Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 11 września 2008 r.
III UZP 1/08

Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Zbigniew Hajn, Józef Iwulski, Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca,
uzasadnienie), Jolanta Strusińska-Żukowska, Romualda Spyt (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szew-
czyka, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 11 września 2008 r. wniosku Pierw-
szego Prezesa Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2008 r. [...] o podjęcie uchwały
zawierającej odpowiedź na następujące pytanie prawne:

,,Czy stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby woj-
skowej uzasadnia żądanie zwrotu wypłaconej emerytury od żołnierza, któremu po
zwolnieniu ze służby przyznano prawo do emerytury ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza z zawodowej służby
wojskowej nie powoduje obowiązku zwrotu emerytury wypłaconej po zwolnieniu ze
służby (art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin, Dz.U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.; obec-
nie jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66).

U z a s a d n i e n i e

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego na podstawie art. 60 § 1 ustawy z 23 li-
stopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym wniósł o rozpoznanie przez skład siedmiu sę-
dziów następującego zagadnienia prawnego: ,,Czy stwierdzenie nieważności decyzji
o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej uzasadnia żądanie zwrotu wypłaconej
emerytury od żołnierza, któremu po zwolnieniu ze służby przyznano prawo do eme-
rytury?"
Pytanie wynikło z dostrzeżonej rozbieżności w wykładni ustawy z 10 grudnia
1993 r. o zapatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz.U. z
1994 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 66, -
dalej ustawa o z.e.ż.) w dwóch wyrokach Sądu Najwyższego: z 11 października 2007
r. (III UK 53/07) i z 4 grudnia 2007 r. (I UK 144/07). W pierwszym uznano, że stwier-
dzenie nieważności decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej nie uzasad-
nia żądania zwrotu wypłaconej emerytury wojskowej od żołnierza, któremu po zwol-
nieniu ze służby przyznano emeryturę. W drugim wyrażono pogląd, że żołnierz, który
na skutek stwierdzenia nieważności zwolnienia go z zawodowej służby wojskowej
pobrał uposażenie za okres zwolnienia tak jakby w służbie pozostawał, zobowiązany
jest do zwrotu pobranego za ten sam okres świadczenia emerytalnego.
Okoliczności faktyczne leżące u podstaw rozstrzygnięcia obu spraw były po-
dobne. Świadczeniobiorca został zwolniony z zawodowej służby wojskowej rozka-
zem personalnym. Po zwolnieniu ze służby nabył prawo do emerytury i ją pobierał. W
wyniku zaskarżenia decyzji o zwolnieniu ze służby została ona uznana za nieważną,
co powodowało przywrócenie żołnierza do służby i w praktyce wypłatę uposażenia
za cały czas zwolnienia. W ocenie wojskowego organu emerytalnego stwierdzenie
nieważności decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej wywołuje skutek z
mocą wsteczną i reaktywuje stosunek zawodowej służby wojskowej od dnia zwolnie-
nia sprzecznego z prawem, co powoduje, że powstaje obowiązek wypłaty wszystkich
świadczeń z tytułu służby. W tym świetle, zdaniem Wojskowego Biura Emerytalnego,
wypłacana w tym czasie emerytura wojskowa jest świadczeniem nienależnym.
Zgodnie z ustawą o z.e.ż. żołnierzom zwolnionym z zawodowej służby woj-
skowej przysługuje z budżetu państwa zaopatrzenie emerytalne z tytułu wysługi lat
lub w razie całkowitej niezdolności do służby (art. 1). Emerytura wojskowa przysłu-
guje żołnierzowi, który w dniu zwolnienia posiada 15 lat służby wojskowej (art. 12).
Zwrot nienależnie pobranych świadczeń reguluje art. 48 ustawy o z.e.ż., stanowiący,
że osoby, które pobierały świadczenia pieniężne pomimo istnienia okoliczności po-
wodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo ograniczenie ich wy-
sokości, są obowiązane do zwrotu nienależnych im świadczeń, jeżeli były pouczone
w formie pisemnej przez organ emerytalny o obowiązku zawiadomienia o tych oko-
licznościach.
