Uchwała z dnia 22 lutego 2007 r., III CZP 155/06

Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
Sędzia SN Jan Górowski (sprawozdawca)
Sędzia SN Maria Grzelka

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Federacji Konsumentów w W.
działającej na rzecz Ewy D. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń na
Życie S.A. w W. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu
jawnym w dniu 22 lutego 2007 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez
Sąd Okręgowy w Poznaniu postanowieniem z dnia 9 listopada 2006 r.:
"Czy w sprawie podlegającej rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym
pobiera się od apelacji opłatę stałą w takiej samej wysokości jak od wniesionego
pozwu - niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia, czy też pobiera się opłatę
stałą ustaloną zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398-) odpowiednio do wartości
przedmiotu zaskarżenia?"
podjął uchwałę:

W postępowaniu uproszczonym pobiera się od apelacji opłatę stałą w
takiej samej wysokości jak od pozwu, niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia.

Uzasadnienie

Federacja Konsumentów w W., działając na rzecz Ewy D., domagała się
zasądzenia od Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń na Życie S.A. kwoty 6000 zł z
ustawowymi odsetkami tytułem zwaloryzowanego świadczenia z umowy
ubezpieczenia zaopatrzenia dzieci. Sąd Rejonowy w Poznaniu w postępowaniu
uproszczonym wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2006 r. zasądził od pozwanego na
rzecz powódki kwotę 3394,82 zł z ustawowymi odsetkami, a w pozostałym zakresie
powództwo oddalił. Pozwany, zaskarżył ten wyrok w części, oznaczając wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 1998,82 zł. Od wniesionej apelacji uiścił opłatę w
kwocie 100 zł.
Sąd Okręgowy w Poznaniu powziął poważną wątpliwość, której dał wyraz w
postanowieniu z dnia 9 listopada 2006 r., podjętym na podstawie art. 390 § 1
k.p.c. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w
sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. - dalej: ,,u.k.s.c."), w sprawach
o roszczenia majątkowe regułą jest pobranie od apelacji opłaty stosunkowej w
wysokości 5% wartości przedmiotu zaskarżenia. Od tej zasady przewidziano w
dalszych przepisach ustawy o kosztach wiele wyjątków. Wynikają one przede
wszystkim z unormowań przewidujących pobranie określonej opłaty stałej od pozwu
bądź wniosku wszczynającego postępowanie w sprawie. Przepisy te mają, na
podstawie art. 18 ust. 2 u.k.s.c., zastosowanie także do apelacji, skargi kasacyjnej,
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,
interwencji głównej, skargi o wznowienie postępowania i skargi o uchylenie wyroku
sądu polubownego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Trzeba
podkreślić, że stosowanie przepisów przewidujących pobranie opłaty od pozwu lub
wniosku od pism objętych hipotezą tego przepisu - jak wynika z jego treści -
następuje wprost, a nie odpowiednio.
Można ponadto wyróżnić grupę przepisów nakazujących pobranie opłaty stałej
w określonej wysokości od konkretnych pism procesowych (por. art. 23 pkt 2, art.
35 ust .1 czy art. 50 ust. 1 u.k.s.c.). W pewnym stopniu odmiennie uregulowano
wysokość i rodzaj opłat w sprawach o prawa niemajątkowe, gdyż w tym zakresie
brak przepisu ogólnego, który określałby co do zasady wysokość opłaty w tej
kategorii spraw. Poprzestano na stwierdzeniu, że pobiera się w nich opłatę stałą w
jednakowej wysokości, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości
przedmiotu zaskarżenia, która nie może być niższa niż 30 zł i wyższa niż 5000 zł
(art. 12 u.k.s.c.).
W praktyce nierzadko okazuje się, że podlegające opłacie pismo procesowe
formalne wyczerpuje hipotezy różnych przepisów. Do rozstrzygnięcia takich kolizji w
zakresie norm tego samego rzędu ma zastosowanie reguła lex specialis derogat
legi generali, a jej stosowanie do przepisów określających wysokość opłaty
stosunkowej w sprawach o prawa majątkowe wynika wprost z art. 13 u.k.s.c.
Ustawodawca wyłączył jednak częściowo jej stosowanie w art. 12 u.k.s.c., który
przewiduje pobranie opłaty stałej w niektórych sprawach o prawa majątkowe,
wprowadzenie więc w tym przepisie szczególnym takiej opłaty stałej wyłącza w tych
wypadkach pobranie opłaty stosunkowej na podstawie art. 13 u.k.s.c.
Wysokość opłat w postępowaniu uproszczonym reguluje art. 28 u.k.s.c., który
przewiduje opłaty stałe w czterech różnych wysokościach, w zależności od wartości
przedmiotu sporu lub umowy. Skoro w postępowaniu tym rozpoznaje się tylko
niektóre sprawy majątkowe (art. 5051 k.p.c.), to jest to unormowanie szczególne w
stosunku do opłaty stosunkowej określonej w art. 13 u.k.s.c. Poza tym, jak wynika z
poczynionych uwag, w postępowaniu uproszczonym art. 28 u.k.s.c. powinien być
stosowany wprost do określenia opłaty należnej od pism objętych hipotezą art. 18
ust. 2 u.k.s.c., co polega na zastąpieniu użytego w tym przepisie zwrotu ,,pobiera się
od pozwu" terminem ,,pobiera się od apelacji". Z przepisów tych wynika, że w
postępowaniu uproszczonym pobiera się od apelacji opłatę stałą; przy wartości
przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu umowy do 2000 zł - w wysokości 30 zł,
do 5000 zł - w wysokości 100 zł, do 7500 zł - w wysokości 250 zł, a przy wartości
przekraczającej tę kwotę - w wysokości 300 zł. Taki sposób rozumienia tych
przepisów nie może budzić wątpliwości, zwłaszcza że na gruncie ustawy o kosztach
sądowych właśnie wykładnia językowa powinna mieć znaczenie podstawowe, gdyż
ze względu na jej fiskalny charakter wymaga ścisłej, deklaratywnej interpretacji,
która gwarantuje jednakowość wyników, a tym samym jednolitość praktyki oraz
stabilność i pewność prawną. W związku z tym odstępstwa w kierunku innych
metod wykładni wymagają ważnych powodów i szczególnej ostrożności (por.
uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP
109/06, OSNC 2007, nr 7-8, poz. 105).
Także w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2006 r., III CZP
91/06 (OSNC 2007, nr 9, poz. 127) wyrażony został pogląd, że w sprawie
gospodarczej rozpoznawanej w postępowaniu uproszczonym pobiera się od
apelacji opłatę stałą określoną w art. 28 w związku z art. 18 ust 2 u.k.s.c. Zawarte w
niej rozważania dotyczyły jednak głównie dopuszczalności stosowania do pism w
postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych art. 28 u.k.s.c.,
wprowadzającego opłaty stałe w postępowaniu uproszczonym.
Za pobraniem od apelacji w postępowaniu uproszczonym opłaty stałej
przewidzianej w art. 28 u.k.s.c. dla przedziału kwot, w którym mieści się wartość
przedmiotu sporu lub umowy, przemawiają także argumenty pozajęzykowe. Przede
wszystkim opłata stała zdefiniowana została w art. 12 u.k.s.c. jako opłata w
wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości
przedmiotu zaskarżenia, która nie może być niższa niż 30 zł i wyższa niż 5000 zł.
Artykuł 28 u.k.s.c., wprowadzający zależność między wartością przedmiotu sporu
lub wartością przedmiotu umowy i wysokością należnej opłaty stałej, stanowi zatem
wyjątek od tej zasady, a więc nie powinien być interpretowany rozszerzająco.
Poza tym wysokość opłaty stałej w postępowaniu uproszczonym może być
określona albo według kryterium wartości przedmiotu sporu, albo na podstawie
wartości przedmiotu umowy. Tymi samymi przesłankami ustawodawca posłużył się
w art. 5051 k.p.c., wyodrębniając rodzaje spraw podlegających rozpoznaniu w
postępowaniu uproszczonym. Próba zastosowania, na podstawie art. 13 u.k.s.c. w
drodze analogii, do opłaty od apelacji kryterium wartości przedmiotu zaskarżenia -
pomijając zastrzeżenia co do możliwości jego zastosowania - nie wchodzi w
rachubę, gdyż podstawą określenia opłaty należnej od pozwu jest wartość
przedmiotu umowy. (...)
Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak na wstępie.