Uchwała z dnia 7 grudnia 2006 r., III CZP 110/06

Sędzia SN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
Sędzia SN Mirosław Bączyk
Sędzia SN Antoni Górski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa "F.-S.", sp. z o.o. w Ł. przeciwko
Jerzemu M. o zapłatę, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 7 grudnia 2006 r. zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd
Okręgowy w Sieradzu postanowieniem z dnia 10 lipca 2006 r.:
,,Czy ma zastosowanie przepis art. 1302 § 3 k.p.c. w sytuacji gdy podlegająca
opłacie stosunkowej apelacja wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego
zawiera wniosek o zwolnienie od opłaty od apelacji, a nie została jednocześnie
uiszczona opłata podstawowa?"
podjął uchwałę:

Obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej od apelacji, w której zawarto
wniosek o zwolnienie od kosztów, powstaje po uwzględnieniu tego wniosku.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w Łasku postanowieniem z dnia 23 maja 2006 r. odrzucił
apelację wniesioną przez radcę prawnego, w której zawarty był wniosek o
zwolnienie od opłaty apelacyjnej, uznając, że powinien on bez wezwania uiścić
równocześnie opłatę podstawową.
Sąd Okręgowy w Sieradzu, rozpoznając zażalenie na to postanowienie,
powziął wątpliwość, czy w takiej sytuacji rzeczywiście ciążył na pełnomocniku taki
obowiązek i na podstawie art. 390 k.p.c. przedstawił ją do rozstrzygnięcia Sądowi
Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Przed udzieleniem odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne, należy
przesądzić kwestię o charakterze wstępnym, a mianowicie, czy opłatę podstawową
pobiera się tylko w przypadku zwolnienia strony przez sąd od kosztów sądowych w
całości, czy też również wtedy, gdy strona ubiega się o zwolnienie od kosztów
częściowo, tj. od opłat od konkretnych pism procesowych. Wątpliwość bierze się
stąd, że dosłowne odczytanie treści art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o
kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398 ze zm. - dalej:
,,u.k.s.c.") może prowadzić do wniosku, że opłata podstawowa należy się tylko w
przypadku uzyskania całkowitego zwolnienia od kosztów, a nie w razie zwolnienia
od opłaty od poszczególnych pism procesowych. Takie stanowisko zajął Sąd
Najwyższy w postanowieniu z dnia 29 czerwca 2006 r., IV CZ 50/06 (nie publ.),
jednakże w innych orzeczeniach przyjął, że opłatę podstawową powinna uiścić
strona także wtedy, gdy uzyskała częściowe zwolnienie od kosztów, w postaci
zwolnienia od opłaty od skargi kasacyjnej (por. postanowienia z dnia 30 maja
2006 r., I CZ 23/06, z dnia 11 lipca 2006 r., I CSK 146/06, z dnia 17 października
2006 r., V CSK 325/06, czy z dnia 7 listopada 2006 r., I CZ 92/06, nie publ.). Innymi
słowy, Sąd Najwyższy opowiedział się w tych orzeczeniach za poglądem, że jeżeli
zwolnienie od kosztów ma charakter częściowy, ale obejmuje całość opłaty od
danego pisma, to pisma podlegają opłacie podstawowej.
Pogląd ten podziela Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejsze
zagadnienie prawne, przyjmując, że częściowe zwolnienie od kosztów w postaci
zwolnienia od opłaty sądowej od apelacji nakłada na stronę obowiązek uiszczenia
od tej apelacji opłaty podstawowej. Stanowisko przeciwne prowadzi w konsekwencji
do tego, że strona, która uzyskała zwolnienie w całości od kosztów, czyli m.in. od
wszystkich opłat sądowych, ponosiłaby opłatę podstawową od każdego pisma
podlegającego opłatom, podczas gdy strona zwolniona od opłaty od konkretnego
pisma (niektórych pism) nie miałaby obowiązku uiszczania od nich opłaty stałej, a
więc byłaby w sytuacji lepszej od korzystającej ze zwolnienia całkowitego, co trudno
zaaprobować.
Jeśli chodzi o kwestię, której dotyczy wprost rozstrzygane zagadnienie
prawne, to należy podnieść, że art. 14 ust. 2 u.k.s.c. stanowi, że opłatę podstawową
pobiera się od pism wnoszonych przez stronę zwolnioną od kosztów sądowych.
Użycie w tym przepisie formy dokonanej (,,zwolnioną") świadczy wyraźnie o tym, że
opłatę podstawową ma uiścić strona, która już uzyskała zwolnienie od kosztów, a
nie ta, która się o to zwolnienie dopiero ubiega. Podobnie formą dokonaną
posłużono się w art. 100 ust. 2 u.k.s.c., w którym jest mowa, że obowiązek
uiszczenia opłaty podstawowej obciąża stronę ,,której sąd przyznał całkowite
zwolnienie od kosztów sądowych". Za takim rozumieniem tych przepisów
opowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 października 2006 r., III CZP
75/06 (OSNC 2007, nr 6, poz. 86), w której stwierdził, że nie pobiera się opłaty
podstawowej od zarzutów od nakazu zapłaty, w treści których zgłoszono wniosek o
zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu tej uchwały stwierdzono, że
obowiązek uiszczenia opłaty podstawowej powstanie dopiero w razie uwzględnienia
wniosku i przyznania stronie zwolnienia od kosztów. Podobne stanowisko zajęte
zostało w postanowieniach Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2006 r., III
CZ 59/06 oraz z dnia 15 listopada 2006 r., V CZ 83/06). Podzielając ten pogląd,
należy stwierdzić, że w niniejszej sprawie pozwany, który we wniesionej apelacji
zawarł wniosek o zwolnienie od opłaty apelacyjnej, nie miał obowiązku
antycypującego uiszczenia opłaty podstawowej, ponieważ obowiązek ten powstaje
dopiero po ewentualnym uwzględnieniu jego wniosku.
Dlatego na podstawie art. 390 k.p.c. podjęto uchwałę, jak wyżej.