Uchwała SN - III CZP 8/01
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:III CZP 8/01
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2001/10/146
Data wydania:2001-04-12
Uchwała z dnia 12 kwietnia 2001 r., III CZP 8/01

Przewodniczący Sędzia SN Helena Ciepła
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski (sprawozdawca), Sędzia SA Jan Kremer

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Teresy K. przeciwko Gminie S. o
ustalenie prawa do lokalu socjalnego, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 12 kwietnia 2001 r., przy udziale prokuratora
Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego, zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem
z dnia 4 stycznia 2001 r.,
,,Czy można dochodzić w drodze powództwa opartego na treści art. 189 k.p.c.
ustalenia prawa byłego najemcy do lokalu socjalnego, w przypadku gdy o tym
prawie nie orzekł Sąd w wyroku eksmisyjnym na podstawie art. 36 ust. 1 ustawy z
dnia 2 lipca 1994 r o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach mieszkaniowych (jedn.
tekst Dz.U. z dnia 16 września 1998 r Nr 120 poz. 787 ze zm.), a przesłanki
uzasadniające przyznanie takiego lokalu powstały po wydaniu wyroku eksmisyjnego
a przed jego wykonaniem?"
podjął uchwałę:

O uprawnieniu najemcy do otrzymania lokalu socjalnego (art. 36 ust. 1
ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i dodatkach
mieszkaniowych, jedn. tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm.) sąd może
orzec tylko w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu.

Uzasadnienie

Prawomocnym wyrokiem z dnia 6 sierpnia 1998 r. w sprawie z powództwa
,,K.", spółki z o.o. w S. przeciwko Teresie K. i Ryszardowi K. Sąd Rejonowy nakazał
pozwanym opróżnienie lokalu mieszkalnego położonego w S. przy Placu C. nr 15
m.1 i wydanie go stronie powodowej. Pozwani w toku tego postępowania nie
powoływali się na uprawnienie do lokalu socjalnego.
W przedmiotowej sprawie powódka Teresa K. w pozwie skierowanym
przeciwko Gminie S., powołując się na swoją trudną sytuację życiową, materialną i
stan zdrowia, wnosiła o ustalenie, że przysługuje jej prawo do lokalu socjalnego.
Sąd Rejonowy - po ustaleniu, że powódka wykazała znaczne pogorszenie jej stanu
zdrowia oraz warunków materialnych, które nastąpiły po prawomocnym orzeczeniu
eksmisji - uwzględnił powództwo (art. 189 k.c.).
Rozpoznając apelację pozwanej Gminy Sąd Okręgowy przedstawił,
przytoczone na wstępie, zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Wejście w życie ustawy z dnia 2 lipca 1994 r. o najmie lokali mieszkalnych i
dodatkach mieszkaniowych (jedn. tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 120, poz. 787 ze zm. -
dalej "u.naj.lok.") i uchylenie poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 10 kwietnia
1974 r. - Prawo lokalowe (jedn. tekst: Dz.U. z 1987 r. Nr 30. poz. 165 ze zm.)
wyeliminowało publiczną gospodarkę zasobami mieszkaniowymi i związane z tą
instytucją - ukształtowane co do formy oraz treści - stosunki najmu lokali objętych
publiczną gospodarką.
Istotnym elementem nowej regulacji, zawartej w ustawie z dnia 2 lipca 1994 r.
o najmie lokali mieszkalnych, są - jak zgodnie podkreśla się w doktrynie i
orzecznictwie - przepisy dotyczące lokali socjalnych. Należy do nich - będący
przedmiotem wysuniętych w uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego
wątpliwości - art. 36 ustawy. Problematyka tego przepisu i obowiązki władz
publicznych, wynikające także z przepisów Konstytucji, były przedmiotem licznych
wypowiedzi w literaturze przedmiotu i orzecznictwie (por. w szczególności uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 1997 r., III CZP 120/96,
OSNC 1997, nr 6-7, poz. 69 i z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, OSNC 2000, nr
11, poz. 195, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1996 r., III CZP 51/96,
OSNC 1996, nr 9, poz. 120, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 1997 r.,
III CZP 16/97, OSNC 1997, nr 8, poz. 105).
Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 18 lutego 1997 r., K 16/96 (OTK
Zbiór Urzędowy 1997, nr 1, poz. 5) stwierdził, że zgodna z konstytucyjnymi
zasadami sprawiedliwości i równości pozostaje taka wykładnia art. 36 ust. 1
u.naj.lok., w myśl której orzeczenie o uprawnieniu do lokalu socjalnego jest
uzależnione nie tylko od przesłanek wymienionych w tym przepisie, lecz także od
niedostatku pozwanego, tj. przesłanki przewidzianej w art. 28 ust. 1 u.naj.lok. (por.
także uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 1995 r., III CZP
171/95, OSNC 1996, nr 5, poz. 64).
Stosownie do art. 36 ust. 1 u.naj.lok., sąd, biorąc pod uwagę dotychczasowy
sposób korzystania z lokalu przez najemcę, jego szczególną sytuację materialną i
rodzinną, może w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu orzec o uprawnieniu
najemcy do otrzymania lokalu socjalnego. W wypadku pozytywnego rozstrzygnięcia
o tym uprawnieniu najemcy, gmina jest obowiązana zapewnić lokal socjalny, a
pozwany, który uzyskał takie uprawnienie, ma pierwszeństwo w uzyskaniu lokalu
socjalnego.
Przytoczony przepis, zawierający także elementy procesowe, kwestię ochrony
osób eksmitowanych przed powtarzającymi się drastycznymi skutkami eksmisji z
lokalu mieszkalnego powierzył sądom. Badanie i ustalanie przesłanek
warunkujących uprawnienie najemcy do otrzymania lokalu socjalnego zostało
zaliczone do wymiaru sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Co więcej,
powierzona sądom kompetencja dotyczy lokali socjalnych będących w dyspozycji
jednostek samorządu terytorialnego, którym Konstytucja gwarantuje samodzielność
podlegającą ochronie sądowej (art. 165 Konstytucji). Z treści tego przepisu wynika,
że możliwość przyznania najemcy prawa do otrzymania lokalu socjalnego ustawa
przewiduje tylko w wyroku eksmisyjnym. Jednocześnie przepis ten stwarza
możliwość realizacji wydanego orzeczenia przez wskazanie gminy jako podmiotu
zobowiązanego do zapewnienia lokalu socjalnego.
W dotychczasowym orzecznictwie Sąd Najwyższy wielokrotnie potwierdzał, że
omawiany art. 36 u.naj.lok. jest przepisem szczególnym a jego wykładnia powinna
być ścisła, wykluczająca interpretację zmierzającą do udzielenia ochrony prawnej
poza wypadkami wyraźnie w ustawie przewidzianymi (por. uzasadnienie uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 1995 r., III CZP 23/95, OSNC 1995, nr 7-8,
poz. 105 i uchwałę z dnia 8 grudnia 1995 r., III CZP 171/95, OSNC 1996, nr 5, poz.
64). Jest to utrwalona linia orzecznictwa. W uzasadnieniu uchwały z dnia 19
września 2000 r., III CZP 30/00 (OSNC 2001, nr 2, poz. 24) Sąd Najwyższy
stwierdził, że uprawnienie do lokalu socjalnego można wykazać tylko za pomocą
orzeczenia, o którym mowa w art. 36 ust. 1 ustawy o najmie lokali. Taki kierunek
wykładni został potwierdzony w uzasadnieniu powołanej uchwały składu siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2000 r., III CZP 4/00, stwierdzającej, że
z przepisów ustawy o najmie lokali i dodatkach mieszkaniowych wynika, iż do
kompetencji gminy należy gospodarowanie zasobem mieszkaniowym, w tym
ustalanie listy osób uprawnionych do lokalu socjalnego, z którymi umowa najmu
powinna być zawarta w pierwszej kolejności. Natomiast wyjątkiem jest uprawnienie
sądu do rozstrzygnięcia w wyroku eksmisyjnym o uprawnieniu byłego najemcy do
lokalu socjalnego.
Wyjątkowy charakter unormowania zawartego w art. 36 u.naj.lok.,
określającego zakres czasowego jego zastosowania, uzasadnia udzielenie
odpowiedzi negatywnej na przedstawione zagadnienie prawne. Zapatrywania tego
nie podważa okoliczność, że osoba, która uzyskała w tej drodze uprawnienie do
lokalu socjalnego, może być eliminowana z kręgu mających pierwszeństwo w
uzyskaniu takiego lokalu w razie zmiany jej sytuacji rodzinno-majątkowej po
wydaniu orzeczenia. Przepis art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. upoważnia dłużnika do oparcia
tego powództwa na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy. (...)
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390 k.p.c.,
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.



Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] III CZP 118/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/6/76
2009-01-23 
[IC] III CZP 117/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/7-8/91
2009-02-17 
[IC] III CZP 115/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/71
2008-11-26 
[IC] III CZP 110/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/70
2008-11-20 
[IC] III CZP 102/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/65
2008-12-16 
  • Adres publikacyjny: