Uchwała z dnia 12 sierpnia 2009 r.
II PZP 9/09

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Bogusław Cudowski
(sprawozdawca), Katarzyna Gonera.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 sierpnia 2009 r.
sprawy z powództwa Mariana K. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych Biuru Terenowemu w W. o świadczenie z Funduszu Gwaranto-
wanych Świadczeń Pracowniczych na skutek zagadnienia prawnego przedstawione-
go postanowieniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Warszawie z dnia 17 czerwca 2009 r. [...]

,,Czy przepis art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pra-
cowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158, poz. 1121) stanowi
regulację całościową dla wypłaty świadczeń ze środków Funduszu z tytułu niezaspo-
kojonych roszczeń pracowniczych czy też dla oceny zasadności wypłaty tych świad-
czeń należy uwzględniać okresy, o których mowa w art. 12 ust. 3 - 5 tej ustawy ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Samodzielną podstawę dochodzenia roszczeń od Funduszu Gwaranto-
wanych Świadczeń Pracowniczych stanowi art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006
r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy
(Dz.U. Nr 158, poz. 1121, ze zm.).

U z a s a d n i e n i e

Na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie postanowieniem z dnia 17 czerwca 2009 r. [...], wydanym
w sprawie z powództwa Mariana K. przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świad-
czeń Pracowniczych - Biuru Terenowemu w W. o świadczenie z Funduszu Gwaran-
towanych Świadczeń Pracowniczych, przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzy-
gnięcia następujące zagadnienia prawne budzące poważne wątpliwości: ,,czy przepis
art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158, poz. 1121) stanowi regulację całościo-
wą dla wypłaty świadczeń ze środków Funduszu z tytułu niezaspokojonych roszczeń
pracowniczych, czy też dla oceny zasadności wypłaty tych świadczeń należy
uwzględniać okresy, o których mowa w art. 12 ust. 3 - 5 tej ustawy ?"
Przedstawione zagadnienie prawne wyłoniło się przy rozpoznawaniu apelacji
powoda Mariana K. od wyroku Sądu Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych dla Warszawy Żoliborza w Warszawie z dnia 7 października 2008 r. [...], od-
dalającego powództwo przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracow-
niczych - Biuru Terenowemu w W. o świadczenie z Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych. Powód Marian K. wystąpił z powództwem przeciwko
Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych - Biuru Terenowemu w W.
o zapłatę kwoty 5.886,50 zł z tytułu zaspokojenia niewypłaconej powodowi przez
niewypłacalnego pracodawcę odprawy pieniężnej przysługującej na podstawie
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U.
z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.). Powód był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Pań-
stwowym ,,Polskie Koleje Państwowe", a następnie w Zakładzie Robót Inżynieryjnych
Sp. z o.o. w W. w okresie od dnia 1 września 1994 r. do dnia 31 grudnia 2003 r. Sto-
sunek pracy został z nim rozwiązany przez pracodawcę na podstawie art. 10 ust. 1 w
związku z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy. Okres wypowiedzenia został skrócony na podstawie art. 361 § 1 k.p. Sąd Re-
jonowy-Sąd Gospodarczy dla m. st. Warszawy postanowieniem z dnia 6 czerwca
2003 r. [...] ogłosił upadłość Zakładu Robót Inżynieryjnych Sp. z o.o. z siedzibą w W.
Postępowanie upadłościowe zostało umorzone na wniosek syndyka masy upadłości
postanowieniem Sądu Rejonowego-Sądu Gospodarczego dla Warszawy Pragi w
Warszawie z dnia 18 lipca 2005 r. Postanowienie to uprawomocniło się w dniu 11
sierpnia 2005 r.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu w wyroku z
dnia 15 lutego 2004 r., wydanym z powództwa Mariana K. i innych przeciwko syndy-
kowi masy upadłości Zakładu Robót Inżynieryjnych Sp. z o.o., zasądził na rzecz po-
woda Mariana K. kwotę 5.886,50 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 1 stycznia 2004
r. Pracodawca nie zaspokoił zasądzonego tym wyrokiem roszczenia powoda Maria-
na K. o odprawę. Powód wystąpił na podstawie art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy z wnio-
skiem do Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zaspokojenie
roszczenia o odprawę zasądzoną na jego rzecz wyrokiem Sądu Rejonowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 15 lutego 2004 r. Fundusz od-
mówił powodowi wypłaty świadczenia, wskazując, że zgodnie z art. 43 ustawy z dnia
13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności praco-
dawcy wniosek powoda podlegał rozpatrzeniu na podstawie przepisów ustawy z dnia
29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności
pracodawcy w brzmieniu obowiązującym w okresie, za który roszczenie nie zostało
zaspokojone. Fundusz, powołując się na art. 6 ust. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1993
r., stwierdził, że w tym wypadku przekroczony został ustalony w tym przepisie okres
między dniem powstania niewypłacalności pracodawcy, a dniem ustania stosunku
pracy. Artykuł 6 ust. 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. stanowił bowiem, że odprawa
pieniężna przysługująca w razie rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących
pracodawcy podlega zaspokojeniu przez Fundusz, jeżeli ustanie stosunku pracy na-
stąpiło w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy poprzedzających dzień wystąpienia
niewypłacalności pracodawcy lub w okresie nie dłuższym niż 4 miesiące następujące
po tym dniu.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dla Warszawy Żoliborza
w Warszawie oddalił powództwo wyrokiem z dnia 7 października 2008 r. [...]. Sąd
Rejonowy stwierdził, że przepisy art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. wprowadzają
wyjątki od stosowania regulacji zawartych w tej ustawie. Zgodnie z zasadami wy-
kładni prawa wyjątki należy interpretować ściśle a nie w sposób rozszerzający.
Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. od dnia wejścia w życie jest stosowana w pełnym za-
kresie do wniosków składanych po tym dniu. Na podstawie art. 46 tej ustawy tylko w
sprawach wszczętych i niezakończonych w dniu jej wejścia w życie należy stosować
przepisy dotychczasowe. W pozostałych sprawach, tj. gdy wnioski zostały złożone po
dniu wejścia w życie ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., a więc po dniu 1 października
2006 r., należy stosować przepisy tej ustawy.
Na podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. do wypłaty świad-
czeń, o których jest mowa w art. 43 ust. 1 i 2 tej ustawy, stosuje się odpowiednio art.
7 ust. 3 i 4, art. 8, art. 9 ust. 1 i art. 10 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. w brzmieniu
obowiązującym w okresie, za który roszczenia nie zostały zaspokojone, oraz art. 291
§ 5 k.p. Niewypłacalność pracodawcy oraz okresy, z których roszczenia podlegają
zaspokojeniu przez Fundusz, należy określać według ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
Z art. 43 ust. 2 tej ustawy wynika bowiem jedynie, że przy wypłacie świadczeń nie
uwzględnia się okresów, o których mowa w art. 6, oraz terminów, o których mowa w
art. 7, dotychczas obowiązującej ustawy. Należy zatem stosować przepisy art. 12
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., które określają okresy, z których roszczenia podlegają
zaspokojeniu przez Fundusz.
Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dla Warszawy Żoliborza
w Warszawie oddalił powództwo, gdyż roszczenie powoda o odprawę nie powstało w
okresie referencyjnym, o którym jest mowa w art. 12 ust. 5 ustawy z dnia 13 lipca
2006 r.
Powód Marian K. wniósł apelację od wyżej wskazanego wyroku, domagając
się jego zmiany i zasądzenia na jego rzecz od pozwanego Funduszu dochodzonej
pozwem kwoty 5.886,50 zł. Powód zarzucił zaskarżonemu wyrokowi błędną wykład-
nię art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. Powód wyraził pogląd, że art. 43 ustawy z
dnia 13 lipca 2006 r. ma charakter wyjątku i należy interpretować go ściśle oraz że
jest jednocześnie regulacją zupełną w tym znaczeniu, że do świadczeń zaległych
można stosować zarówno ustawę dawną, jak i nową jedynie w zakresie wprost z
niego wynikającym. Artykuł 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., zdaniem powoda, nie
dopuszcza możliwości stosowania zarówno art. 6 ust. 4 ustawy z dnia 29 grudnia
1993 r. jak i art. 12 ust. 5 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie, rozpa-
trując apelację powoda uznał, że w sprawie występuje zagadnienie prawne budzące
poważne wątpliwości i przedstawił to zagadnienie do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyż-
szemu w powołanym na wstępie pytaniu prawnym. Sąd Okręgowy w Warszawie w
uzasadnieniu pytania prawnego wyraził pogląd odmienny od wyrażonego przez Sąd
Rejonowy w zaskarżonym wyroku. W ocenie Sądu Okręgowego wykładnia językowa
art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. wskazuje, że ustawodawca uregulował cało-
ściowo zagadnienie wypłaty świadczeń ze środków Funduszu z tytułu niezaspokojo-
nych roszczeń pracowniczych, o których jest mowa w tym artykule. Regulacja za-
warta w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. dotyczy roszczeń pracowniczych, do
których uprawnienie powstało przed dniem wejścia w życie tej ustawy, są stwierdzo-
ne prawomocnym wyrokiem sądu i nie zostały zaspokojone ze środków Funduszu z
powodu niezłożenia wniosku do Funduszu, niespełnienia wymogów dotyczących
okresów, o których mowa w art. 6, lub terminów, o których mowa w art. 7 ustawy z
dnia 29 grudnia 1993 r. Przepis art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. stanowi
wprawdzie, że zaspokojenie świadczeń następuje w zakresie zgodnym z art. 6 i 6a
ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. Jednak art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
wyłącza badanie okresów referencyjnych określonych w art. 6 ustawy z dnia 29
grudnia 1993 r. Jednocześnie przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., które na
podstawie art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. mają zastosowanie do wypłaty
świadczeń z Funduszu, regulują wszystkie zagadnienia niezbędne do wypłaty świad-
czeń z Funduszu.
