Uchwała SN - III CZP 119/03
Izba:Izba Cywilna
Sygnatura:III CZP 119/03
Typ:Uchwała SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2005/5/80
Data wydania:2004-02-24
Uchwała z dnia 24 lutego 2004 r., III CZP 119/03

Sędzia SN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący)
Sędzia SN Elżbieta Skowrońska-Bocian
Sędzia SN Mirosława Wysocka (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi Mieczysławy K. na czynności komornika
rewiru II przy Sądzie Rejonowym w Zgorzelcu w sprawie egzekucyjnej II Kmp (...)
co do ukarania grzywną, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu
jawnym w dniu 24 lutego 2004 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej
Jana Szewczyka, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Jeleniej Górze postanowieniem z dnia 20 listopada 2003 r.:
"Czy komornik sądowy występujący do organu, o jakim mowa w art. 44g ustawy
z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (jedn. tekst:
Dz.U. z 2001 r. Nr 87, poz. 960 i Nr 110, poz. 1189) o informacje adresowe
niezbędne do prowadzonej egzekucji, jest obowiązany uiszczać opłatę
przewidzianą w art. 44 h ust. 8-10 tej ustawy oraz w rozporządzeniu Rady Ministrów
z dnia 30 kwietnia 2002 r. w sprawie wysokości opłat za udostępnienie danych ze
zbiorów meldunkowych, zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i utraconych
dowodów osobistych oraz warunków i sposobu ich wnoszenia (Dz.U. Nr 62 poz.
564) ?"
podjął uchwałę:

Komornik sądowy występujący o udzielenie informacji, o których mowa w
art. 44h ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach
osobistych (jedn. tekst: Dz.U. 2001 r. Nr 87, poz. 960 ze zm.), jest zobowiązany
do uiszczenia opłaty za udostępnienie tych danych.

Uzasadnienie

Przedstawione przez Sąd Okręgowy zagadnienie prawne wyłoniło się przy
rozpoznawaniu przez ten Sąd zażaleń Prokuratora Rejonowego w Zgorzelcu oraz
Mieczysławy K. na postanowienie Sądu Rejonowego w Zgorzelcu, oddalające
skargę Mieczysławy K. na czynność komornika - postanowienie z dnia 18 kwietnia
2003 r. o ukaraniu jej grzywną na podstawie art. 762 § 1 k.p.c.
Ukarana jest pracownikiem Centralnego Biura Adresowego, do którego komornik
zwrócił się na podstawie art. 761 § 1 k.p.c. o udzielenie informacji o miejscu
zamieszkania dłużnika. Mieczysława K. wezwała komornika do uiszczenia opłaty za
udzielenie informacji pod rygorem zaniechania czynności związanych ze
wskazaniem adresu, powołując jako podstawę wezwania art. 261 § 1 k.p.a. w
związku z art. 44h ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i
dowodach osobistych (jedn. tekst: Dz.U. 2001 r. Nr 87, poz. 960 ze zm. - dalej:
"u.e.l.d.o.") oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2002 r. w
sprawie wysokości opłat za udostępnienie danych ze zbiorów meldunkowych,
zbioru PESEL oraz ewidencji wydanych i utraconych dowodów osobistych oraz
warunków i sposobu ich wnoszenia (Dz.U. Nr 62, poz. 564). Wezwanie to komornik
potraktował jako odmowę udzielenia informacji, uzasadniającą wymierzenie
grzywny na podstawie art. 762 § 1 k.p.c.
W ocenie Sądu Okręgowego, istnieje poważna wątpliwość co do tego, czy
komornik obowiązany jest do uiszczania opłaty za udzielenie wymienionej
informacji.
