Uchwała z dnia 22 sierpnia 2007 r., III CZP 77/07

Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący)
Sędzia SN Henryk Pietrzkowski
Sędzia SN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Roberta H. przeciwko Małgorzacie S.
o ochronę dóbr osobistych i zapłatę po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na
posiedzeniu jawnym w dniu 22 sierpnia 2007 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Apelacyjny w Katowicach postanowieniem z dnia 27
kwietnia 2007 r.:
,,Czy w sytuacji gdy fachowy pełnomocnik strony nie wskaże w środku
odwoławczym wartości przedmiotu zaskarżenia, choć wartość ta jest wiadoma ze
względu na zakres zaskarżenia, dopuszczalne jest odrzucenie apelacji, ze względu
na jej nieopłacenie, przed uzupełnieniem braku formalnego w postaci wskazania
wartości przedmiotu zaskarżenia?"
podjął uchwałę:

Nieopłacona apelacja wniesiona przez adwokata w sprawie o roszczenie
pieniężne, w której nie oznaczono wartości przedmiotu zaskarżenia, podlega
odrzuceniu bez wzywania o uzupełnienie jej braku w tym zakresie.

Uzasadnienie

Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z dnia 21 grudnia 2006 r. oddalił w
całości powództwo, na które składało się roszczenie niemajątkowe związane z
naruszeniem dóbr osobistych oraz roszczenie o zapłatę. Powód zaskarżył ten
wyrok w całości, nie wskazując w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia.
Postanowieniem z dnia 5 lutego 2007 r. Sąd Okręgowy w Katowicach odrzucił
apelację powoda ze względu na nienależyte jej opłacenie, przyjmując, że podlegała
ona opłacie zarówno w zakresie roszczenia niemajątkowego, jak i majątkowego.
Zażalenia powoda na to postanowienie Sąd Okręgowy w Katowicach odrzucił
dwukrotnie postanowieniami z dnia 27 lutego 2007 r. i z dnia 16 marca 2007 r.,
przyjmując, że również one nie zostały należycie opłacone.
Sąd Apelacyjny powziął wątpliwość co do dopuszczalności odrzucenia
apelacji, w której nie wskazano wartości przedmiotu sporu, a która jest znana ze
względu na zakres zaskarżenia i zagadnienie to przedstawił do rozpoznania Sadowi
Najwyższemu na podstawie art. 390 k.p.c. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przedmiotem zagadnienia prawnego przedstawionego Sądowi Najwyższemu
do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. może być wyłącznie wątpliwość,
której wyjaśnienie jest niezbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, w której je
przedstawiono (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2001 r., III
CZP 33/01, "Biuletyn SN" 2001, nr 6, s. 6, i z dnia 27 sierpnia 1996 r., III CZP
91/96, OSNC 1997, nr 1, poz. 9). Zasada ta nakazuje, aby w okolicznościach
rozpoznawanej sprawy mieć na względzie następujące elementy stanu
faktycznego: oddalenie w całości powództwa obejmującego roszczenie pieniężne i
roszczenie niemajątkowe, zaskarżenie w apelacji całości wyroku oddalającego
powództwo, brak wskazania w apelacji wniesionej przez kwalifikowanego
pełnomocnika wartości przedmiotu zaskarżenia oraz brak opłaty sądowej związanej
z oddaleniem powództwa obejmującego roszczenie pieniężne.
Jednocześnie przedstawione zagadnienie prawne i stanowisko Sądu
Apelacyjnego wskazuje, że - w jego ocenie - w rozpoznawanej sprawie powinna
być pobrana opłata sądowa obliczona także od roszczenia pieniężnego. Sąd
Apelacyjny odrzucił zatem koncepcję, że art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca
2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze
zm. - dalej: "u.k.s.c.") uzasadnia pobranie w rozpoznawanej sprawie wyłącznie
opłaty w wysokości stałej od roszczenia niemajątkowego. Ma to istotne znaczenie,
gdyż jest bezsporne, że powód uiścił taką opłatę i w przeciwnym razie zagadnienie
prawne byłoby bezprzedmiotowe.
Stanowisko to jest uzasadnione, choć wymaga podkreślenia, że w
orzecznictwie Sądu Najwyższego zarysowała się w tym zakresie niejednolitość
poglądów (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2006 r., I CZ
62/06, nie publ., z dnia 22 czerwca 2007 r., V CZ 59/07, nie publ., z dnia 8 marca
2007 r., III CZ 12/07, nie publ., i z dnia 12 lipca 2006 r., V CZ 54/06, nie publ.).
Przemawia za nim w szczególności analiza treści art. 26 ust. 1 pkt 3 i 6 u.k.s.c. w
powiązaniu z brzmieniem art. 13 u.k.s.c., która wskazuje, że od roszczeń o
charakterze pieniężnym dochodzonych wraz z roszczeniem niepieniężnym
związanym z naruszeniem dóbr osobistych pobiera się opłatę sądową. Taki pogląd
przeważa także zdecydowanie w literaturze, a za jego trafnością przemawia
okoliczność, że w razie pobierania w sprawie o ochronę dóbr osobistych wyłącznie
opłaty stałej określonej w art. 26 ust. 1 pkt 3 u.k.s.c. wysokość dochodzonego
zadośćuczynienia nie miałaby znaczenia dla wysokości opłaty sądowej.
Tymczasem to samo roszczenie dochodzone oddzielnie, jako roszczenie
majątkowe, podlega opłacie na podstawie art. 13 u.k.s.c., nie ma zaś argumentów
na poparcie stanowiska, że kumulacja w jednym pozwie roszczenia majątkowego i
niemajątkowego prowadzi do zmiany zasady uiszczania opłat sądowych od
roszczeń, które dochodzone są łącznie.
Rozstrzygając przedstawione zagadnienie prawne należało rozważyć, jakie
skutki trzeba wiązać z brakiem wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia w
apelacji wniesionej przez kwalifikowanego pełnomocnika w sprawie o roszczenie
pieniężne. Nakazywało to przeanalizowanie treści art. 368 § 2 k.p.c. z
uwzględnieniem wymogów formalnych apelacji. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu
postanowienia z dnia 17 listopada 2005 r., I CZ 130/05 (nie publ.) wskazał, że
należy do nich skonkretyzowanie przedmiotu i zakresu zaskarżenia; w tym zakresie
oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia ma podobne znaczenie, jak
wskazanie w pozwie wartości przedmiotu sporu. Służy ono określeniu wysokości
należnych opłat sądowych i jest istotne przy rozstrzyganiu o kosztach zastępstwa
prawnego. Daje temu wyraźnie wyraz także art. 368 k.p.c., który przy ocenie
zachowania wymogów formalnych apelacji odsyła do odpowiedniego stosowania
art. 19 k.p.c. Oznacza to, że w razie wniesienia apelacji od wyroku dotyczącego
roszczenia pieniężnego, określenie w apelacji zakresu zaskarżenia spełnia
jednocześnie wymóg wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia.
Za takim stanowiskiem przemawia także konsekwencja stwierdzenia braku
oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia. Sąd Apelacyjny trafnie zwrócił uwagę,
że taki brak podlega uzupełnieniu przy zastosowaniu art. 130 § 1 w związku z art.
391 § 1 k.p.c. Tymczasem treść art. 130 § 1 k.p.c. wskazuje, że uzupełnieniu
podlegają wyłącznie takie braki pism, których niezachowanie uniemożliwia nadanie
im prawidłowego biegu. Na gruncie tego przepisu brak zatem podstaw do wzywania
o podanie wartości przedmiotu zaskarżenia, która przy zastosowaniu art. 19 § 1
k.p.c. nie budzi wątpliwości.
Odnosząc te uwagi do pytania o dopuszczalność odrzucenia - w sprawie o
roszczenie pieniężne - nieopłaconej apelacji, w której nie wskazano wartości
przedmiotu zaskarżenia, bez wzywania o jej oznaczenie, należało przyjąć, że w
sprawie było ono na gruncie art. 1302 § 3 k.p.c. uzasadnione. Skoro bowiem zakres
zaskarżenia nie budził wątpliwości, to również nie mogła budzić wątpliwości wartość
przedmiotu zaskarżenia w zakresie roszczenia pieniężnego.
W okolicznościach rozpoznawanej sprawy można wyrazić ogólniejszy pogląd,
że gdy środek zaskarżenia zawiera braki formalne podlegające uzupełnieniu i
jednocześnie ma braki powodujące jego odrzucenie a limine, to bezcelowe jest
wzywanie o uzupełnienie braków formalnych przed jego odrzuceniem, gdyż
ewentualne uzupełnienie braków usuwalnych środka zaskarżenia i tak pozostaje
bez wpływu na konieczność jego odrzucenia. (...)