Uchwała z dnia 12 kwietnia 2001 r., III CZP 7/01

Przewodniczący Sędzia SN Helena Ciepła (sprawozdawca)
Sędzia SN Tadeusz Żyznowski, Sędzia SA Jan Kremer

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddziału w S. z udziałem Jana K., Rozalii K. o wpis hipoteki ustawowej w księdze
wieczystej nr (...), po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w
dniu 12 kwietnia 2001 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Słupsku postanowieniem z dnia 24 listopada 2000 r.:
,,Czy hipoteka ustawowa przewidziana w art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz. 887
ze zm.) zabezpiecza jedynie należności z tytułu składek powstałe od dnia 25
listopada 1998 r., to jest od dnia wejścia w życie przepisów tejże ustawy
pozwalających zabezpieczać hipotekę ustawową należności z tytułu składek,
zgodnie z art. 127 pkt 1 cytowanej wyżej ustawy, czy także - należności z tytułu
składek powstałe przed dniem 25 listopada 1998 r. ,,mimo, że decyzję określającą
wysokość należności z tytułu składek Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał już
po 25 listopada 1998 r.?"
podjął uchwałę:

Sąd, dokonując wpisu hipoteki ustawowej na podstawie decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych określającej wysokość należności z tytułu składek
(art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, Dz.U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), nie bada jaki okres należności te
obejmują.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w dniu 4 września 2000 r. wpisał w księdze wieczystej Kw (...),
obejmującej nieruchomość położoną w B., stanowiącą własność Rozalii K., hipoteki
ustawowe w kwotach 5426,70 zł i 3202,31 zł na rzecz Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, Oddział w S. na podstawie wydanej przez ten Zakład decyzji z dnia
14 marca 2000 r., dla zabezpieczenia zaległych składek na ubezpieczenie
społeczne.
Przy rozpoznawaniu apelacji od tego wpisu Sąd Okręgowy w Słupsku powziął
wątpliwość przytoczoną na wstępie uchwały. Jak wynika z uzasadnienia
przedstawionego zagadnienia, źródłem wątpliwości jest to, czy decyzja Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych stanowiąca zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. Nr 137, poz.
887) podstawę wpisu hipoteki ustawowej, może obejmować także składki należne
za okres, w którym nie można było ich zabezpieczać tego rodzaju hipoteką,
a jedynie hipoteką przymusową.
Rozstrzygając przedstawione zagadnienie, Sąd Najwyższy zważył, co
następuje:
Sformułowanie przedstawionego zagadnienia wskazuje, że Sąd Okręgowy
założył istnienie możliwości przeprowadzenia w ramach kognicji sądu
wieczystoksięgowego, zakreślonej przepisem art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca
1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 19, poz. 147 ze zm. - dalej
"u.k.w.h."), merytorycznej kontroli decyzji administracyjnej, stanowiącej podstawę
wpisu hipoteki. Założenie to jest błędne. W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że
sąd odmawia dokonania wpisu tylko w razie stwierdzenia bezwzględnej
nieważności decyzji, tj. wydania jej przez organ oczywiście niewłaściwy lub bez
zastosowania jakiejkolwiek procedury. Oznacza to wyłączenie w postępowaniu
wieczystoksięgowym z ogólnej zasady związania sądu ostateczną decyzją
administracyjną - decyzji bezwzględnie nieważnych. Ten kierunek orzecznictwa jest
kontynuowany po wejściu w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1980 r. o Naczelnym
Sądzie Administracyjnym. Zatem decyzjami, którym nie można przypisać takiej
nieważności, sąd wieczystoksięgowy jest związany. Nie może więc sprawdzać ich
merytorycznej prawidłowości. Takiemu stanowisku dał wyraz Sąd Najwyższy m.in.
w postanowieniu z dnia 24 czerwca 1997 r., II CKN 216/97 (OSNC 1998, nr 1, poz.
7) i pogląd ten Sąd Najwyższy w obecnym składzie podziela.
Przechodząc po tych ogólnych rozważaniach na grunt przedmiotowej sprawy
należy stwierdzić, że decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stanowiąca
podstawę wpisu hipoteki ustawowej nie ma wymienionych cech nieważności, zatem
jest dla sądu wiążąca. Oznacza to, że stanowi ona dostateczną podstawę wpisu
hipoteki ustawowej w rozumieniu art. 26 ust. 3 powołanej ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych. Sprawdzanie merytorycznej prawidłowości tej decyzji
pod kątem istnienia należności z tytułu składek, ich wysokości oraz okresu, jaki
obejmują, wykracza poza zakres kognicji sądu wieczystoksięgowego.
Wpis tej hipoteki w zakresie merytorycznej prawidłowości decyzji może być
podważony poza postępowaniem wieczystoksięgowym, w drodze procesu o
uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, wytoczonego
na podstawie art. 10 u.k.w.h.
Przytoczone rozważania uzasadniają rozstrzygniecie przedstawionego
zagadnienia, jak w uchwale.