Artykuł 44h u.e.l.d.o. wymienia w ustępie pierwszym następujące jednostki
uprawnione do nieodpłatnego uzyskania danych: organy administracji publicznej,
sądy, prokuraturę, organy Policji, Straż Graniczną, Służbę Więzienną, Wojskowe
Służby Informacyjne, Żandarmerię Wojskową, Agencję Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, organy kontroli skarbowej i wywiadu
skarbowego. Innym podmiotom i jednostkom organizacyjnym, wymienionym w
ustępie drugim, dane mogą być udostępnione odpłatnie. Opłaty pobrane z tego
tytułu stanowią dochód budżetu państwa. Według Sądu Okręgowego, fakt że
komornik nie został wprost wymieniony wśród podmiotów określonych w art. 44h
ust. 1 ustawy, mógłby przemawiać za tym, że komornik ma obowiązek uiszczania
opłaty.
Nie wyklucza to jednak, w ocenie Sądu, wykładni opartej na funkcji sprawowanej
przez komornika, który działa w celu realizacji tytułów wykonawczych wydawanych
przez sądy, a więc ,,jako organ sądowy uprawniony do bezpłatnego uzyskania
informacji meldunkowych". Słabość takiego rozumowania Sąd dostrzegł w tym, że
komornik jest funkcjonariuszem publicznym, wykonującym czynności egzekucyjne
na własny rachunek, nie można go zatem utożsamiać z organem wymiaru
sprawiedliwości, jakim jest sąd.
Sąd zauważył, że istnieją przepisy szczególne, które wprost przewidują
udzielanie komornikowi informacji nieodpłatnie (art. 80c ust. 1 pkt 12 ustawy z dnia
20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. Nr 98, poz. 62 ze zm.) bądź
wyraźnie wprowadzają odpłatność za udostępnienie danych (art. 50 ust. 10 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz.U. Nr 137,
poz. 887).
Jako zasadnicze źródło swoich wątpliwości Sąd Okręgowy wskazał art. 2 ust. 5
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz.U. Nr
133, poz. 882 ze zm. - dalej: "u.k.s.e."), w brzmieniu wprowadzonym przez ustawę
ją nowelizującą z dnia 18 września 2001 r. (Dz.U. Nr 130, poz. 1452). Stosownie do
tego przepisu, organy administracji publicznej, urzędy skarbowe, organy rentowe,
banki, spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i spółki maklerskie
zobowiązane są na pisemne żądanie komornika udzielić mu informacji niezbędnych
dla prawidłowego postępowania egzekucyjnego; przepis ten przewiduje
odpowiednie stosowanie art. 762 k.p.c.
Według Sądu, powołany przepis poszerzył w stosunku do art. 761 k.p.c. krąg
podmiotów zobowiązanych do udzielania komornikowi informacji, jednak nie określił
wyraźnie, czy ma to być czynione odpłatnie bądź nieodpłatnie. Skoro art. 2 ust. 5
u.k.s.e. stanowi rozwinięcie przepisu art. 44h ust. 1 u.e.l.d.o., to prowadzić by to
mogło do wniosku, że komornik mieści się w kręgu podmiotów wskazanych w tym
przepisie. Jeśli komornik nie należy do podmiotów wymienionych w art. 44h ust. 2
ustawy, to nie ma obowiązku ponoszenia opłat, przewidzianych w ustępie 8 pkt 2
tego przepisu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Status komornika sądowego, będącego funkcjonariuszem publicznym (art. 1
u.k.s.e.), oraz jego funkcja polegająca na realizacji zadań państwa w zakresie
wykonywania orzeczeń sądowych (art. 758 k.p.c. i art. 2 wymienionej ustawy ) nie
zawierają w sobie, dostrzeganych przez Sąd, przesłanek istotnych dla
rozstrzygnięcia przedstawionego zagadnienia.
Komornik nie jest organem administracji publicznej, o którym mowa w art. 44h
ust. 1 pkt 1 u.e.l.d.o. Nie jest także ,,instytucją państwową" (por. uzasadnienie
uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 października 2001 r., III CZP 49/01, OSNC
2002, nr 7-8, poz. 86) ani jednostką budżetową Skarbu Państwa, temu bowiem
sprzeciwia się m.in. przewidziana w ustawie o komornikach sądowych i egzekucji
(art. 3a) samodzielność finansowa.
