Uchwała z dnia 22 listopada 2006 r., III CZP 91/06

Sędzia SN Lech Walentynowicz (przewodniczący, sprawozdawca)
Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz
Sędzia SN Marek Sychowicz

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Mariana P. przeciwko "N." spółce z
o.o. w G. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w
dniu 22 listopada 2006 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd
Okręgowy, Sąd Gospodarczy w Toruniu postanowieniem z dnia 17 lipca 2006 r.:
"Czy w sprawie gospodarczej rozpoznawanej w postępowaniu uproszczonym,
pobiera się opłatę stałą na podstawie art. 28 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398), czy też opłatę
stosunkową na podstawie art. 13 tej ustawy?"
podjął uchwałę:

W sprawie gospodarczej rozpoznawanej w postępowaniu uproszczonym
pobiera się od apelacji opłatę stałą określoną w art. 28 w związku z art. 18 ust.
2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.).

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
wyłoniło się w sprawie gospodarczej rozpatrywanej w postępowaniu uproszczonym.
Od wyroku Sądu Rejonowego we Włocławku z dnia 28 kwietnia 2006 r.
pozwany, reprezentowany przez radcę prawnego, wniósł apelację, od której została
uiszczona opłata stała w wysokości 30 zł, określona w art. 28 pkt 1 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz.
1398 ze zm. - dalej: "u.k.s.c."). Sąd Rejonowy odrzucił apelację na podstawie art.
1302 § 3 k.p.c., gdyż uznał, że właściwą była opłata stosunkowa (69 zł) określona w
przepisie ogólnym (art. 13 u.k.s.c.).
Sąd Okręgowy we Włocławku, rozpatrujący zażalenie pozwanego, wskazał, że
istnieją argumenty przemawiające za każdym z tych poglądów.
Za pobieraniem opłaty stosunkowej przemawia ogólna zasada wyrażona w
art. 13 u.k.s.c., w myśl której opłatę tę pobiera się w sprawach o prawa majątkowe,
chyba że przepis szczególny przewiduje dla nich opłatę stałą (art. 12 u.k.s.c.). Nie
ma jednak wskazania opłaty stałej dla gospodarczych spraw o zapłatę (art. 29-34
u.k.s.c.), a przepisy rozdziału 2, działu 3, tytułu II ustawy o kosztach sądowych nie
przewidują opłat właściwych dla postępowania uproszczonego ani nie odsyłają w
tym zakresie do art. 28 u.k.s.c..
Istotne argumenty przemawiają jednak - zdaniem Sądu Okręgowego - za
pobieraniem w tych sprawach opłaty stałej właściwej dla postępowania
uproszczonego (art. 28 u.k.s.c.), obowiązującej we wszystkich sprawach objętych
tym postępowaniem.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje: (...)
Apelacja pozwanego została wniesiona od wyroku wydanego po wejściu w
życie nowej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wobec czego
opłatę apelacyjną pobiera się na podstawie tej ustawy (zob. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 28 czerwca 2006 r., III CZ 36/06, OSNC 2007, nr 1, poz. 19 i z
dnia 25 października 2006 r., III CZP 73/06, "Biuletyn SN" 2007, nr 1, s. 18 oraz
uchwała z dnia 22 listopada 2006 r., III CZP 86/06, OSNC 2007, nr 7-8, poz. 107).
Przedstawiony przez Sąd Okręgowy problem prawny jest następstwem
nałożenia się w rozpoznawanej sprawie różnych postępowań odrębnych, a
mianowicie postępowania w sprawach gospodarczych oraz postępowania
uproszczonego. Dla każdego z tych postępowań odmienne są również przepisy
dotyczące opłat sądowych; w postępowaniu uproszczonym mają one charakter
wyraźnie preferencyjny (zob. art. 28 u.k.s.c.).
W obecnym stanie prawnym nie ma już żadnej wątpliwości, że sprawy
gospodarcze mogą być rozpoznawane w postępowaniu uproszczonym (art. 50514 §
2 k.p.c.). Sąd Najwyższy dopuścił taką możliwość już wcześniej w uchwale z dnia
27 listopada 2001 r., III CZP 61/01 (OSNC 2002, nr 5, poz. 62), która ma istotne
znaczenie także z tej przyczyny, że określono w niej pierwszeństwo przepisów o
postępowaniu uproszczonym, jako bardziej szczegółowych, w stosunku do
przepisów o postępowaniu w sprawach gospodarczych. Pogląd ten należy
podzielić.
Powyższa konstatacja prowadzi do wniosku, że rozpoznanie sprawy
gospodarczej w postępowaniu uproszczonym oznacza zastosowanie przepisów
właściwych dla tego postępowania, także przepisów dotyczących kosztów
sądowych. Pogląd ten ma oparcie w wykładni funkcjonalnej i systemowej, nie ma
bowiem podstaw do różnicowania ,,statusu" spraw objętych postępowaniem
uproszczonym. Zamierzeniem ustawodawcy było wprowadzenie stosunkowo
niskich opłat we wszystkich tych sprawach dla odformalizowania i przyśpieszenia
postępowania sądowego. Niskie opłaty stałe mają także ułatwiać opłacanie pozwu
wnoszonego na urzędowym formularzu (art. 5052 k.p.c.), przez naklejanie na nim
znaków opłaty sądowej o odpowiednim nominale.
Kwalifikacja spraw do postępowania uproszczonego następuje z pominięciem
kryterium podmiotowego, istotnego w sprawach gospodarczych (art. 4791 k.p.c.).
Oznacza to, że ważne są tylko kryteria wymienione w art. 5051 k.p.c., a cechy
rodzajowe sprawy (tu: sprawy gospodarczej) ulegają ,,zawieszeniu". Nie może więc
być ,,przeniesienia" przepisów właściwych dla sprawy gospodarczej w sferę
postępowania uproszczonego.
Sąd może odstąpić od postępowania uproszczonego, jeżeli sprawa jest
szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych (art.
5057 k.p.c.), wówczas jednak nie pobiera się uzupełniającej opłaty od pozwu i nie
stosuje się art. 1303 § 2 k.p.c.. Przepis ten akcentuje w sposób jednoznaczny
wyłączność unormowania przewidzianego w art. 28 u.k.s.c. dla postępowania
uproszczonego, bowiem pobrana opłata pozostaje aktualna w dalszym
postępowaniu i nie można jej uzupełnić do wysokości określonej w przepisie
ogólnym (art. 13 u.k.s.c.).
W nowej ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zasadą jest
pobieranie opłaty stałej, także we wskazanych w ustawie sprawach o prawa
majątkowe (art. 12 u.k.s.c.). Opłata stała wyłącza wówczas pobranie opłaty
stosunkowej na podstawie art. 13 u.k.s.c. Dla spraw gospodarczych
rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym nie ma wskazania właściwej
opłaty stałej w rozdziale 2, działu 3, tytułu II ustawy (art. 29-34 u.k.s.c.), jednakże -
z przyczyn wymienionych - właściwa opłata stała dla tych spraw została wskazana
w art. 28 u.k.s.c., przez co wyłączone zostało pobieranie opłaty stosunkowej
określonej w art. 13 u.k.s.c..
W konsekwencji należało rozstrzygnąć przedstawione zagadnienie prawne,
jak w uchwale (art. 390 § 1 k.p.c.).