Uchwała z dnia 23 listopada 2000 r., III CZP 32/00

Przewodniczący: Sędzia SN Andrzej Wypiórkiewicz
Sędziowie SN: Helena Ciepła (sprawozdawca), Zbigniew Strus

Sąd Najwyższy przy udziale Prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn w sprawie z wniosku Miasta G.W. z udziałem Jana i Krystyny F. w
przedmiocie zamknięcia księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy
w Gorzowie Wielkopolskim, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym dnia 23
listopada 2000 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z dnia 22 maja 2000 r. do rozstrzygnięcia
w trybie art. 390 k.p.c.:
,,Czy i jaki przysługuje środek odwoławczy na zamknięcie księgi wieczystej (§
36 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 marca 1992 r. w sprawie
wykonania przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece Dz.U. Nr 29 poz.
128 ze zm.) ?"
podjął następującą uchwałę:

Na zamknięcie księgi wieczystej nie przysługuje środek odwoławczy.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Gorzowie Wielkopolskim postanowieniem z dnia 16 lipca
1999 r. zamknął księgę wieczystą Kw nr (...) prowadzoną dla działki nr 107/3
o powierzchni 171 m2, położonej w G.W. przy ul. S. nr 128, zabudowanej
budynkiem wielomieszkaniowym, wobec odłączenia z tej księgi przedmiotowej
działki 107/3 i przyłączenia jej do księgi wieczystej Kw nr (...).
Zażalenie uczestniczki postępowania Krystyny F. na to postanowienie tenże
Sąd odrzucił jako niedopuszczalne. W motywach stwierdził, że wydane na
podstawie § 36 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 marca 1992 r. w
sprawie wykonania przepisów ustawy o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr
29, poz. 128 ze zm.) postanowienie o zamknięciu księgi ma charakter informacyjny i
nie podlega zaskarżeniu.
Rozpoznając zażalenie, Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim powziął
wątpliwość przytoczoną na wstępie uchwały. Jak wynika z treści przedstawionego
zagadnienia, źródłem wątpliwości jest brak uregulowania postępowania w
przedmiocie zamknięcia księgi wieczystej zarówno w przepisach ustawy z dnia 6
lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, jak i powołanego rozporządzenia,
poza fragmentarycznym stwierdzeniem w § 37 tego rozporządzenia, że
w wypadkach zamknięcia księgi wieczystej na jej pierwszej stronie zamieszcza się
notatkę o zamknięciu, podpisaną przez sędziego.
Rozstrzygając przedstawione zagadnienie, Sąd Najwyższy zważył, co
następuje: (...)
Postępowanie wieczystoksięgowe jest uregulowane w dziale I rozdziale 2
ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. Nr 19, poz.
147 ze zm. - dalej "u.k.w.h."), zatytułowanym ,,Ustrój ksiąg wieczystych i
postępowanie". Przepisy tego rozdziału normują postępowanie w dwóch rodzajach
spraw, dotyczących założenia księgi wieczystej i dokonywania w niej wpisów. Jak
słusznie zauważa Sąd Okręgowy, nie normują one postępowania w przedmiocie
zamknięcia księgi wieczystej. Kwestii tej dotyczą natomiast przepisy § 36 i § 37
powołanego wyżej rozporządzenia. Według pierwszego z nich, w razie całkowitego
przeniesienia nieruchomości do innej księgi wieczystej, księgę tę zamyka się.
Zgodnie z drugim, w wypadku zamknięcia księgi na jej pierwszej stronie
zamieszcza się notatkę o zamknięciu, podpisaną przez sędziego i zaopatrzoną w
datę, a także przekreśla się wszystkie strony zawierające wpisy czerwonymi liniami
na krzyż. W treści notatki wskazuje się podstawę zamknięcia księgi, a na okładce
akt księgi zamieszcza się napis ,,księga zamknięta".
Wykładnia literalna tych przepisów, w powiązaniu z przepisami ustawy z dnia
6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, normującymi wpisy do księgi
wieczystej, w szczególności z art. 31 i 32, z których wynika, że podstawą wpisu
może być dokument świadczący o istnieniu pewnego stanu prawnego
nieruchomości, jaki ma być ujawniony w księdze wieczystej, z art. 49,
stwierdzającym, że wpis jest orzeczeniem oraz z art. 46, regulującym istotę
postępowania wieczystoksięgowego, prowadzi do wniosku, że skoro wpis jest
orzeczeniem, to jak każde orzeczenie jest instytucjonalnie związany z
postępowaniem, w którym wniosek o dokonanie wpisu jest rozpoznawany, i jak
każde orzeczenie dla swej prawidłowości wymaga, aby zostały spełnione reguły
jego tworzenia.
Takich cech wpisu nie spełnia czynność zamknięcia księgi wieczystej i dlatego
nie jest unormowana w rozdziale dotyczącym postępowania wieczystoksięgowego,
do którego przez art. 37 u.k.w.h. mają zastosowanie przepisy kodeksu
postępowania cywilnego. Wynika z tego, że w przedmiocie zamknięcia księgi
wieczystej nie toczy się żadne postępowanie. Jest to czynność o charakterze czysto
technicznym, zatem nie wymaga wydania postanowienia i na jej dokonanie nie
przysługuje żaden środek odwoławczy. Nie jest to także zarządzenie
przewodniczącego podlegające zaskarżeniu. Istota zażalenia wiąże się z
postępowaniem, a skoro takie przy zamknięciu księgi wieczystej się nie toczy, tym
samym nie mogą mieć zastosowania przepisy regulujące środki odwoławcze.
Tezy tej nie osłabia wymagane przepisem § 37 powołanego rozporządzenia
zamieszczenie w notatce wzmianki o podstawie zamknięcia księgi. Nie chodzi tu
bowiem o podstawę wpisu w rozumieniu art. 31 i 32 u.k.w.h. Wprawdzie w drodze
wyjątku od zasady, że podstawą wpisu może być tylko dokument, podstawą tą
może być bezpośrednio przepis ustawy, ale tylko w sytuacji, gdy stwierdza nabycie
bądź utratę ex lege prawa podlegającego ujawnieniu w księdze wieczystej.
Tymczasem stanowiący podstawę zamknięcia księgi przepis § 36 cytowanego
rozporządzenia, który należy wskazać we wzmiance, w ogóle nie dotyczy stanu
prawnego nieruchomości.
Charakter wpisu w rozumieniu powołanych wyżej przepisów ustawy z dnia 6
lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece ma czynność poprzedzająca
zamknięcie księgi, polegająca na całkowitym przeniesieniu nieruchomości do innej
księgi wieczystej, gdyż tym wpisem mogą być dotknięte prawa osób, na rzecz
których były wpisane, i ten wpis podlega zaskarżeniu.
Przytoczone rozważania uzasadniają rozstrzygnięcie przedstawionego
zagadnienia, jak w uchwale.