Uchwała SN - III CZP 48/01
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:III CZP 48/01
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2002/4/46
Data wydania:2001-10-11
Uchwała z dnia 11 października 2001 r., III CZP 48/01

Sędzia SN Tadeusz Domińczyk (przewodniczący, sprawozdawca), Sędzia SN
Mirosław Bączyk, Sędzia SN Barbara Myszka

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Skarbu Państwa, M. Komendanta
Wojewódzkiego Policji przeciwko Krzysztofowi M. o opróżnienie lokalu
mieszkalnego, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu
11 października 2001 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Krakowie postanowieniem z dnia 1 czerwca 2001 r.:
,,czy po wejściu w życie § 8 ust. 1 pkt 9 zarządzenia Ministra Spraw
Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 września 1997 r. w sprawie szczegółowych
zasad przydziału, opróżnienia i norm zaludnienia lokali mieszkalnych oraz
tymczasowych kwater przeznaczonych dla policjantów (M.P. Nr 76, poz. 707) nadal
jest dopuszczalna droga sądowa w sprawach o opróżnienie lokali mieszkalnych
wymienionych w art. 90 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz.
179 ze zm.) skierowanych przeciwko osobom, które nigdy nie miały uprawnień do
korzystania z tych lokali?".
podjął uchwałę:

W sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego, pozostającego w dyspozycji
jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Spraw Wewnętrznych,
zajmowanego przez osobę nie legitymującą się tytułem prawnym, droga
sądowa jest niedopuszczalna także wówczas, gdy osobie tej tytuł prawny
nigdy nie przysługiwał.