Sąd Okręgowy wskazał, że przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., które
zostały wymienione w art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., mają swoje odpo-
wiedniki w ustawie z dnia 13 lipca 2006 r. Z tożsamości wskazanych regulacji w obu
ustawach wynika, że gdyby ustawodawca chciał wprowadzić stosowanie przepisów
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. do roszczeń, o których jest mowa w art. 43 tej ustawy,
w tym stosowanie przepisów wskazanej ustawy o okresach referencyjnych, to byłby
zbędny art. 43 ust. 7 wskazanej ustawy, który odsyła do stosowania przepisów
ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., gdyż analogiczne przepisy znajdują się we wska-
zanej ustawie. Jeżeli w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. ustawodawca zrezy-
gnował ze stosowania przepisów tej ustawy, które dotyczą wypłaty świadczeń przez
Fundusz, to należy uznać, że odstąpił także od uwzględniania okresów referencyj-
nych określonych w art. 12 tej ustawy przy ustalaniu prawa do świadczeń z Fundu-
szu, o których jest mowa w art. 43 tej ustawy. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Warszawie uważa jednak, że pogląd, który wyraził Sąd Rejo-
nowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dla Warszawy Żoliborza w Warszawie
w zaskarżonym wyroku, można również uznać za przekonujący.
Sąd Okręgowy podniósł ponadto, że uznanie, iż regulacje zawarte w art. 43
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.są regulacjami szczególnymi i całościowymi, może
wywoływać wątpliwość, czy taka wykładnia jest zgodna z zasadą równości wobec
prawa. Nie ma bowiem aksjologicznego uzasadnienia dla twierdzenia, iż od dnia
wejścia w życie ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. występują okresy referencyjne, które
ograniczają zaspokajanie roszczeń przez Fundusz (dla odprawy pieniężnej jest to 9
miesięcy poprzedzających datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy lub okres
nie dłuższy niż 4 miesiące następujący po tej dacie), a w art. 43 tej ustawy ustawo-
dawca nie wprowadził żadnych okresów referencyjnych, które ograniczają zaspoka-
janie przez Fundusz roszczeń powstałych w czasie obowiązywania ustawy z dnia 29
grudnia 1993 r. Byłoby to nieuzasadnione i niedopuszczalne różnicowanie obywateli
wobec prawa. W tej sytuacji nie można wykluczyć, że wykładnia przepisów art. 43
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. powinna uwzględniać okoliczność, iż zaspokojeniu
przez Fundusz mogą podlegać roszczenia, które nie zostały zaspokojone przez Fun-
dusz na podstawie ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., tylko wówczas, gdy spełnione
zostaną kryteria ograniczające (okresy referencyjne) z ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
Porównanie odpowiednich przepisów dawnej i nowej ustawy wskazuje, że przy za-
stosowaniu przepisów nowej ustawy nastąpiłoby rozszerzenie kręgu pracowników
uprawnionych do wypłaty tych świadczeń, gdyż zwiększony o trzy miesiące został
okres, w jakim może nastąpić ustanie stosunku pracy przed wystąpieniem niewypła-
calności pracodawcy.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Treść pytania, które przedstawił Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie, jest dość niejasna i nie wynika z niej, jaki problem
prawny miałby konkretnie rozstrzygnąć Sąd Najwyższy, zważywszy zwłaszcza to, iż
art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. ma rozbudowaną treść. Artykuł 43 ustawy za-
wiera 7 ustępów i samo określenie regulacji w nim zawartej jako przepisu jest niepo-
prawne. Z uzasadnienia przedstawionego przez Sąd Okręgowy można wywniosko-
wać, że Sąd ten chciałby uzyskać rozstrzygnięcie problemu rozgraniczenia działania
w czasie ustawy nowej (ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracow-
niczych w razie niewypłacalności pracodawcy) i ustawy dawnej (ustawy z dnia 29
grudnia 1993 r o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności praco-
dawcy; jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85 ze zm.), powoływanej w przepi-
sach art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. jako ,,ustawa, o której mowa w art. 50 ust.
1". Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie rozpatruje
przepisy art. 43 jako przepisy kolizyjnoprawne (przejściowe), które rozstrzygają pro-
blemy kolizji w czasie między dawną a nową ustawą. Sąd Okręgowy nie rozpatrzył
jednak bliżej problemu prawidłowości takiej kwalifikacji przepisów art. 43 ustawy z
dnia 13 lipca 2006 r. Artykuł 43 tej ustawyznajduje się w rozdziale 8 ustawy z dnia 13
lipca 2006 r., zatytułowanym ,,Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przej-
ściowe i końcowe". Nie oznacza to jednak, że regulacje zamieszczone w art. 43 są
regulacjami międzyczasowego prawa kolizyjnego.