Sam rodzaj wykonywanych zadań, realizowanych w charakterze funkcjonariusza
publicznego, nie stwarza podstaw do formułowania uogólnionej tezy o zwolnieniu
komornika od ponoszenia opłat związanych w czynnościami podejmowanymi w
ramach prowadzonej egzekucji.
Nie ma przepisu, który regulowałby tę kwestię w sposób ogólny, kwestia
odpłatności za informacje udzielane komornikom jest natomiast w pewnych
sytuacjach wyraźne rozstrzygana w przepisach szczególnych. Rozstrzygnięcia te są
jednak różne, dane bowiem z ewidencji pojazdów udostępniane są nieodpłatnie, a
dane z kont ubezpieczonych (w ramach ubezpieczenia społecznego) - odpłatnie.
Obowiązek udzielania komornikom tych informacji został do cytowanych wcześniej
ustaw - Prawa o ruchu drogowym i ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych -
wprowadzony przez ustawę z dnia 18 września 2001 r. o zmianie ustawy o
komornikach sądowych i egzekucji oraz o zmianie niektórych innych ustaw - Dz.U.
Nr 130, poz. 1452, (odpowiednio - art. 2 i 5). Analogiczny obowiązek został przez tę
samą ustawę (odpowiednio w art. 3 i 4 ) wprowadzony do ustawy z dnia 29 sierpnia
1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) oraz do ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (Dz.U. Nr 140, poz. 939 ze zm.), w tych
jednak aktach prawnych nie ma regulacji dotyczącej odpłatności (nieodpłatności) za
udostępnienie danych.
Przedstawione rozwiązania nie tworzą zatem żadnego spójnego systemu w
zakresie dotyczącym ponoszenia przez komornika opłat w związku z ubieganiem
się o udostępnienie określonych danych. Z takiego sposobu regulacji można mimo
to wyprowadzić dwa wnioski: po pierwsze, że nie istnieje ogólne założenie, iż
komornik nie ma obowiązku uiszczania opłat za informacje, o które występuje w
związku z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym, i po drugie, że kwestia ta
musi być rozstrzygana kazuistycznie, tzn. w wypadku każdej informacji, na
podstawie przepisów szczególnych normujących określoną materię. Nakazuje to
powrócenie do przepisów regulujących udostępnianie danych, o które chodzi w
sprawie (dane ze zbiorów meldunkowych), zawartych w ustawie o ewidencji
ludności i dowodach osobistych.
Przepis art. 44h tej ustawy wyróżnia dwie kategorie podmiotów; w ustępie
pierwszym wymienia te, którym organy prowadzące zbiory meldunkowe mają
obowiązek udzielania informacji, i dla nich informacje te są nieodpłatne (art. 44h
ust. 8 pkt 1), a w ustępie drugim wymienia te podmioty, którym żądane informacje
mogą być udostępnione, i dla nich są one odpłatne (art. 44h ust. 8 pkt 2).
Komornik, nie wymieniony w art. 44h ust. 1, jest ,,innym podmiotem", któremu
dane są potrzebne dla realizowania zadań publicznych określonych w przepisach
prawa (art. 44h ust. 2 pkt 1 ustawy). Takie usytuowanie komornika miało skutek
dwojaki: udzielenie mu informacji nie było obligatoryjne, lecz fakultatywne, i za
informację tę obowiązany był uiścić opłatę. W związku z wprowadzeniem do ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji (przez powołaną wyżej ustawę zmieniającą z
dnia 18 września 2001 r.) w art. 2 nowego ustępu 5, Sąd powziął wątpliwość co do
zakresu zmian spowodowanych przez ten przepis.
Artykuł 2 ust. 5 u.k.s.e. stanowi, że organy administracji publicznej, urzędy
skarbowe, organy rentowe, o których mowa w art. 476 § 4 k.p.c., banki,
spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe i spółki prowadzące działalność
maklerską zobowiązane są na pisemne żądanie komornika udzielić mu informacji
niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania egzekucyjnego oraz że
przepisy art. 762 k.p.c. stosuje się odpowiednio. Rozważenia zatem wymagało, jaki
był cel tej regulacji oraz jakie z niej wynikają skutki.
Można zakładać, że art. 762 k.p.c. stanowi swoiste uzupełnienie art. 761 k.p.c.,
który przewiduje jedynie, iż organ egzekucyjny może żądać wyjaśnień od
uczestników postępowania oraz zasięgać od organów gminy, instytucji i osób nie
uczestniczących w postępowaniu informacji niezbędnych do prowadzenia
egzekucji. W art. 2 ust. 5 u.k.s.e. szerzej i jednocześnie bardziej precyzyjnie
wymienia się podmioty, u których komornik może zasięgać informacji, i - co więcej
- nakłada się na te podmioty obowiązek ich udzielenia. Przepis ten, odczytywany
łącznie z art. 44h u.e.l.d.o., ma bez wątpienia to znaczenie, że organ prowadzący
zbiory meldunkowe ma obowiązek, a nie tylko może, udostępnić komornikowi
żądane dane; taki i tylko taki skutek wywołuje nowa regulacja w rozważanej kwestii.
Wbrew temu, co przyjmuje Sąd Okręgowy, przepis ten nie stanowi ,,rozwinięcia
przepisu art. 44h ust. 1", co miałoby umiejscawiać komornika w kręgu
wymienionych tam podmiotów, i eliminować go z kręgu podmiotów, o których mowa
w art. 44h ust. 2 ustawy.
Artykuł 44h ust. 1 u.e.l.d.o. zawiera zamknięty katalog podmiotów; są to
wyłącznie jednostki budżetowe. Włączenie komornika do tego katalogu
wymagałoby wyraźnego unormowanie w ustawie, czego w ramach dokonywanych
zmian nie uczyniono. Należy przy tym zauważyć, że w ustawie z dnia 18 września
2001 r. zmieniającej ustawę o komornikach i egzekucji, w art. 2-4 wyraźnie
,,wprowadzono" komornika do zawartych w poszczególnych ustawach przepisów
regulujących kwestie udzielania informacji i udostępniania danych. Zabiegu takiego
nie dokonano w odniesieniu do ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych.
W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do uznania, by w wyniku omawianej zmiany
komornik znalazł się w kręgu podmiotów wymienionych w art. 44h ust. 1 u.e.l.d.o.
Pozostaje on nadal podmiotem, o którym mowa w ustępie 2 pkt 1 tego przepisu, z
tą różnicą w stosunku do wszystkich innych podmiotów wymienionych w ustępie
drugim, że na podstawie przepisu szczególnego (art. 2 ust. 5 u.k.s.e.) udzielenie
komornikowi informacji przez organy prowadzące zbiory i ewidencje, o których
mowa w art. 44g u.e.l.d.o., nie ma charakteru fakultatywnego, lecz obligatoryjny.
Ubocznie należy zauważyć, że wprowadzenie obowiązkowego charakteru
informacji udzielanych komornikowi nie zostało powiązane z ich nieodpłatnością;
wśród podmiotów, na które art. 2 ust. 5 u.k.s.e. nakłada obowiązek udzielenia
informacji są organy rentowe wymienione w art. 476 § 4 k.p.c., udzielające danych z
kont ubezpieczonych odpłatnie. Jest to przejaw omówionej wcześniej metody, która
kwestię odpłatności lub nieodpłatności za udostępnianie danych pozostawia
przepisom szczególnym.
Z omówionych względów należało uznać, że komornik sądowy występujący o
udzielenie informacji, o których mowa w art. 44h u.e.l.d.o. jest zobowiązany do
uiszczenia opłaty, na podstawie art. 44h ust. 8 pkt 2 oraz cytowanego
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 kwietnia 2002 r.
Uzasadniało to rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia prawnego, jak w
uchwale (art. 390 § 1 k.p.c.).



Izba Cywilna - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IC] III CZP 118/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/6/76
2009-01-23 
[IC] III CZP 117/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/7-8/91
2009-02-17 
[IC] III CZP 115/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/71
2008-11-26 
[IC] III CZP 110/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/70
2008-11-20 
[IC] III CZP 102/08   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna 2009/5/65
2008-12-16 
  • Adres publikacyjny: