Uchwała z dnia 8 sierpnia 2001 r., III CZP 41/01

Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian (przewodniczący), Sędzia SN Marek
Sychowicz, Sędzia SA Jan Górowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa K. Przedsiębiorstwa Usługowo-
Handlowego ,,B.", spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. przeciwko
Polskiemu Handlowi Spożywczemu, Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę kwoty
25 037,81 zł, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 8
sierpnia 2001 r., zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy Sąd
Gospodarczy w Krakowie postanowieniem z dnia 27 kwietnia 2001 r.
,,Czy przepis § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych
(Dz.U. Nr 154, poz. 753 z późn. zmianami) stosuje się również do pozwu
skierowanego w trybie art. 201 k.p.c. na posiedzenie niejawne w celu wydania
nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym?";
podjął uchwałę:


Przepis § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17
grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach
cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.) stosuje się do pozwu wniesionego w
postępowaniu nakazowym, który został skierowany na posiedzenie niejawne
w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Uzasadnienie

Przedstawione do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne powstało w sprawie
gospodarczej o zapłatę kwoty 25 037,81 zł, wniesionej w postępowaniu
nakazowym, którą po odmowie wydania nakazu zapłaty, przewodniczący skierował
na posiedzenie niejawne w celu rozpoznania jej w postępowaniu upominawczym.
Jednocześnie określił opłatę od pozwu na kwotę 1852,70 zł, to jest w wysokości
całego wpisu stosunkowego, i nakazał wezwać stronę powodową do jej uiszczenia.
W zażaleniu strona powodowa, powołując się na § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości
wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753, ze zm. - dalej
,,rozporządzenie o wpisach"), zarzuciła, że w sprawie cywilnej od pozwu w
postępowaniu upominawczym pobiera się czwartą część wpisu stosunkowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 4841 § 2 k.p.c., wybór między rozpatrywaniem sprawy w zwykłym
postępowaniu procesowym a rozpatrywaniem jej w postępowaniu nakazowym
należy do powoda. Żądanie powoda, aby Sąd wydał nakaz zapłaty, powoduje, że
sprawa trafia na drogę postępowania nakazowego. Skoro zatem strona powodowa
wystąpiła z pozwem zawierającym wniosek o jej rozpoznanie w postępowaniu
nakazowym, to zobowiązana była uiścić częściowy wpis stosunkowy w wysokości
czwartej części całego wpisu stosunkowego (§ 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia o
wpisach). Bez uiszczenia tego wpisu, zgodnie z dyspozycją art. 16 ust. 1 ustawy z
dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 24,
poz. 110 ze zm. - dalej ,,u.k.s.c."), nie należało dokonywać oceny sprawy pod
kątem występowania przesłanek do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu
nakazowym. Do merytorycznej oceny przesłanek umożliwiających wydanie nakazu
zapłaty w postępowaniu upominawczym jest uprawniony, zgodnie z art. 498 § 1
k.p.c., tylko sąd. Negatywna ocena sądu co do możliwości wydania nakazu zapłaty
w tym postępowaniu obliguje przewodniczącego, zgodnie z art. 486 k.p.c., w
związku z art. 201 § 1 k.p.c., do skierowania sprawy na posiedzenie niejawne, jeżeli
- w jego ocenie - nie występują przeszkody do wydania upominawczego nakazu
zapłaty.
Unormowanie zawarte w § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia o wpisach jest
jednoznaczne. Przepis ten stanowi, że zarówno od pozwu w postępowaniu
nakazowym, jak i w postępowaniu upominawczym, wpis jest ten sam - w wysokości
czwartej części wpisu stosunkowego. Ewentualny wniosek powoda o rozpoznanie
sprawy w postępowaniu upominawczym jest o tyle bez znaczenia, że zgodnie z art.
3531 k.p.c., sąd z urzędu rozstrzyga sprawę w tym postępowaniu, wydając nakaz
zapłaty, jeżeli zachodzą przesłanki z art. 498 k.p.c. i nie ma przeszkód określonych
w art. 499 k.p.c. Nawet zatem bez wniosku powoda pozew jest pozwem
upominawczym, jeżeli zachodzą przesłanki do wydania upominawczego nakazu
zapłaty.
Skoro strona powodowa, wbrew treści art. 16 ust. 1 pkt 1 u.k.s.c., nie została
wezwana bezpośrednio po wniesieniu pozwu nakazowego do uiszczenia należnej
od niego opłaty, to na etapie kierowania sprawy przez przewodniczącego na
posiedzenie niejawne celem ewentualnego wydania upominawczego nakazu
zapłaty, powinna być wezwana o wpis częściowy w wysokości czwartej części
wpisu stosunkowego. Wysokość opłat sądowych zależy także bowiem od
przeciętnego nakładu pracy sądu, niezbędnego do rozpoznania danego rodzaju
sprawy w konkretnym postępowaniu odrębnym. Z tego powodu nieracjonalna
byłaby interpretacja, że wysokość wpisu w postępowaniu upominawczym jest
uzależniona od niemającego wiążącego znaczenia wniosku powoda o jej
rozpoznanie w tym postępowaniu odrębnym. Poza tym wykładnia, że należy
wzywać strony o pełny wpis stosunkowy od pozwu nakazowego, gdy zachodzi
ewentualność wydania upominawczego nakazu zapłaty, byłaby sprzeczna z treścią
§ 9 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia o wpisach, który stanowi, że pobiera się od powoda
3/4 części wpisu już po wniesieniu przez pozwanego sprzeciwu przeciwko
wydanemu nakazowi zapłaty.
Dopiero zatem po uiszczeniu przez stronę powodową czwartej części wpisu od
pozwu w postępowaniu upominawczym i po ewentualnej negatywnej ocenie Sądu
co do możliwości wydania upominawczego nakazu zapłaty, przewodniczący
powinien wezwać powoda przed nadaniem sprawie biegu do uzupełnienia wpisu
częściowego do pełnej wysokości wpisu stosunkowego. Zarówno w postępowaniu
nakazowym (art. 491 § 3 k.p.c.), jak i w postępowaniu upominawczym (art. 502 § 2
k.p.c.), pozwanym doręcza się odpis pozwu jednocześnie z nakazem zapłaty,
a więc przed ich wydaniem sprawa nie otrzymuje biegu.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390 k.p.c.,
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.