Przeprowadzenie analizy regulacji zawartej w art. 43 w celu udzielenia Sądowi
Okręgowemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie odpowiedzi
zawierającej wykładnię przydatną w rozstrzygnięciu zawisłej przed nim sprawy wy-
maga powołania i rozpatrzenia całości regulacji zawartej w art. 43 ustawy z dnia 13
lipca 2006 r.
Artykuł 43 tej ustawy stanowi:
,,1. Osoby będące byłymi pracownikami lub członkami rodzin zmarłych pra-
cowników lub zmarłych byłych pracowników, uprawnionymi do renty rodzinnej, któ-
rych roszczenia pracownicze nie zostały zaspokojone przez syndyka, likwidatora lub
byłego niewypłacalnego pracodawcę, pomimo prawomocnego wyroku sądu prze-
ciwko tym podmiotom, mogą w terminie do dnia 30 czerwca 2007 r. wystąpić z pi-
semnym wnioskiem do kierownika Biura Terenowego Funduszu Gwarantowanych
Świadczeń Pracowniczych o wypłatę świadczeń ze środków Funduszu z tytułu nie-
zaspokojonych roszczeń, w zakresie zgodnym z art. 6 i 6a ustawy, o której mowa w
art. 50 pkt 1, w brzmieniu obowiązującym w okresie, za który roszczenia nie zostały
zaspokojone. 2. Przepis ust. 1 ma zastosowanie do roszczeń pracowniczych, do któ-
rych uprawnienie powstało przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, a z tytułu
których świadczenia ze środków Funduszu nie mogły być wypłacone z powodu nie-
złożenia wniosku do Funduszu, o którym mowa w ust. 1, niespełnienia wymogów
dotyczących okresów, o których mowa w art. 6, lub terminów, o których mowa w art.
7 ustawy, o której mowa w art. 50 pkt 1 w brzmieniu obowiązującym w okresie, za
który roszczenia nie zostały zaspokojone. 3. Przepisy ust. 1 i 2 mają również zasto-
sowanie, z wyłączeniem warunku prawomocnego wyroku sądu przeciwko syndykowi,
likwidatorowi lub byłemu niewypłacalnemu pracodawcy, w przypadkach, gdy świad-
czenia ze środków Funduszu nie mogły być wypłacone w związku z art. 29 ust. 2
ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publiczno-
prawnych od przedsiębiorców (Dz.U. Nr 155, poz. 1287, z późn. zm.). 4. Wniosek, o
którym mowa w ust. 1, powinien zawierać określenie syndyka, likwidatora lub niewy-
płacalnego pracodawcy oraz wskazanie tytułów roszczeń, o których mowa w ust. 1,
oraz ich wysokości. Do wniosku należy dołączyć prawomocne orzeczenie sądu, o
którym mowa w ust. 1, oraz dokumenty potwierdzające bezskuteczność przeprowa-
dzonej egzekucji lub bezskuteczność ich dochodzenia w postępowaniu likwidacyjnym
lub upadłościowym prowadzonym wobec niewypłacalnego pracodawcy, z zastrzeże-
niem ust. 5. 5. W przypadkach, o których mowa w ust. 3, orzeczenie sądu nie jest
wymagane. 6. Zaspokojeniu ze środków Funduszu podlegają należności główne. 7.
Do wypłaty świadczeń, o których mowa w ust. 1 i 2, stosuje się odpowiednio art. 7
ust. 3 i 4, art. 8, art. 9 ust. 1 i art. 10 ustawy, o której mowa w art. 50 pkt 1 w brzmie-
niu obowiązującym w okresie, za który roszczenia nie zostały zaspokojone, oraz art.
291 § 5 Kodeksu pracy."
Treść przepisów art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. jednoznacznie wska-
zuje, że te przepisy odnoszą się do stanów faktycznych, które miały miejsce w cało-
ści w okresie obowiązywania poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 29 grudnia
1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy. W
okresie obowiązywania ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. zaistniał stan niewypłacal-
ności pracodawcy i powstały roszczenia, do których zaspokojenia była zobowiązana
instytucja gwarancyjna, a także upłynęły terminy do zgłaszania wniosków indywidu-
alnych o zaspokojenie roszczeń przez Fundusz. Roszczenia, o których jest mowa w
art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., podlegają zaspokojeniu przez Fundusz, jeżeli
mimo powstania niewypłacalności pracodawcy nie zostały one zaspokojone przez
Fundusz. Niezaspokojenie roszczeń przez Fundusz mogło nastąpić z różnych przy-
czyn: a) syndyk czy likwidator w ogóle nie wystąpił z wnioskiem do Funduszu; b) za-
interesowana osoba nie wystąpiła z wnioskiem do Funduszu; c) zainteresowana
osoba wystąpiła do Funduszu, ale z naruszeniem terminu, w którym powinna złożyć
wniosek; d) Fundusz odmówił wypłaty, ponieważ nie zostały spełnione wymogi doty-
czące okresów, za które Fundusz zaspokajał roszczenia pracownicze.
Regulacje zawarte w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. mają zastosowanie
nawet w takich sytuacjach, gdy powództwo pracownika o zaspokojenie przez Fun-
dusz roszczenia przysługującego w stosunku do niewypłacalnego pracodawcy zo-
stało oddalone prawomocnym wyrokiem sądu.
Regulacje zawarte w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. dotyczą stanów
faktycznych, które miały miejsce w całości w okresie obowiązywania ustawy z dnia
29 grudnia 1993 r. Ustawodawca w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. wprowadził
szczególną podstawę obowiązku zaspokojenia przez Fundusz roszczeń, o których
jest mowa w tym artykule. Regulacje zawarte w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
nie należą zatem do kolizyjnych norm międzyczasowych, które wskazują w razie
zmiany prawa, a w szczególności w razie wejścia w życie nowej ustawy i uchylenia
ustawy dotychczasowej (dawnej), prawo właściwe do rozstrzygnięcia konkretnej sy-
tuacji faktycznej, która jest powiązana zarówno z okresem obowiązywania dawnego,
jak i nowego prawa.
Niestosowanie przepisów ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. do zaspokojenia
przez Fundusz roszczeń, o których jest mowa w art. 43 tej ustawy, wynika z ogólnej
zasady prawa kolizyjnego międzyczasowego, że prawo nie działa wstecz (lex retro
non agit). Ta zasada została wyrażona dla przepisów regulujących stosunki o cha-
rakterze cywilnoprawnym w art. 3 k.c., zgodnie z którym ustawa nie ma mocy
wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu.
Z zasady niedziałania prawa wstecz wynika, że do sytuacji, które miały miej-
sce w całości pod rządami dawnej ustawy, nie może być zastosowana ustawa nowa,
chyba że przewiduje to wyraźnie przepis prawa (dopuszczalność wywodzenia retro-
aktywności z celu ustawy jest obecnie kwestionowana w doktrynie i w orzecznictwie,
zob. M. Kłoda: Prawo międzyczasowe prywatne. Podstawowe zasady, Warszawa
2007, s. 160 i nast. oraz powołane tam piśmiennictwo i orzecznictwo). W ustawie z
dnia 13 lipca 2006 r. nie ma przepisu, z którego wynikałoby, że ta ustawa ma zasto-
sowanie do zaspokajania przez Fundusz roszczeń niezaspokojonych przez niewy-
płacalnego pracodawcę, jeżeli niewypłacalność pracodawcy powstała przed dniem
wejścia w życie tej ustawy.
Na podstawie art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. w sprawach
wszczętych i niedokończonych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się prze-
pisy dotychczasowe. Ustawa przewiduje więc dalsze działanie ustawy dawnej do
spraw w toku. Pojęcie ,,sprawa wszczęta" nie zostało przez ustawodawcę wyjaśnione
i mogą się nasuwać wątpliwości, czy dniem wszczęcia sprawy o zaspokojenie przez
Fundusz roszczeń pracowniczych niezaspokojonych przez niewypłacalnego praco-
dawcę jest dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, czy też dzień, w którym
złożony został wniosek przez syndyka, likwidatora lub pracownika o wypłatę świad-
czeń z Funduszu. Nawet jednak przy przyjęciu, że dniem wszczęcia sprawy jest
dzień złożenia wniosku do Funduszu, co jest wysoce wątpliwe, nowa ustawa mogła-
by mieć zastosowanie jedynie do wniosków, które zostały złożone w przepisanym
terminie od dnia wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.
W braku szczególnej regulacji zawartej w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
sprawy zaspokojenia przez Fundusz roszczeń, których dotyczy ten artykuł, byłyby
sprawami zakończonymi przed wejściem w życie ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., a
tym samym znajdującymi się poza zakresem zastosowania tej ustawy.
W świetle powyższego wadliwy jest pogląd, że przepisy ustawy z dnia 13 lipca
2006 r. miałyby zastosowanie do wniosków składanych przez pracowników po wej-
ściu w życie tej ustawy o zaspokojenie przez Fundusz roszczeń niezaspokojonych
przez niewypłacalnego pracodawcę, który stał się niewypłacalny przed dniem wejścia
w życie tej ustawy, a w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. ustanowiony został wy-
jątek od stosowania w całości przepisów tej ustawy na rzecz stosowania niektórych
przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. Przedstawiony pogląd został wyrażony
przez Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dla Warszawy Żoliborza
w Warszawie w wydanym w niniejszej sprawie wyroku z dnia 7 października 2008 r.
[...], którym zostało oddalone powództwo Mariana K. przeciwko Funduszowi Gwa-
rantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zagadnienie prawne, które Sąd Okręgowy-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie przedstawił do rozstrzygnięcia
Sądowi Najwyższemu, wynika z wątpliwości, czy wyżej przedstawiony pogląd jest
prawidłowy.
Ustawodawca w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. zamieścił szczególną
regulację, która stanowi podstawę do występowania z wnioskami do Funduszu o za-
spokojenie roszczeń pracowniczych, do których zaspokojenia przez Fundusz miały
zastosowanie przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., ale z różnych przyczyn nie
doszło do ich zaspokojenia. Ustawodawca w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
nie poddał tych wniosków i roszczeń regulacjom zawartym w wymienionej ustawie.
Wnioski składane do Funduszu na podstawie art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
podlegają przepisom ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., ale z wyłączeniem zastoso-
wania niektórych jej przepisów. Zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
roszczenia są zaspokajane przez Fundusz w zakresie określonym w art. 6 i art. 6a
ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. W art. 43 ust. 2 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
ustawodawca wyłączył jednak zastosowanie określonych w art. 6 ustawy z dnia
grudnia 1993 r. okresów referencyjnych, z których roszczenia podlegają zaspokoje-
niu przez Fundusz. W art. 43 ust. 7 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. ustawodawca
enumeratywnie wskazał przepisy ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r., które mają zasto-
sowanie do wypłaty świadczeń przez Fundusz.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 lutego 2009 r., I PK 150/08 (nieopubliko-
wany) orzekł, że regulacje zawarte w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. stanowią
samodzielną podstawę dochodzenia świadczeń od Funduszu, a przesłanki wypłaty
tych świadczeń zostały określone w ustawie z dnia 29 grudnia 1993 r. Sąd Najwyż-
szy wskazał, że artykuł 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. był - tak jak wszystkie prze-
pisy z zakresu szeroko rozumianego prawa pracy - wynikiem kompromisu między
partnerami społecznymi, co trzeba zawsze uwzględniać przy wykładni prawa pracy.
Ustawodawca zdecydował się na ochronę Funduszem tych świadczeń, które z róż-
nych przyczyn nie zostały wypłacone na starych zasadach w przeszłości. Jak wynika
z uzasadnienia projektu ustawy, takich roszczeń było dużo. Chodziło zatem o ich
realne zaspokojenie z uwagi na fakt, iż poprzednia regulacja nie dała uprawnionym
takich możliwości mimo niewypłacalności pracodawcy. Brak zaspokojenia mógł na-
stępować z wielu powodów, w tym braku wniosku osoby uprawnionej, złożenia wnio-
sku po terminie, przekroczenia okresów referencyjnych. Zasada zaufania obywatela
do państwa wymaga, aby art. 43 ustawy z 13 lipca 2006 r. był interpretowany zgod-
nie z jego założeniem, tj. jako dający możliwość zrekompensowania niewypłaconych
świadczeń chronionych Funduszem. Oznacza to, że zarówno zakres świadczeń, jak i
przesłanka ich wypłaty w postaci wystąpienia niewypłacalności pracodawcy, powinny
być oceniane z punktu widzenia przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. w
brzmieniu obowiązującym w okresie, za który roszczenia nie zostały zaspokojone.
W sprawie, w której został wydany powyższy wyrok, chodziło o ustalenie prze-
pisów, na podstawie których należy oceniać powstanie niewypłacalności pracodaw-
cy. Powód dochodził bowiem od Funduszu zaspokojenia świadczeń przysługujących
od pracodawcy, który faktycznie zaprzestał wykonywania działalności. Pracodawca,
który faktycznie zaprzestał prowadzenia działalności był uznawany za niewypłacal-
nego na podstawie art. 3 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. w brzmieniu
ustalonym ustawą zmieniającą z dnia 28 grudnia 1995 r. (Dz.U. Nr 87, poz. 43). Po-
wyższy przepis został uchylony przez art. 27 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 30 sierpnia
2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności pieniężnych od przedsiębiorców
(Dz.U. Nr 155, poz. 1287). Sąd drugiej instancji w zaskarżonym skargą kasacyjną
wyroku wyraził pogląd, że do wniosków o wypłatę świadczeń z Funduszu wnoszo-
nych na podstawie art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. należy stosować przepisy
tej ustawy w sprawach, w których art. 43 nie odsyła do ustawy z dnia 29 grudnia
1993 r., a więc między innymi, w sprawie pojęcia niewypłacalności pracodawcy.
Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. nie obejmuje pojęciem niewypłacalności pracodawcy
zaprzestania przez pracodawcę prowadzenia działalności.
Należy zaznaczyć, że prawidłowość powyższego stanowiska podważa już
treść art. 43 ust. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., który dotyczy sytuacji, gdy świad-
czenia ze środków Funduszu nie mogły być wypłacone w związku z art. 29 ust. 2
ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publiczno-
prawnych od przedsiębiorców. Artykuł 29 ust. 2 ustawy restrukturyzacyjnej jest prze-
pisem przejściowym do wyżej omówionej regulacji uchylającej art. 3 ust. 2 pkt 3
ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 30 maja
2005 r., P 7/04 (Dz.U. Nr 101, poz. 851; OTK-A 2005 nr 5, poz. 53) orzekł, że art. 29
ust. 2 w związku z art. 30 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektó-
rych należności publicznoprawnych od przedsiębiorców jest niezgodny z art. 2 Kon-
stytucji RP. Przy przyjęciu, że do wniosków składanych na podstawie art. 43 ustawy
z dnia 13 lipca 2006 r. należy stosować pojęcie niewypłacalności pracodawcy zdefi-
niowane w tej ustawie, art. 43 ust. 3 tej ustawy byłby wewnętrznie sprzeczny, gdyż
roszczenia w nim określone nie podlegałyby zaspokojeniu przez Fundusz ze względu
na to, że pracodawca nie jest niewypłacalny w rozumieniu ustawy z dnia 13 lipca
2006 r. Ponadto wyżej wskazany pogląd prowadziłby do tego, że wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 30 maja 2005 r., P 7/04, nie byłby wykonany.
W analizie zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy w
Warszawie należy wskazać, odwołując się do celów regulacji zawartej w art. 43
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., że ta regulacja musi być wykładana z uwzględnieniem
usunięcia skutków niezgodnego z prawem wspólnotowym określenia w ustawie z
dnia 29 grudnia 1993 r. okresów referencyjnych. Dyrektywa Rady nr 80/987/EWG z
dnia 20 października 1980 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkow-
skich dotyczących ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności pracodawcy
(Dz.Urz. WE L 283, s. 23; Dz.Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, s.
217), którą Polska była związana od dnia wstąpienia do Unii Europejskiej, tj. od dnia
1 maja 2004 r., stanowiła w art. 3: ,,1. Państwa członkowskie podejmują środki nie-
zbędne, aby instytucje udzielające gwarancji zapewniły, zgodnie z art. 4, zaspokoje-
nie roszczeń pracowników, wynikających z umowy o pracę lub stosunku pracy i doty-
czących zapłaty należności za okres poprzedzający wskazaną datę. 2. Data określo-
na w ust. 1 pozostaje do wyboru państw członkowskich jako: - termin zaistnienia
niewypłacalności pracodawcy - lub termin wypowiedzenia pracy pracownikowi z po-
wodu niewypłacalności pracodawcy - lub termin zaistnienia niewypłacalności praco-
dawcy lub termin zakończenia umowy o pracę lub stosunku pracy danego pracowni-
ka spowodowany niewypłacalnością pracodawcy". W sytuacji, gdy państwo człon-
kowskie wybrało termin zaistnienia niewypłacalności pracodawcy, to zgodnie z art. 4
ust. 2 dyrektywy 80/987 miało obowiązek zapewnić zaspokojenie roszczeń odnoszą-
cych się do wynagrodzenia należnego za trzy ostatnie miesiące umowy o pracę lub
stosunku pracy, przypadające w okresie sześciu miesięcy poprzedzających termin
zaistnienia niewypłacalności pracodawcy.
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wyjaśnił w swoim orzecz-
nictwie, że określenie ,,termin zaistnienia niewypłacalności pracodawcy", które zo-
stało użyte w art. 3 ust. 2 i art. 4 ust. 2 dyrektywy nr 80/987, należy rozumieć w ten
sposób, że oznacza ono dzień wniesienia wniosku o otwarcie postępowania upadło-
ściowego, a nie dzień wydania w następstwie tego wniosku orzeczenia o otwarciu
postępowania upadłościowego lub o odmowie wszczęcia postępowania ze względu
na niewystarczające aktywa pracodawcy (zob.: wyroki z dnia 10 lipca 1997 r. w
sprawie C-373/95, Federica Maso i inni oraz Graziano Gazzetta i inni przeciwko Isti-
tuto nazionale della previdenza sociale [INPS] i Republice Włoskiej, Zb. Orz. 1997, s.
I-4051, punkty 52 i 54 oraz sentencja, pkt 2, z dnia 10 lipca 1997 r. w połączonych
sprawach C- 94/95 i C-95/95, Danila Bonifaci i inni [C-94/95] oraz Wanda Berto i inni
[C-95/95] przeciwko Istituto nazionale della previdenza sociale [INPS], Zb. Orz. 1997,
s. I-3969, punkty 52 i 54 oraz z dnia 15 maja 2003 r. C-160/01, Karin Mau przeciwko
Bundesanstalt für Arbeit, Zb. Orz. 2003, s. I-4791, punkt 48 i sentencja, pkt 1). W
ustawie z dnia 29 grudnia 1993 r. okres referencyjny został określony w stosunku do
terminu zaistnienia niewypłacalności pracodawcy, ale rozumianego jako dzień wyda-
nia orzeczenia przez sąd, a nie dzień złożenia wniosku. Powyższej sprzeczności
prawa polskiego z prawem wspólnotowym i jej skutków dotyczą wyroki Sądu Naj-
wyższego z dnia 5 grudnia 2006 r., II PK 16/06 (niepublikowany), z dnia 5 grudnia
2006 r., II PK 18/06 (OSNP 2008 nr 1-2, poz. 7) oraz z dnia 18 grudnia 2006 r., II PK
17/06 (OSNP 2008 nr 1-2, poz. 8).
Dyrektywa 2002/74/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września
2002 r. zmieniająca dyrektywę Rady 80/987/EWG w sprawie zbliżania ustawodawstw
państw członkowskich dotyczących ochrony pracowników na wypadek niewypłacal-
ności pracodawcy (Dz.Urz. WE L 270 z 8.10.2002 r., s. 10; Dz.Urz. UE Polskie wy-
danie specjalne, rozdz. 5, t. 4, s. 261) nadała nowe brzmienie art. 3 i art. 4 w dyrek-
tywie 80/987. W art. 3 i art. 4 dyrektywy 80/987 w brzmieniu nadanym dyrektywą nr
2002/74 prawodawca wspólnotowy odstąpił od ścisłego określania dnia, w stosunku
do którego mają być ustalane roszczenia pracownicze objęte gwarancją. We wska-
zanych postanowieniach w nowym brzmieniu jest mowa o dniu ustalonym przez pań-
stwa członkowskie, sprzed którego i/lub ewentualnie po którym niezapłacone rosz-
czenia pracownicze mają zostać objęte gwarancją. Państwa członkowskie były obo-
wiązane wdrożyć postanowienia dyrektywy 2002/74 przed dniem 8 października
2005 r. Polska wdrożyła postanowienia dyrektywy 2002/74 w ustawie z dnia 13 lipca
2006 r., a więc z opóźnieniem. W ustawie z dnia 13 lipca 2006 r. ustawodawca mógł
zastosować okresy referencyjne ustalane w stosunku do dnia niewypłacalności pra-
codawcy rozumianego jako dzień wydania orzeczenia przez właściwy organ, zgodnie
z nowym brzmieniem art. 3 i art. 4 dyrektywy 80/987.
Zastosowanie w regulacjach zawartych w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006
r. okresów referencyjnych określonych w tej ustawie nie usunęłoby skutków wyżej
omówionej sprzeczności przepisów ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. z prawem
wspólnotowym, gdy chodzi o określenie okresów referencyjnych, z których roszcze-
nia pracownicze są zaspokajane przez instytucję gwarancyjną. Usunięcie skutków tej
sprzeczności mogło nastąpić tylko przez wyłączenie w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca
2006 r. stosowania okresów referencyjnych określonych w ustawie z dnia 29 grudnia
1993 r. bez wprowadzania w to miejsce okresów referencyjnych określonych w usta-
wie z dnia 13 lipca 2006 r. Jednocześnie nie było uzasadnione, a może nawet mo-
głoby być uznane za sprzeczne z zasadą równości wobec prawa, wiązanie wyłącze-
nia lub niewyłączenia stosowania okresów referencyjnych w regulacjach zawartych w
art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. w zależności od tego, czy niewypłacalność pra-
codawcy powstała po wstąpieniu, czy przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej.
W analizie zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie nie ma potrzeby rozważania przed-
stawionych przez ten Sąd uwag dotyczących ewentualnego naruszenia zasady rów-
ności wobec prawa przez przyjęcie, że do zaspokojenia przez Fundusz roszczeń, o
których jest mowa w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., nie mają zastosowania
okresy referencyjne określone w tej ustawie. Zaspokajanie przez Fundusz roszczeń
niezaspokojonych przez niewypłacalnego pracodawcę, gdy niewypłacalność praco-
dawcy powstała w okresie obowiązywania poprzednio obowiązującej ustawy z dnia
29 grudnia 1993 r., i to tylko roszczeń stwierdzonych prawomocnymi wyrokami, ure-
gulowane w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r., jest bowiem nieporównywalne z
zaspokajaniem przez Fundusz roszczeń niezaspokojonych przez niewypłacalnego
pracodawcę, gdy niewypłacalność pracodawcy powstała w okresie obowiązywania
ustawy z dnia 13 lipca 2006 r.
Na podstawie powyższych ustaleń należy stwierdzić, że do zaspokojenia
przez Fundusz roszczeń, o których jest mowa w art. 43 ustawy z dnia 13 lipca 2006
r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy, nie
mają zastosowania okresy referencyjne określone w art. 12 ust. 3 - 5 tej ustawy.

Z tych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================