Uchwała SN - III CZP 7/08
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:III CZP 7/08
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/4/55
Data wydania:2008-03-27
Uchwała z dnia 27 marca 2008 r., III CZP 7/08

Sędzia SN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący)
Sędzia SN Gerard Bieniek
Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Beaty G. i Tadeusza G. przeciwko
Wiktorowi N. o ochronę naruszonego posiadania, po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej
na posiedzeniu jawnym w dniu 27 marca 2008 r. zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w Lublinie postanowieniem z dnia 23
października 2007 r.:
"Czy nieuzupełnienie przez stronę braku formalnego apelacji, polegającego na
niewskazaniu wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o ochronę naruszonego
posiadania, powinno skutkować odrzuceniem apelacji?"
podjął uchwałę:

Nieuzupełnienie przez stronę braku formalnego apelacji, polegającego na
niewskazaniu wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie o naruszenie
posiadania, nie uzasadnia odrzucenia apelacji.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Lublinie wyrokiem z dnia 11 czerwca 2007 r., po rozpoznaniu
sprawy z powództwa Beaty G. i Tadeusza G. przeciwko Wiktorowi N. o ochronę
naruszonego posiadania, nakazał pozwanemu, aby usunął znajdującą się na
gruncie część słupa metalowego według stanu poprzedniego i zaniechał dalszych
naruszeń w zakresie posiadania przez powodów wskazanego gruntu stanowiącego
drogę dojazdową oraz nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności.
W apelacji pozwanego, sporządzonej przez profesjonalnego pełnomocnika, nie
wskazano wartości przedmiotu zaskarżenia. Na mocy zarządzenia
przewodniczącego w Sądzie Rejonowym akta sprawy wraz z apelacją zostały
przedstawione Sądowi Okręgowemu w Lublinie. Na podstawie zarządzenia z dnia
17 września 2007 r. przewodniczącego w Sądzie Okręgowym pełnomocnik
pozwanego został wezwany do uzupełnienia braku formalnego apelacji przez
wskazanie wartości przedmiotu zaskarżenia w terminie tygodniowym, pod rygorem
odrzucenia apelacji. W tym terminie pełnomocnik nie wskazał wartości przedmiotu
zaskarżenia, a na rozprawie, która odbyła się przed Sądem Okręgowym w dniu 10
października 2007 r., podkreślił, że wniesiona przez niego apelacja nie zawierała
braku formalnego. Jego zdaniem, pozwany nie miał obowiązku wskazywania
wartości przedmiotu zaskarżenia, art. 1261 k.p.c. wymaga bowiem wskazania
wartości przedmiotu zaskarżenia w wymienionych tam sytuacjach. W niniejszej
sprawie nie ma zastosowania art. 368 § 2 k.p.c., ponieważ, według pełnomocnika
pozwanego, posiadanie nie jest prawem majątkowym.
Przy rozpoznawaniu apelacji Sąd Okręgowy powziął wątpliwość wyrażoną w
zagadnieniu prawnym przedstawionym do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 1261 § 1 k.p.c. został umieszczony wśród przepisów określających
przesłanki formalne wszystkich pism procesowych, natomiast art. 368 § 2 k.p.c. jest
przepisem określającym przesłanki formalne kwalifikowanego pisma procesowego,
jakim jest apelacja. Oznacza to, że art. 368 § 2 k.p.c. zawiera regulację szczególną
wobec art. 1261 § 1 k.p.c.
O tym, czy sprawa o naruszenie posiadania jest ,,sprawą o prawa majątkowe" w
rozumieniu art. 368 § 2 k.p.c., rozstrzyga art. 17 pkt 4 k.p.c., który, rozgraniczając
właściwość rzeczową sądów okręgowych i sądów rejonowych w sprawach o prawa
majątkowe według kryterium wartości przedmiotu sporu, wyraźnie stanowi, że
sprawy o naruszenie posiadania należą do właściwości sądów rejonowych bez
względu na wartość przedmiotu sporu. Sprawa o naruszenie posiadania jest zatem
,,sprawą o prawa majątkowe". Analogicznie należy więc przyjąć, że pojęcie ,,spraw o
prawa majątkowe" w rozumieniu art. 368 § 2 k.p.c. obejmuje także sprawy o
naruszenie posiadania. Bez znaczenia dla takiej wykładni jest teoretyczny spór o
naturę prawną posiadania, a więc o to, czy jest tylko stan faktyczny, czy też jakaś
postać prawa podmiotowego. Zamieszczenie w art. 368 § 2 k.p.c. zwrotu ,,prawa
majątkowe" nie przesądza, że sprawą o prawa majątkowe jest tylko taka sprawa,
która dotyczy prawa majątkowego w ścisłym znaczeniu przyjmowanym w prawie
cywilnym materialnym, chodzi tu bowiem o sprawę mającą za przedmiot żądanie o
charakterze majątkowym, co z reguły obejmuje prawa majątkowe. Nie budzi
wątpliwości, że sprawa o naruszenie posiadania ma charakter sprawy, w której
chodzi o ochronę interesów majątkowych, a więc sprawy, w której przedmiotem jest
żądanie o charakterze majątkowym. Wynika z tego, że art. 368 § 2 k.p.c. w
zakresie, w którym ustanawia przesłankę formalną apelacji w sprawach o prawa
majątkowe w postaci wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia, ma na względzie
także sprawy o naruszenie posiadania.
Artykuły 370, 3701 i 373 k.p.c. zawierają przepisy szczególne w stosunku do art.
130 k.p.c. Dotyczy to w szczególności skutku nieuzupełnienia lub wystąpienia
braków formalnych, który polega na odrzuceniu apelacji, a nie jej zwrocie. Ponadto
art. 370 i 373 k.p.c. przewidują, że do celów usunięcia braków formalnych zostaje
wyznaczony termin sądowy, podczas gdy art. 130 § 1 k.p.c. jako podstawowy
przewiduje termin ustawowy i jedynie w art. 130 § 11 k.p.c. został przewidziany
termin sądowy do usunięcia braków formalnych. Niemniej art. 370, 3701 ani 373
k.p.c. nie wyłączają w całości stosowania art. 130 k.p.c. do apelacji niespełniającej
przesłanek formalnych. Do apelacji ma zastosowanie art. 130 § 1 zdanie drugie
k.p.c., który stanowi, że mylne oznaczenie pisma procesowego lub inne oczywiste
niedokładności nie stanowią przeszkody do nadania pismu biegu i rozpoznania go
we właściwym trybie.
Artykuł 130 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. ma odpowiednie zastosowanie do apelacji
w zakresie, w którym stanowi, że wezwanie do uzupełnienia lub poprawienia pisma
procesowego następuje jedynie wtedy, gdy pismo to nie może otrzymać
prawidłowego biegu wskutek niezachowania przesłanek formalnych (art. 391 § 1
k.p.c.). Wynika stąd, że wezwanie do usunięcia braków formalnych apelacji pod
rygorem jej odrzucenia w razie nieusunięcia braków w wyznaczonym terminie,
zgodnie z art. 370 lub 373 k.p.c., bądź też natychmiastowe odrzucenie apelacji,
zgodnie z art. 3701 k.p.c., bez wzywania do usunięcia jej braków, może nastąpić
jedynie wtedy, gdy braki te są tego rodzaju, że powodują, iż nie można apelacji
nadać prawidłowego biegu. Jeżeli zatem apelacja jest dotknięta brakami
formalnymi, jednak nie są to braki, które uniemożliwiają nadanie jej biegu, nie może
nastąpić wezwanie do ich usunięcia pod rygorem odrzucenia apelacji (art. 370 i 373
k.p.c.) lub odrzucenie apelacji bez wzywania do usunięcia braków (art. 3701 k.p.c.).
Wymaganie wskazania wartości przedmiotu zaskarżenia w piśmie procesowym
obejmującym środek zaskarżenia jest przesłanką formalną tego pisma. Dotyczy to
także apelacji, powstaje wobec tego pytanie, czy jest to wymaganie, którego
niespełnienie powoduje niemożność nadania apelacji prawidłowego biegu w
rozumieniu art. 130 § 1 zdanie pierwsze k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. i
powoduje konieczność wezwania strony do uzupełnienia apelacji pod rygorem jej
odrzucenia (art. 370 i 373 k.p.c.). Zagadnienie to wiąże się w znacznym stopniu z
określeniem funkcji wymagania wskazania w apelacji wartości przedmiotu
zaskarżenia.
W orzecznictwie wskazuje się, że określenie wartości przedmiotu sporu i wartości
przedmiotu zaskarżenia może spełniać kilka funkcji. W odniesieniu do wartości
przedmiotu sporu chodzi o możliwość stwierdzenia właściwości rzeczowej (art. 17
pkt 4 k.p.c.), a w odniesieniu do wartości przedmiotu zaskarżenia -
dopuszczalności skargi kasacyjnej (art. 3982 § 1 k.p.c.). Obu tych funkcji nie może
spełniać oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji, gdyż apelacja jest
dopuszczalna w każdej sprawie, a więc jej dopuszczalność nie zależy od wartości
przedmiotu zaskarżenia. Oznaczenie wartości przedmiotu sporu i przedmiotu
zaskarżenia ma ponadto na celu ustabilizowanie przedmiotu sporu i zakresu
zaskarżenia skargą kasacyjną oraz ponoszenia kosztów procesu. Te funkcje mogą
być spełniane także przez oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w apelacji i
dlatego w art. 368 § 2 k.p.c. ustanowiono odpowiednie wymaganie formalne dla
apelacji (uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2003 r., III PZP 10/03, OSNP
2004, nr 3, poz. 43, z dnia 7 lipca 2005 r., II UZP 7/05, OSNP 2005, nr 24, poz. 396,
i z dnia 22 sierpnia 2007 r., III CZP 77/07, OSNC 2008, nr 10, poz. 109, oraz
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2000 r., I PZ 58/00,
OSNAPUS 2002, nr 9, poz. 214). Z tego względu w orzecznictwie przyjmuje się, że
niewskazanie w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia może uzasadniać
wezwanie strony do uzupełnienia tego braku pod rygorem odrzucenia apelacji
(uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 2003 r., III PZP 10/03, i z dnia 7 lipca
2005 r., II UZP 7/05).
Jednocześnie orzecznictwo dostarcza przykładów sytuacji, w których wymaganie
wskazania w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia jest traktowane liberalnie lub
też niedochowanie tego wymagania nie pociąga za sobą wezwania do jego
uzupełnienia pod rygorem odrzucenia apelacji. W postanowieniu z dnia 17 listopada
1998 r., II UKN 477/98 (OSNAPUS 2000, nr 4, poz. 163) Sąd Najwyższy uznał, że
jeżeli strona w apelacji kwestionuje wysokość zasądzonego roszczenia, a z
okoliczności sprawy wynika, o jaką kwotę chodzi, to nieprecyzyjne określenie
wartości przedmiotu zaskarżenia nie może uzasadniać odrzucenia apelacji (art. 370
w związku z art. 368 § 2 k.p.c.). W uchwale z dnia 7 lipca 2005 r., II UZP 7/05, Sąd
Najwyższy przyjął natomiast, że jeżeli żądanie dotyczyło zasądzenia konkretnej
kwoty pieniężnej, to apelacja zaskarżająca w całości wyrok sądu pierwszej instancji
oddalający odwołanie, w której nie oznaczono wartości przedmiotu zaskarżenia, nie
jest dotknięta brakiem uniemożliwiającym nadanie jej prawidłowego biegu w
rozumieniu art. 130 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. (zob. także uchwałę Sądu
Najwyższego z 8 marca 2007 r., III CZ 11/07, nie publ., oraz postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 15 września 2000 r., I PZ 58/00, OSNAPUS 2002, nr 9, poz.
214, z dnia 17 listopada 2005 r., I CZ 130/05, nie publ., i z dnia 8 lutego 2006 r., II
CZ 3/06, nie publ.).
W sprawach o naruszenie posiadania skarga kasacyjna jest niedopuszczalna
(art. 3982 § 2 pkt 1 k.p.c.), a opłata należna od apelacji, podobnie jak od pozwu, jest
stała i wynosi 200 zł (art. 27 pkt 7 i art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.). Stała
jest także wysokość stawek minimalnych stanowiących podstawę określenia opłat
za czynności adwokackie i czynności radców prawnych na potrzeby obliczenia
kosztów zastępstwa procesowego jako składnika kosztów procesu (por. art. 98 § 3 i
art. 99 k.p.c. oraz § 8 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28
września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez
Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, Dz.U.
Nr 163, poz. 1348 ze zm. oraz § 7 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę
prawnego ustanowionego z urzędu, Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
Wynika z tego, że na tle spraw o naruszenie posiadania wskazanie w apelacji
wartości przedmiotu zaskarżenia nie spełnia żadnej funkcji nie tylko w odniesieniu
do oceny dopuszczalności skargi kasacyjnej lub ustalenia wysokości należnej
opłaty, ale także w odniesieniu do ustalenia kosztów procesu, w tym kosztów
zastępstwa procesowego przez adwokata lub radcę prawnego. Można w związku z
tym wnioskować, że niewskazanie w apelacji wartości przedmiotu zaskarżenia
oznacza niedochowanie warunku formalnego apelacji (art. 368 § 2 k.p.c.), ale nie
stanowi przeszkody w nadaniu apelacji prawidłowego biegu. W związku z tym nie
ma podstaw, aby wzywać stronę do uzupełnienia apelacji przez podanie wartości
przedmiotu zaskarżenia pod rygorem odrzucenia apelacji. Gdy takie wezwanie
zostanie dokonane, a strona nie usunie braku przez wskazanie wartości przedmiotu
zaskarżenia, nie ma podstaw do odrzucenia apelacji.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w uchwale.



Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] III CZP 118/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/6/76
2009-01-23 
[IC] III CZP 117/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/7-8/91
2009-02-17 
[IC] III CZP 115/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/71
2008-11-26 
[IC] III CZP 110/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/70
2008-11-20 
[IC] III CZP 102/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/65
2008-12-16 
  • Adres publikacyjny: