Uchwała z dnia 28 lipca 2004 r., III CZP 38/04

Sędzia SN Marek Sychowicz (przewodniczący)
Sędzia SN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian

Sąd Najwyższy w sprawie zażalenia wnioskodawców Krzysztofa B. i Jerzego
N. od zarządzenia przewodniczącego Sądu Rejonowego w Świdnicy z dnia 24
lutego 2004 r., z udziałem Barbary N. w przedmiocie ustalenia wysokości opłaty
sądowej od wniosku o wpis, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu
jawnym w dniu 28 lipca 2004 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej
Piotra Wiśniewskiego, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd
Okręgowy w Świdnicy postanowieniem z dnia 13 maja 2004 r.:
"Czy w razie przeniesienia przez dotychczasowych współwłaścicieli swych
udziałów w nieruchomości wspólnej na siebie jako wspólników spółki cywilnej,
pobiera się od wniosku o wpis w księdze wieczystej opłatę stałą, określoną w § 27
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie
określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154 poz. 753 ze zm.)
czy opłatę stosunkową, określoną w § 31 pkt 1 rozporządzenia?"
podjął uchwałę:

Od wniosku o wpis do księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego
gruntu i własności budynku na rzecz wspólników spółki cywilnej, w sytuacji,
w której wspólnicy ci wnieśli tytułem wkładu do spółki swoje udziały w prawie
użytkowania wieczystego i własności budynku, pobiera się wpis stosunkowy
określony na podstawie § 31 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z
dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określania wysokości wpisów w sprawach
cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.).

Uzasadnienie

Zarządzeniem przewodniczącego w Sądzie Rejonowym w Świdnicy z dnia 24
lutego 2004 r. ustalona została wysokość opłaty sądowej w postaci wpisu
stosunkowego w wysokości określonej w § 31 pkt 1 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie określenia wysokości wpisów
w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm. - dalej: ,,rozporządzenie").
Przedmiotem wniosku był wpis do księgi wieczystej prawa własności budynku i
prawa wieczystego użytkowania gruntu, nabytych przez wnioskodawców w wyniku
zawarcia umowy, na mocy której wnioskodawcy Krzyszof B. oraz Jerzy B. ze swą
małżonką przenieśli na siebie, jako wspólników spółki cywilnej, będących
podmiotami współwłasności łącznej, całe swoje udziały wynoszące po 1/2 części w
każdym z wymienionych praw.
W zażaleniu na zarządzenie przewodniczącego wnioskodawcy domagali się
jego uchylenia, twierdząc, że od wniosku powinien być pobrany wpis stały w
wysokości 30 zł, określonej na podstawie § 27 rozporządzenia, a nie wpis
stosunkowy w wysokości przewidzianej w § 31 pkt 1 rozporządzenia, oraz
akcentując fakt, iż ich wniosek dotyczy wpisu prawa ujawnionego już wcześniej w
księdze wieczystej.
Przy rozpatrywaniu przez Sąd Okręgowy w Świdnicy zażalenia
wnioskodawców od wymienionego zarządzenia powstało zagadnienie prawne
budzące poważne wątpliwości, które Sąd Okręgowy przedstawił Sądowi
Najwyższemu do rozstrzygnięcia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przepis art. 29 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 88 ze zm.) przewiduje
jako zasadę wpis stosunkowy, z zastrzeżeniem wyjątków, przewidujących wpis
stały lub wpis o określonej dolnej i górnej granicy. Wydane na mocy m.in. art. 37
powołanej ustawy rozporządzenie zawiera w oddziale 4 przepisy dotyczące wpisów
w sprawach z zakresu prawa o księgach wieczystych. Zasadę określania wysokości
wpisów zawiera § 27 rozporządzenia, z którego wynika, że od wniosku o wpis w
księdze wieczystej pobiera się wpis stały w kwoce 30 zł, jeżeli przepis szczególny
nie stanowi inaczej. Z kolei wśród zawartych w rozporządzeniu przepisów
szczególnych znajdują się przepisy określające przesłanki pobrania oraz wysokość
zarówno wpisów stałych (§ 271-30), jak i wpisów stosunkowych (§ 31-33). (...)
Literalna wykładnia przepisów § 271-30 rozporządzenia, określających
przesłanki pobierania i wysokość wpisów stałych, przemawia przeciwko możliwości
zastosowania w niniejszej sprawie któregokolwiek z tych przepisów, oczywista jest
bowiem niedopuszczalność zastosowania § 271, który dotyczy wyłącznie skargi na
orzeczenie referendarza sądowego. Wniosku wszczynającego niniejszą sprawę nie
można również zaszeregować do żadnej z kategorii wniosków określonych w § 28
pkt 1-4, wobec niespełnienia wszystkich szczegółowych przesłanek określonych w
tych przepisach. Nie ma również podstaw do zastosowania § 29 pkt 4, dotyczy on
bowiem co prawda praw wpisanych już wcześniej w księdze wieczystej, ale tylko
takich, których nabycie przez wnioskodawcę nastąpiło w wyniku działu spadku lub
zniesienia współwłasności, a więc w następstwie innych zdarzeń, aniżeli będących
źródłem nabycia przez wnioskodawców praw mających stanowić przedmiot wpisu w
niniejszej sprawie. Ponieważ przepis ten również należy do przepisów
szczególnych nie jest dopuszczalna jego interpretacja rozszerzająca.
Nie znajduje również zastosowania w niniejszej sprawie § 30 pkt 1, dotyczy on
bowiem sytuacji, w której nabycie prawa użytkowania wieczystego gruntu i
własności budynków miało pierwotny charakter, co zostało już jednoznacznie
przesądzone w orzecznictwie na tle analogicznego przepisu § 30 rozporządzania
Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 maja 1993 r. w sprawie określenia wysokości
wpisów w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 46, poz. 210 ze zm.; zob. uchwały Sądu
Najwyższego z dnia 11 maja 1995 r., III CZP 47/95, OSNC 1995, nr 9, poz. 128
oraz z dnia 29 marca 1994 r., III CZP 30/94, OSNC 1994, nr 9, poz. 179).
Tymczasem w sprawie niniejszej nabycie praw przez wnioskodawców miało
charakter pochodny, gdyż było przeniesieniem udziałów w istniejącym już prawie
użytkowania wieczystego gruntu i własności budynku.
W sytuacji, w której przepisy rozporządzenia poświęcone wpisom stałym nie
mogą znaleźć w niniejszej sprawie zastosowania, należy poszukiwać normy
prawnej, mogącej być podstawą określenia wpisu, wśród przepisów określających
wpisy stosunkowe. Stan faktyczny niniejszej sprawy również nie uzasadnia
zastosowania przepisów § 32 i 33 rozporządzenia, wobec wskazania w nich na
odmienne przesłanki pobrania określonego wpisu stosunkowego. Wątpliwości co do
ewentualnej możliwości zastosowania § 32 pkt 3 rozporządzenia usuwa negatywna
w tym zakresie konkluzja, uzasadniona stwierdzeniem, że przepis ten dotyczy
jedynie pierwotnego nabycia prawa użytkowania wieczystego i to gruntu
niezabudowanego, a więc zgoła odmiennej sytuacji faktycznej, aniżeli występująca
w niniejszej sprawie.
W tej sytuacji należy dojść do wniosku, że znajduje zastosowanie przepis § 31
pkt 1 rozporządzenia, będący podstawą pobrania wpisu stosunkowego w określonej
wysokości. Na tle analogicznego brzemienia nieobowiązującego już przepisu § 31
pkt 1 rozporządzenia z dnia 17 maja 1993 r. przyjęto zgodnie w orzecznictwie, że
miał on zastosowanie w razie nabycia wskazanego w nim prawa ustanowionego
wcześniej, a więc do nabycia pochodnego, tj. już ustanowionego wcześniej prawa
użytkowania wieczystego gruntu, zbytego następnie wraz z prawem własności
posadowionego na tym gruncie budynku (uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11
maja 1995 r., III CZP 47/95 oraz z dnia 29 marca 1994 r., III CZP 30/94). Taki stan
faktyczny występuje w niniejszej sprawie, czego konsekwencją jest stwierdzenie, że
podstawą prawną określenia w rozpoznawanej sprawie wysokości wpisu jest § 31
pkt 1, co skutkuje wykluczeniem zastosowania § 27, który mógłby mieć
zastosowanie tylko wówczas, gdyby żaden inny przepis rozporządzenia, regulujący
wysokość wpisów w sprawach z zakresu prawa o księgach wieczystych, nie
znajdował zastosowania.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak wyżej (art. 390
§ 2 k.p.c.).