jeżeli podmiot wpisywany do rejestru działa na podstawie umowy lub statutu,
do wniosku o jego wpisanie dołącza się umowę lub statut (art. 9 ust 3 u.K.Rej.Sąd.).
Dla takiego podmiotu sąd rejestrowy prowadzi odrębne akta rejestrowe obejmujące
w szczególności dokumenty stanowiące podstawę wpisu (art. 9 ust. 1 u.K.Rej.Sąd.),
a w rejestrze przedsiębiorców odnośnie m.in. spółki jawnej, w rubryce czwartej
działu pierwszego, wpisuje się informacje dotyczące umowy stanowiącej podstawę
wpisu (§ 31 pkt 4 r.K.Rej.Sąd.).
Przedstawione ustawowe wymagania treści wniosku o rejestrację spółki
jawnej w rejestrze przedsiębiorców dotyczą także zgłoszenia przekształcenia spółki
cywilnej w spółkę jawną w trybie z art. 26 § 4 k.s.h. Przekształcenie takie nie
wymaga jednak podjęcia przez wspólników spółki cywilnej uchwały w tym
przedmiocie, bądź zawarcia umowy spółki jawnej, jednak wspólnicy ci muszą
uzgodnić wymagania wymienione w art. 24, 25 i 26 § 1 k.s.h., jeżeli nie ma ich
wszystkich (i często nie będzie) w umowie spółki cywilnej.
Wystarczy, że wspólnicy spółki cywilnej sporządzą aneks do umowy spółki
cywilnej w którym uzgodnią dane wymienione w art. 24, 25 i 26 § 1 k.s.h., jeżeli nie
ma ich w dotychczasowej umowie oraz stwierdzą, że z chwilą wpisu do rejestru
spółka cywilna staje się spółką jawną (art. 26 § 4 in fine k.s.h.). Aneks taki wraz z
umową spółki cywilnej powinien być załączony do wniosku o rejestrację,
sporządzonym na urzędowym formularzu. W opisanej sytuacji zbyteczne jest
zawieranie umowy spółki jawnej przez dotychczasowych wspólników spółki
cywilnej.
Powyższe świadczy o tym, że do dokonania rejestracji spółki jawnej, powstałej
z przekształcenia spółki cywilnej, w rejestrze przedsiębiorców nie wystarczy sam
prawidłowo wypełniony wniosek sporządzony na formularzu urzędowym (art. 19 ust.
2 u.K.Rej.Sąd.), ale wymagane jest przedłożenie dokumentów uzasadniających
rejestrację.
Dlatego Sąd Najwyższy, podjął uchwałę jak na wstępie (art. 390 § 1 k.p.c. i
art. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym, Dz.U. Nr
240, poz. 2052).