Uzasadnienie

Przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia - na podstawie art. 390
§ 1 k.p.c. - zagadnienie prawne wyłoniło się na tle następujących okoliczności.
Decyzją z dnia 2 października 1954 r. Komendant Wojewódzki Milicji
Obywatelskiej w K. przydzielił pozostające w jego dyspozycji mieszkanie położone
w K. przy ul. R. nr 1 funkcjonariuszowi Rudolfowi M. Po śmierci Rudolfa M. (lipiec
1970 r.) z uprawnień do lokalu korzystała jego żona Genowefa. W 1994 r., bez
wymaganej zgody dysponenta, w mieszkaniu tym zamieszkał Krzysztof M. - wnuk
Genowefy M. Po jej śmierci (dnia 11 maja 1995 r.) w lokalu zamieszkali żona i
dziecko Krzysztofa M., podobnie jak on, bez zgody dysponenta lokalu.
Powództwo Krzysztofa M. o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu zostało
prawomocnie oddalone.
W pozwie z dnia 16 stycznia 2001 r. Skarb Państwa, M. Komendant Wojewódzki
Policji w K. domagał się nakazania Krzysztofowi M. opróżnienia i wydania lokalu.
Postanowieniem z dnia 20 marca 2001 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa-Krowodrzy w
Krakowie pozew odrzucił przyjmując, że droga sądowa w sprawie jest wyłączona.
Rozpoznając zażalenie na postanowienie o odrzuceniu pozwu, Sąd Okręgowy
przedstawił do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, czy decyzja o opróżnieniu
lokalu mieszkalnego pozostającego w dyspozycji ministra właściwego do spraw
wewnętrznych lub podległych mu organów może być wydana wobec osób nie
pozostających w stosunku służbowym z dysponentem mieszkania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179 ze
zm.) przyznaje policjantowi w służbie stałej prawo do lokalu mieszkalnego w
miejscowości, w której pełni służbę, lub w miejscowości pobliskiej, z
uwzględnieniem liczby członków rodziny oraz ich uprawnień wynikających z
przepisów odrębnych. Temu celowi służą lokale będące w dyspozycji Ministra
Spraw Wewnętrznych lub podległych mu organów, uzyskane w wyniku ich
działalności inwestycyjnej, albo od terenowych organów rządowej administracji
ogólnej, stanowiące własność gmin lub zakładów pracy, a także zwolnione przez
osoby, które decyzje o przydziale uzyskały z jednostek podległych Ministrowi Spraw
Wewnętrznych (art. 90 ust. 1). Uprawnienie policjanta do przyznania mu lokalu
mieszkalnego z zasobu resortowego jest jego uprawnieniem nadrzędnym w
stosunku do innych form pomocy mieszkaniowej, w szczególności do równoważnika
pieniężnego (art. 92 ust. 1) i do pomocy finansowej (art. 94 ust. 1). Stąd też
obowiązkowi zapewnienia policjantowi w służbie stałej mieszkania w miejscu
pełnienia tej służby lub w miejscowości pobliskiej odpowiada obowiązek organów
Policji zachowania stanu zasobu mieszkaniowego, którym dysponują. Sprzyjają
temu rygory ustanowione w samej ustawie o Policji, w tym wyłączenie prawa do
przydziału lokalu w nowym miejscu pełnienia służby, jeżeli policjant nie zwolnił
dotychczas zajmowanego lokalu lub nie zwrócił przyznanej mu pomocy finansowej
(art. 96 ust. 1).
Ustawa o Policji, poza określeniem form pomocy mieszkaniowej na rzecz
policjanta i wzajemnych zależności na tym tle, nie reguluje samych zasad
przydziału i opróżniania lokali przeznaczonych dla policjantów i członków ich rodzin,
odsyłając w tej mierze do zarządzenia resortowego ministra, wydanego w
porozumieniu z Prezesem Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast (art. 97 ust. 1).
Wydane z tego upoważnienia zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i
Administracji z dnia 30 września 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad
przydziału, opróżniania i norm zaludnienia lokali mieszkalnych oraz tymczasowych
kwater przeznaczonych dla policjantów (M.P. Nr 76, poz. 707) określa przedmiot
regulacji w nim zawartej, obejmując decyzją administracyjną o przydziale i
opróżnianiu każdy z lokali wymienionych w art. 90 ustawy o Policji (§ 1).
Potwierdzenie tej reguły zawarte jest w § 8 ust. 1 zarządzenia, który przez
odesłanie do art. 90 ustawy o Policji określa katalog przyczyn wydania decyzji w
przedmiocie opróżnienia lokalu, w tej liczbie także w razie zajmowania go bez tytułu
prawnego (pkt 9). Brak w tym zakresie jakichkolwiek uwarunkowań, czy zależności
związanych z korzystaniem z mieszkania w przeszłości. Nie da się w szczególności
usprawiedliwić twierdzenia, że wymieniony przepis § 8 ust. 1 pkt 9 zarządzenia
uzasadnia wydanie decyzji administracyjnej o opróżnieniu lokalu tylko wobec tych
osób, które tytuł do lokalu, choćby pochodny, należny członkowi rodziny
uprawnionego, utraciły. Przeciwko takiemu rozumieniu przemawiają bowiem
dyrektywy wykładni systemowej ustawy o Policji.
W art. 97 ust. 4 wymienionej ustawy ustawodawca poddał orzecznictwu sądów
powszechnych rozstrzyganie sporów w zakresie wynikającym z ust. 2 wynikłych ze
stosunku najmu lokali będących własnością Skarbu Państwa i pozostających w
zarządzie jednostek organizacyjnych resortu spraw wewnętrznych, w związku z
czym - uwzględniając ust. 1 - uregulowanie to ma charakter wyjątku. Zawarte w
art. 97 ust. 1 ustawy upoważnienie ministra do określenia ,,szczegółowych zasad
przydziału i opróżniania ... lokali mieszkalnych, o których mowa w art. 90" dotyczy
wszystkich stanów faktycznych i zdarzeń, które sprawiają, że lokal mieszkalny
zajmuje osoba bez tytułu i to bez względu na to, czy tytuł ten kiedykolwiek jej
przysługiwał.
Rozważane zagadnienie było już przedmiotem oceny Sądu Najwyższego. W
uchwale z dnia 25 maja 1995 r., III CZP 68/95 (OSNC 1995, nr 10, poz. 143) Sąd
Najwyższy przyjął, że sprawy o opróżnienie lokali mieszkalnych pozostających w
dyspozycji jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych,
zajmowanych przez osoby, które nigdy nie miały uprawnień do korzystania z nich,
podlegają rozpoznaniu przez sądy powszechne. Wymaga jednak podkreślenia, że
powołana uchwała zapadła w czasie obowiązywania zarządzenia nr 49 Ministra
Spraw Wewnętrznych z dnia 10 maja 1991 r. w sprawie szczegółowych zasad
przydziału i opróżniania oraz norm zaludnienia lokali mieszkalnych będących w
dyspozycji Ministra Spraw Wewnętrznych lub podległych mu organów, a także
szczegółowych zasad przydziału i opróżniania tymczasowych kwater
przeznaczonych dla funkcjonariuszy Straży Granicznej (Dz.Urz. MSW z 1992 r. Nr
2, poz. 38). Przepis § 15 ust. 1 pkt 9 tego zarządzenia, który powołał Sąd
Najwyższy w uzasadnieniu uchwały i który stanowi podstawę cytowanej
wypowiedzi, nakazywał wydanie decyzji o opróżnieniu lokalu ,,gdy w lokalu
mieszkalnym pozostały wyłącznie osoby nieuprawnione, a w lokalu tym występuje
nadmetraż w postaci co najmniej jednego pokoju". Wymieniony pkt 9 § 15 -
zarządzenia, jak i pozostałe punkty tego paragrafu wyraźnie nawiązywały do
statusu osób zajmujących lokale mieszkalne, bądź to ze względu na własne
uprawnienia w tym przedmiocie, bądź też z racji uprawnień, które im przysługiwały
jako członkom rodziny. Paragraf 15 ust. 1 pkt 9 zarządzenia nr 49 dotyczył zatem
osób, które utraciły dotychczasowy przysługujący im status, gdyż tylko tak można
rozumieć zamieszczone tam wyrażenie ,,pozostały".
Powoływane zarządzenie nr 49 nie zawiera odpowiednika § 8 ust. 1 pkt 9
zarządzenia z dnia 30 września 1997 r. Brzmienie tego przepisu nie pozwala na
różnicowanie sytuacji osoby, zajmującej lokal mieszkalny w zależności od tego, czy
utraciła uprawnienie, czy też nigdy tym uprawnieniem nie dysponowała. Takie
rozumienie kryterium oceny statusu prawnego osób zajmujących lokale,
pozostające w dyspozycji jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Spraw
Wewnętrznych, ma walor porządkujący i sprzyja właściwemu gospodarowaniu tymi
lokalami, eliminując wybór drogi dostępu do nich, gdy tymczasem - z woli
ustawodawcy - służą one wyłącznie zaspokojeniu potrzeb oznaczonej kategorii
adresatów.
Z tych względów należało rozstrzygnąć zagadnienie prawne, jak w uchwale.


Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] III CZP 118/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/6/76
2009-01-23 
[IC] III CZP 117/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/7-8/91
2009-02-17 
[IC] III CZP 115/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/71
2008-11-26 
[IC] III CZP 110/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/70
2008-11-20 
[IC] III CZP 102/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/65
2008-12-16 
  • Adres publikacyjny: