Uchwała SN - III CZP 30/01
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:III CZP 30/01
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2002/2/16
Data wydania:2001-06-26
Uchwała z dnia 26 czerwca 2001 r., III CZP 30/01

Sędzia SN Maria Grzelka (przewodniczący), Sędzia SN Iwona Koper
(sprawozdawca), Sędzia SN Marek Sychowicz

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Miasta i Gminy S. przeciwko Danucie L.
o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu
26 czerwca 2001 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Warszawie postanowieniem z dnia 5 marca 2001 r.
,,Czy przysługuje droga sądowa w sprawie o zasądzenie opłaty z tytułu wzrostu
wartości nieruchomości, ustalonej w decyzji administracyjnej, wydanej na podstawie
art. 36 ustęp 3 i 9 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. (tekst jedn. Dz.U. z 99 r. /15/139) o
zagospodarowaniu przestrzennym"?.
podjął uchwałę:

Droga sądowa nie przysługuje w sprawie o zasądzenie opłaty z tytułu
wzrostu wartości nieruchomości, ustalonej w decyzji administracyjnej
wydanej na podstawie art. 36 ust. 3 i 9 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o
zagospodarowaniu przestrzennym (jedn. tekst: Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139
ze zm.).

Uzasadnienie

W pozwie wniesionym w postępowaniu nakazowym powód - Gmina i Miasto S.
domagał się zasądzenia od pozwanej Danuty L. kwoty 226 zł, ustalonej decyzją
Burmistrza Miasta i Gminy S. z dnia 25 lutego 1999 r. z tytułu wzrostu wartości
nieruchomości, na podstawie art. 36 ust. 3 ustawy z dnia 25 sierpnia 1994 r. o
zagospodarowaniu przestrzennym (jedn. tekst: Dz.U. z 1999 r. Nr 15, poz. 139 ze
zm. - dalej "u.z.p.").
Postanowieniem z dnia 26 września 2000 r. Sąd Rejonowy w Legionowe odrzucił
pozew na podstawie art. 199 § 1 k.p.c. z powodu niedopuszczalności drogi
sądowej. Przedstawione stanowisko prawne wywiódł z treści przepisu art. 36 ust.
13 u.z.p., którym przekazano do rozstrzygania sądom powszechnym jedynie spory
powstałe na tle art. 36 ust. 1 i 2 tej ustawy.
Postanowienie to zaskarżył powód zarzucając, że w trybie administracyjnym
następuje tylko ustalenie wysokości opłaty należnej w razie wzrostu wartości
nieruchomości zbywanej przez właściciela, natomiast dochodzenie należności z
tego tytułu powinno odbywać się w drodze sądowego postępowania cywilnego.
Podniósł ponadto, że wniesienie pozwu w niniejszej sprawie wynika z niemożności
egzekwowania dochodzonej należności w drodze postępowania egzekucyjnego w
administracji, gdyż obowiązki wynikające z wydanej decyzji administracyjnej nie
należą do świadczeń wymienionych w art. 2 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o
postępowaniu egzekucyjnym w administracji (jedn. tekst: Dz.U. z 1991 r. Nr 36, poz.
161 ze zm.).
Przy rozpoznawaniu zażalenia przez Sąd Okręgowy w Warszawie powstało
przedstawione Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne
budzące poważne wątpliwości. W uzasadnieniu wskazał na podnoszoną przez
powoda niemożność wyegzekwowania dochodzonej należności w trybie przepisów
o egzekucji w postępowaniu administracyjnym, wyrażając pogląd, że jest to
należność pieniężna pozostająca w zakresie kompetencji organów samorządu
terytorialnego w rozumieniu art. 2 § 1 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w
administracji, a wiec podlegająca ściągnięciu w tym trybie. Ponadto stwierdził, nie
precyzując bliżej tego stanowiska, że wątpliwość budzi na tle regulacji art. 36 ust. 1,
2 i 3 u.z.p., wyłączenie kontroli sądów powszechnych w sprawach kierowanych
przez organy samorządu terytorialnego przeciwko właścicielowi lub użytkownikowi z
tytułu opłat wynikających z podwyższenia wartości nieruchomości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 2 § 1 k.p.c., do rozpoznawania spraw cywilnych powołane są
sądy powszechne, o ile sprawy te nie należą do sądów szczególnych oraz Sąd
Najwyższy. Zgodnie z art. 2 § 3 k.p.c., w postępowaniu sądowym nie są
rozpoznawane sprawy cywilne przekazane przepisami szczególnymi do
właściwości innych organów. Wynikające z art. 2 k.p.c. domniemanie drogi sądowej
w sprawach cywilnych, które dotyczy spraw cywilnych w znaczeniu
materialnoprawnym, oznacza, że każda sprawa kwalifikująca się według tego
kryterium jako cywilna - jeżeli przepis szczególny nie przekazał jej do właściwości
innych organów - podlega rozpoznaniu przez sąd. Stwierdzenie, że chodzi o
sprawę cywilną oraz że nie ma przepisu wyłączającego kompetencje sądu oznacza
istnienie drogi sądowej w tej sprawie.
Według definicji zawartej w art. 1 k.p.c., sprawami cywilnymi sensu largo
sprawy ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz
prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz inne sprawy, do których na podstawie
ustaw szczególnych stosuje się przepisy tego kodeksu. Na gruncie przytoczonej
definicji rozróżnić należy sprawy cywilne w znaczeniu materialnoprawnym, to jest
wynikające ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego
oraz prawa pracy, które pozostają nimi niezależnie od tego, jaki organ jest właściwy
do ich rozpoznania, oraz sprawy cywilne w znaczeniu formalnym, wynikające z
innych stosunków prawnych (sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz
określone jako ,,inne sprawy"), które nie będąc sprawami cywilnymi ze swej istoty,
uzyskują taki charakter na skutek poddania ich rozpoznaniu przez sądy na
podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego
Sprawami cywilnymi w rozumieniu art. 1 k.p.c. są więc nie tylko sprawy ze
stosunków cywilnoprawnych w rozumieniu art. 1 k.c. Prawo cywilne łączy
powstanie, ustanie lub zmianę stosunku cywilnoprawnego z określonymi
zdarzeniami. Chodzi nie tylko o zdarzenia prawne regulowane w kodeksie
cywilnym, takie jak czynności prawne lub czyny niedozwolone, ale także o akty
(decyzje) administracyjne, które powodują powstanie, zmianę bądź ustanie
stosunku cywilnoprawnego albo uzyskanie podmiotowości w sferze prawa
cywilnego.
Droga sądowa jest dopuszczalna zawsze, gdy powód opiera swoje roszczenie na
zdarzeniach prawnych, z których wynikać mogą dla niego skutki cywilnoprawne
(por. postanowienie Sądu najwyższego z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1000/97,
OSNC 1999, nr 1, poz. 6). W związku z tym istotne znaczenie dla oceny charakteru
sprawy ma skutek prawny, jaki ma nastąpić. Nie chodzi przy tym o skutek, który
dany podmiot chce wywołać, gdyż uzyskanie skutku objętego żądaniem może być
nierealne, lecz o ten, który może i powinien nastąpić w konkretnej obiektywnej
sytuacji w wyniku poszukiwania ochrony prawnej. To kryterium oceny nie ma jednak
charakteru samodzielnego, takie same skutki prawne mogą bowiem wystąpić
zarówno w dziedzinie praw cywilnych, jak i innych. Dopiero ustalenie, w zakresie
jakiego stosunku prawnego skutek ten ma nastąpić, pozwoli stwierdzić, o jaki
stosunek prawny chodzi w konkretnym przypadku.
Związanie stron stosunkiem administracyjnoprawnym nie wyklucza z góry
możliwości powstania między nimi stosunku cywilnoprawnego, albowiem także
między osobami w nim pozostającymi może dojść do ukształtowania więzi, w której
podmioty te mają równy status. W zakresie pojęcia ,,sprawa cywilna" w
przedstawionym ujęciu mieszczą się więc także roszczenia dotyczące zobowiązań
pieniężnych, których źródło stanowią akty administracyjne (wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK Zbiór Urzędowy 2000, nr 5,
poz. 143).
Zgodnie z art. 36 ust. 3 u.z.p., jeżeli wartość nieruchomości wzrosła w związku z
uchwaleniem lub zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a
właściciel zbywa tę nieruchomość - wójt, burmistrz albo prezydent miasta pobiera
jednorazowa opłatę, określoną w stosunku procentowym do wzrostu wartości
nieruchomości w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Wysokość
opłaty nie może być wyższa niż 30 % wzrostu wartości nieruchomości. Ustalenie
wysokości tej opłaty (określanej jako renta planistyczna) następuje w drodze decyzji
wójta, burmistrza albo prezydenta miasta (art. 36 ust. 9 u.z.p.). Jest ona pobierana
na rzecz gminy, stanowiąc jej dochód, co wynika z określenia podmiotów, które
dokonują jej pobrania.
Przytoczone unormowania, ze względu na ich charakter, stanowią element
prawa administracyjnego, które jest częścią składową prawa publicznego.
Rozpatrywana kwestia dopuszczalności drogi sądowej dotyczy roszczenia nie
mającego źródła w stosunkach cywilnoprawnych. Źródłem obowiązku zapłaty na
rzecz gminy przez zbywającego nieruchomość jest decyzja administracyjna, która
wywołuje skutki w ramach stosunku administracyjnego. W zakresie tego obowiązku
nie rodzi ona skutków w sferze stosunków cywilnoprawnych, kształtowanych
przeważnie, chociaż nie wyłącznie, dyspozycjami samych stron, a które znamionuje
i odróżnia od stosunków administracyjnoprawnych formalna równość
(równorzędność) stron.
W tym stanie rzeczy powstałe na tle stosunku administracyjnoprawnego
roszczenie o zapłatę opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości ustalonej na
podstawie art. 36 ust. 3 i 9 u.z.p. nie jest roszczeniem cywilnoprawnym, a spór o jej
zasądzenie nie jest sprawą cywilną w ujęciu materialnoprawnym.
Nie jest nią także w ujęciu formalnoprawnym jako inna sprawa przekazana do
rozpoznania według przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Spory w zakresie
naliczania i pobierania na podstawie art. 36 ust. 3 u.z.p. na rzecz gminy
jednorazowej opłaty z tytułu wzrostu wartości nieruchomości w związku z
uchwaleniem lub zmianą miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego nie
zostały poddane przez tę ustawę kognicji sądów powszechnych i jako sprawy
administracyjne rozpatrywane są w administracyjnym toku instancji przez
samorządowe kolegia odwoławcze, których decyzje mogą być zaskarżone do
Naczelnego Sądu Administracyjnego. Na podstawie art. 36 ust. 13 u.z.p., podlegają
rozpoznaniu przez sądy powszechne jedynie sprawy o przewidziane w art. 36 ust. 1
i ust. 2 odszkodowanie oraz o wykupienie i zamianę nieruchomości.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 390 k.p.c.,
rozstrzygnął przedstawione zagadnienie prawne, jak w uchwale.



Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] III CZP 118/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/6/76
2009-01-23 
[IC] III CZP 117/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/7-8/91
2009-02-17 
[IC] III CZP 115/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/71
2008-11-26 
[IC] III CZP 110/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/70
2008-11-20 
[IC] III CZP 102/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/65
2008-12-16 
  • Adres publikacyjny: