Uchwała z dnia 9 lutego 2007 r., III CZP 148/06

Sędzia SN Gerard Bieniek (przewodniczący)
Sędzia SN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
Sędzia SN Marian Kocon

Sąd Najwyższy w sprawie z wniosku "T." S.A. w T. przy uczestnictwie
Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego Nr 1 w W. o uchylenie ugody
restrukturyzacyjnej, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w
dniu 9 lutego 2007 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy
w Toruniu postanowieniem z dnia 16 października 2006 r.:
"Czy w świetle art. 15 ust. 1 in principio ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o
pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U.
Nr 78, poz. 684) cesjonariusz wierzytelności cywilnoprawnej jest uprawniony do
zgłoszenia do sądu wniosku o uchylenie ugody restrukturyzacyjnej w całości lub w
części w przypadku, gdy w spisie, o którym mowa w art. 21 tej ustawy, wymieniony
jest cedent?"
podjął uchwałę:

Legitymowanym do złożenia wniosku o uchylenie ugody
restrukturyzacyjnej, przewidzianej w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia
2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki
zdrowotnej (Dz.U. Nr 78, poz. 684 ze zm.), jest także nabywca wierzytelności, o
której mowa w art. 21 ust. 2 pkt 5 tej ustawy.

Uzasadnienie

Wnioskodawca "T." S.A. w T. nabył w drodze cesji wierzytelność
przysługującą ,,E." S.A. w L. wobec uczestnika Samodzielnego Publicznego Szpitala
Klinicznego Nr 1 w W. W toku postępowania egzekucyjnego okazało się, że nabyta
wierzytelność została objęta postępowaniem restrukturyzacyjnym prowadzonym na
podstawie ustawy z dnia 15 kwietnia 2005 r. o pomocy publicznej i restrukturyzacji
publicznych zakładów opieki zdrowotnej (Dz.U. Nr 78, poz. 684 - dalej: "ustawa"), a
zbywca ,,E." S.A. w L. został ujęty w spisie wierzycieli. Wnioskodawca nie został
poinformowany o zawarciu ugody, co uniemożliwiło mu dokonanie weryfikacji
poprawności ujęcia jego wierzytelności.
"T." domagał się uchylenia ugody zawartej na podstawie przepisów ustawy o
pomocy publicznej i restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej między
uczestnikiem a jego wierzycielami. Postanowieniem z dnia 8 czerwca 2006 r. Sąd
Rejonowy w Toruniu oddalił wniosek, prezentując stanowisko, że w świetle art. 15
ust. 1 tej ustawy prawo zgłoszenia wniosku o uchylenie ugody przysługuje
wyłącznie wierzycielom wymienionym w spisie wierzycieli wierzytelności
cywilnoprawnych. Apelację od tego postanowienia złożył wnioskodawca.
Wątpliwości Sądu Okręgowego, który na podstawie art. 390 § 1 k.p.c.
przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, wiążą
się z brzmieniem art. 15 ust. 1 ustawy, stanowiącym, że wierzyciel wierzytelności
cywilnoprawnej wymieniony w spisie, o którym mowa w art. 21 ust. 2 pkt 5, ustawy
może w terminie siedmiu dni od zawarcia ugody zgłosić do sądu wniosek o
uchylenie ugody w całości lub w części z powodu okoliczności wyczerpująco
wskazanych w tym przepisie. Można z tego wnioskować, że prawo zgłoszenia
wniosku o uchylenie ugody przysługuje wyłącznie wierzycielom wymienionym w
spisie wierzycieli wierzytelności cywilnoprawnych.
Opierając się na wykładni literalnej, dopuszczalne jest przyjęcie, że dla
przyznania uprawnienia do złożenia wniosku o uchylenie ugody decydujące
znaczenie ma okoliczność, czy wierzytelność cywilnoprawna została wymieniona w
spisie niezależnie od tego, komu ona aktualnie przysługuje. (...)
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Ustawy regulujące finansowanie świadczeń zdrowotnych i funkcjonowanie
zakładów opieki zdrowotnej są od lat źródłem poważnych wątpliwości
interpretacyjnych i były już wielokrotnie przedmiotem wypowiedzi Sądu
Najwyższego (zob. np. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia
30 marca 2006 r., III CZP 130/05, OSNC 2006, nr 11, poz. 177 i powołane tam
orzecznictwo). Stwierdzenie to odnosi się także do ustawy o pomocy publicznej i
restrukturyzacji publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
Przedstawiając zagadnienie prawne, Sąd Okręgowy posłużył się
sformułowaniem użytym przez ustawodawcę ,,uprawniony do zgłoszenia do sądu
wniosku o uchylenie ugody restrukturyzacyjnej". Niewątpliwie jednak problem, który
wzbudza wątpliwości, nie polega na tym, czy nabywca wierzytelności objętej ugodą
restrukturyzacyjną w ogóle może z takim wnioskiem wystąpić do sądu, ale czy jest
on legitymowany do jego złożenia. Zgodnie z art. 45 Konstytucji i art. 2 k.p.c., w
sprawach cywilnych istniej domniemanie drogi sądowej, co oznacza, iż każdy
podmiot mający zdolność prawną może skutecznie wszcząć postępowanie sądowe,
chyba że zachodzą przesłanki nakazujące odrzucenie pozwu, w szczególności ze
względu na niedopuszczalność drogi sądowej. Z art. 15 ustawy wynika
jednoznacznie, że dochodzenie roszczenia przewidzianego w tym przepisie ma się
odbywać przed sądem, natomiast budzi wątpliwości, czy nabywca wierzytelności
ma legitymację do wystąpienia z takim wnioskiem, czyli czy sąd może nie
uwzględnić wniosku, powołując się na to, że nabywcy wierzytelności takie prawo nie
przysługuje bo nie jest on wierzycielem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 5
ustawy.
Trafnie podkreślił Sąd Okręgowy, że wykładnia literalna art. 15 ust 1 i art. 21
ust. 1 pkt 5 ustawy prowadzi do wniosku, że uprawnienie do złożenia wniosku do
sądu o uchylenie ugody restrukturyzacyjnej jaką publiczny zakład opieki zdrowotnej
zawarł ze swoimi wierzycielami, przysługuje tylko wierzycielowi wymienionemu w
spisie wierzycieli wierzytelności cywilnoprawnych objętych taką ugodą. Dosłowne
rozumienie powołanych przepisów prowadzić musi do wniosków, których nie można
akceptować.
Postępowanie przewidziane ustawą ma być z założenia przeprowadzone w
krótkim czasie. Publiczny zakład opieki zdrowotnej powinien złożyć wniosek do
organu restrukturyzacyjnego najpóźniej w ciągu trzech miesięcy od jej wejścia w
życie. Jeżeli wniosek jest kompletny, organ ten wydaje postanowienie o wszczęciu
takiego postępowania w ciągu siedmiu dni (art. 20 ust. 5 i 6 ustawy), a ugoda
restrukturyzacyjna z wierzycielami ma być zawarta w ciągu 3 miesięcy od dnia
wydania postanowienia o wszczęciu takiego postępowania (art. 25 ust 1 pkt 2). Spis
wierzycieli wierzytelności objętych ugodą należy podać już we wniosku o zawarcie
ugody, od dnia sporządzenia wykazu wierzycieli do dnia zawarcia ugody może więc
upłynąć ponad trzy miesiące. W tym czasie wierzyciel publicznego zakładu opieki
zdrowotnej umieszczony w spisie może zbyć przysługującą mu wierzytelność na
rzecz innej osoby, chyba że w stosunku do konkretnej wierzytelności jest to
wykluczone w świetle art. 509 k.c. Jeżeli zbycie przez wierzyciela umieszczonego w
spisie, o którym mowa w art. 21 ust.1 pkt 5 ustawy, jest dozwolone, jak w
rozpoznawanej sprawie, to uznanie, że nabywcy takiej wierzytelności nie
przysługuje uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o uchylenie ugody
restrukturyzacyjnej, na podstawie art. 15 ustawy, prowadzi do wniosków, które
trudno akceptować.
Trzeba zauważyć, że wspomniane uprawnienie jest ściśle związane z
posiadaniem przez osobę wymienioną w art. 21 ust. 1 pkt 5 ustawy wierzytelności
wymienionej także w spisie. Co więcej, należy uznać, że uprawnienie to przysługuje
takiej osobie nie ze względu na umieszczenie jej w spisie, lecz dlatego, że
uprawnienie to jest związane z wierzytelnością. Gdyby przyjąć, że ugoda
restrukturyzacyjna dotyczy nie wierzytelności wymienionych w spisie, lecz osób, do
których wierzytelności te należą w chwili zgłaszania wniosku o jej zawarcie, to w
razie zbycia takiej wierzytelności w trakcie postępowania zmierzającego do
zawarcia ugody nabywca wierzytelności nie byłby związany tą ugodą. Wniosek taki
jest nie do przyjęcia, gdyż w ten sposób przez zbycie wierzytelności można by się
uchylić od skutków ugody, co podważałoby sens jej zawierania. Związanie nabywcy
wierzytelności objętej spisem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 5, ugodą
restrukturyzacyjną potwierdza art. 12 ust. 2 ustawy, z którego wynika, że ugoda
wiąże wszystkich wierzycieli należności cywilnoprawnych wymienionych w spisie.
Należy przyjąć, że w tym przepisie chodzi nie o samych wierzycieli wymienionych w
spisie, lecz o przysługujące im wierzytelności, zatem zmiana wierzyciela takiej
wierzytelności nie wpływa na związanie nabywcy ugodą restrukturyzacyjną.
Skoro nabywca wierzytelności jest związany ugodą, to brak podstaw, aby
odmawiać mu uprawnienia, o którym mowa w art. 15 ustawy, w ten bowiem sposób
wierzyciela, muszącego przestrzegać warunków ugody, pozbawiałoby się jedynego
uprawnienia, za pomocą którego może on wpływać na jej treść. Zważywszy, że
warunki zawarcia ugody zostały ściśle określone w art. 12 i 13 ustawy, to w razie
gdy została zawarta z wyraźnym naruszeniem tych warunków lub jest oczywiście
krzywdząca dla nabywcy wierzytelności, byłby on pozbawiony prawa do
kwestionowania takiej ugody przed sądem. Z drugiej strony, chociaż mógł
skutecznie nabyć taką wierzytelność w trakcie postępowania zmierzającego do
zawarcia ugody, byłby nią związany. Taka wykładnia przepisów dotyczących ugody
restrukturyzacyjnej jest niedopuszczalna, gdyż prowadzi do konieczności
przestrzegania ugody restrukturyzacyjnej sprzecznej z przepisem prawa i wyraźnie
krzywdzącej nabywcę wierzytelności.
Poczynione uwagi wskazują, że uprawnienie do wystąpienia z wnioskiem o
uchylenie ugody restrukturyzacyjnej należy uznać za związane z wierzytelnością, a
nie z osobą, której wierzytelność przysługuje. Z art. 509 § 2 k.c. wynika, że przelew
przenosi na nabywcę nie tylko samą wierzytelność, ale również wszystkie związane
z nią prawa. W doktrynie i orzecznictwie Sądu Najwyższego prawa związane z
wierzytelnością pojmuje się szeroko (zob. wyroki z dnia 3 września 1998 r., I CKN
822/97, OSNC 1999, nr 2, poz. 39, z dnia 24 maja 1999 r., II CKN 342/98, nie publ.
oraz z dnia 30 października 2002 r., V CKN 1542/00, nie publ.). Do praw
związanych z wierzytelnością, które przechodzą na nabywcę wraz z wierzytelnością
objętą postępowaniem restrukturyzacyjnym, należy więc zaliczyć także uprawnienie
do wystąpienia do sądu z wnioskiem o uchylenie ugody restrukturyzacyjnej,
określone w art. 15 ustawy.
Mając to na względzie powyższe, Sąd Najwyższy podjął uchwałę, jak wyżej
(art. 390 k.p.c.).