Odmienny sposób stosowania prawa w obu wskazanych wyrokach zasadniczo
przedstawiał się następująco. W rozstrzygnięciu o braku obowiązku zwrotu emery-
tury (III UK 53/07) wskazano, że nieważność decyzji zwolnienia ze służby nie powo-
duje absolutnego przywrócenia pierwotnego stanu prawnego. W następstwie wyda-
nia decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej powstała przesłanka prawa
do emerytury wojskowej, określona w art. 1 i 12 ustawy o z.e.ż. Decyzja wywołała
skutek w postaci zwolnienia ze służby i doprowadziła, w związku z posiadaniem lat
służby, do nabycia emerytury wojskowej. Z kolei od chwili stwierdzenia nieważności
decyzji o zwolnieniu ze służby powstała okoliczność powodująca ustanie prawa do
emerytury. Nie jest to jednak sytuacja mieszcząca się w art. 48 ustawy o z.e.ż. W
okresie pobierania przez świadczeniobiorcę emerytury w obrocie prawnym pozosta-
wała ostateczna, konstytutywna decyzja o zwolnieniu ze służby, której do czasu
stwierdzenia jej nieważności przysługiwało domniemanie ważności. Nie zaistniały
okoliczności powodujące ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń w związku z
czym, pomijając kwestię właściwego pouczenia świadczeniobiorcy, nie można przy-
jąć, iż świadczenie zostało pobrane nienależnie. W tej sprawie Sąd Najwyższy nie
ocenił kwestii, czy Wojskowe Biuro Emerytalne prawidłowo przyjmowało ,,pełną re-
aktywację" statusu żołnierza zawodowego w następstwie stwierdzenia nieważności
decyzji o zwolnieniu ze służby, obejmującą wypłatę uposażenia za cały czas zwol-
nienia, jako wykraczającej poza podstawy skargi kasacyjnej, a nawet poza przedmiot
sprawy. Ostatecznie przyjął, że w aspekcie regulacji prawnych dotyczących prawa do
wojskowego zaopatrzenia emerytalnego nie ma de lege lata podstaw do domagania
się od świadczeniobiorcy zwrotu pobranej emerytury wojskowej.
W drugim orzeczeniu, o obowiązku zwrotu świadczenia (I UK 144/07), Sąd
Najwyższy również stwierdził, że art. 48 ust. 1 ustawy o z.e.ż. nie obejmuje przypad-
ku pobierania emerytury wojskowej na podstawie aktu zwolnienia z zawodowej
służby wojskowej, który został unieważniony, powodując w konsekwencji nieprze-
rwaną ciągłość statusu służby wojskowej. Jednakże w sprawie istotne są jej szcze-
gólne okoliczności. Przede wszystkim w związku z restytucją statusu żołnierza odpa-
dła - również od samego początku - podstawa uprawniająca do statusu żołnierza
emerytowanego (art. 1 i art. 12 ustawy o z.e.ż.). Problem przysługujących uprawnień
(świadczeń) podlegał rozwiązaniu z uwzględnieniem art. 41 ust. 2 ustawy o z.e.ż.,
wyrażającego zasadę, że emerytura zastępuje uposażenie. Zasadę tę naruszałoby
przyznanie żołnierzowi uposażenia oraz emerytury wojskowej za ten sam okres. Z
drugiej strony z przepisów działu VII ustawy o z.e.ż. (art. 48-50) wynika zasada ogra-
niczenia zakresu zwrotu świadczeń nienależnych łączona z dążeniem do ochrony
osób, które pobierały nienależne świadczenia pieniężne bez swej winy. W tym kon-
tekście należało zwrócić uwagę na okoliczności uzyskania przez zainteresowanego
żołnierza wszystkich świadczeń należnych żołnierzowi za okres pobierania emerytury
wojskowej. Z chwilą przyznania i pobrania zaległych należności żołnierza powstał
problem respektowania zasady niełączenia uposażenia żołnierza z zaopatrzeniem
emerytalnym. Żołnierz przyjmujący (wybierający) korzystniejsze dla niego uposaże-
nie powinien w ramach tak uzyskanych środków pieniężnych uwzględniać, także w
odniesieniu do emerytury wojskowej pobranej bez podstawy prawnej, zasadę elimi-
nacji skutków nieważnego zwolnienia ze służby wojskowej.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego na tle dwóch rozbieżnych wyroków
stwierdził, iż istotne znaczenie i wpływ na rozstrzygnięcie rozbieżności ma ocena
praktyki wpłacania uposażenia żołnierzowi przywróconemu do służby za cały czas
zwolnienia, w sytuacji gdy pobierał on emeryturę. W ustawie z 30 czerwca 1970 r. o
służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) nie
uregulowano skutków stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby.
Stwierdzenie nieważności decyzji nie pozwala na kwestionowanie faktu jej istnienia i
działania w obrocie prawnym. W tym kontekście można byłoby, podobnie jak Sąd
Najwyższy w sprawie III UK 53/07, stwierdzić, że uchyleniu nie podlegają skutki wy-
wołane przez taką decyzję w zakresie materialnego prawa emerytalnego. Oznacza-
łoby to, że żołnierz ma prawo do emerytury wojskowej, a decyzja stwierdzająca nie-
ważność zwolnienia prowadzi do pozbawienia tego uprawnienia dopiero od daty jej
uprawomocnienia się. Pojawiałoby się jednak pytanie o dopuszczalność wypłaty
uposażenia za okres pobierania emerytury. A contrario do rozwiązania z art. 41 ust.
2 ustawy o z.e.ż. można byłoby przyjąć, że jeżeli uprawniony pobierał emeryturę, a
uposażenie było od niej wyższe, to wówczas należałoby dopłacić stosowną różnicę
do wypłaconej emerytury. Proponowana wykładnia mogłaby znaleźć zastosowanie,
gdyby faktycznie stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby aktualizo-
wało obowiązek wypłaty uposażenia za cały okres zwolnienia. Konieczne byłoby
przyjęcie, że dochodzi do restytucji stosunku służbowego ex tunc. Tymczasem żaden
z przepisów o obowiązku takim nie stanowi, stąd brak możliwości pobierania uposa-
żenia można by ujmować jako szkodę powstałą wskutek wydania wadliwej decyzji o
zwolnieniu i kompensować ją na zasadzie art. 160 k.p.a., a od 1 września 2004 r. na
podstawie art. 4171 § 2 k.c. Podobnie problem został rozwiązany przez ustawodawcę
w stanie prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2008 r. przez wprowadzenie od-
szkodowania w przypadku stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu z zawodo-
wej służby wojskowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Przesłanką zagadnienia z art. 60 § 1 ustawy o Sądzie Najwyższym jest roz-
bieżność w wykładni prawa. Odmienne stanowiska w dwóch wyrokach leżących u
podstaw przedstawionego zagadnienia różnią się w zastosowaniu prawa, lecz za-
sadniczo nie w jego wykładni. Nie ma w nich rozbieżności co do wykładni tego sa-
mego przepisu. Oba rozstrzygnięcia zgodnie przyjmowały niemożność żądania
zwrotu emerytury na podstawie art. 48 ust. 1 ustawy o z.e.ż. Różni je jednak zakres
dalszych podstaw i argumentacji prawnej. Wyrok w sprawie I UK 144/07 ujmuje je
szerzej, gdyż po stwierdzeniu nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza zawodo-
wego ze służby niejako a priori aprobuje restytucję stosunku służby wojskowej aż od
zwolnienia i istnienie normy o wypłacie uposażenia za okres od zwolnienia. Przy ta-
kim założeniu faktyczna wypłata ,,uposażenia" mogła być stawiana w kolizji z emery-
turą otrzymaną uprzednio za ten sam okres, gdyż nie można nie przyjąć, że za ten
sam okres uprawniony żołnierz zawodowy ma prawo tylko do jednego świadczenia,
czyli do emerytury albo do uposażenia (art. 1, art. 12 i art. 41 ust. 2 ustawy o z.e.ż.).
Stanowiąca przedmiot zagadnienia rozbieżność dotyczy więc w głównej mierze sto-
sowania prawa, czyli wyboru rozwiązania kolizji pobranej emerytury i zakładanego
prawa do uposażenia za ten sam okres, a nie samej rozbieżności w wykładni prawa.
Zagadnienie nie wskazuje co miałoby wiązać lub stanowić o braku łącznika pomiędzy
stwierdzeniem nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza z zawodowej służby woj-
skowej i obowiązkiem zwrotu pobranej przez niego emerytury po zwolnieniu z tej
służby.
2. Przedstawione zagadnienie kwestię zależności stwierdzenia nieważności
decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej i zwrotu emerytury stawia jako
bezpośrednią. Stanowiska dwóch rozpatrywanych wyroków istnienie takiej zależno-
ści postrzegały odmiennie. Według pierwszego zależność taka nie występuje i nie
uzasadnia zwrotu emerytury. Natomiast według drugiego zależność ta zachodzi i ma
bezpośredni skutek, czyli, że w następstwie stwierdzenia nieważności decyzji o
zwolnieniu oraz przywrócenia do służby i wypłaty uposażenia powstaje obowiązek
zwrotu emerytury. Gdy pozostawić pierwsze stanowisko, które trzyma się reguły, że
w sprawie ubezpieczeniowej przedmiot rozstrzygania nie może iść dalej niż decyzja
organu rentowego (Wojskowego Biura Emerytalnego), a ta niewątpliwie nie rozstrzy-
gała ani o nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby, ani o restytucji stosunku
służby oraz uposażenia, czy też o uchyleniu pierwotnej decyzji o prawie do emerytu-
ry, to pozostaje do rozważenia drugie stanowisko. Dało to asumpt do pytania, czy
stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej rodzi
obowiązek zwrotu przez żołnierza emerytury pobranej po zwolnieniu ze służby. Pyta-
nie jest jednoznaczne, stąd w odpowiedzi należałoby ocenić, czy taki skutek ma de-
cyzja o nieważności, a ściślej czy istnieje norma prawna, która pozwalałaby to
stwierdzić. Winna być to norma konkretna i wyraźna, gdyż chodziłoby o stwierdzenie
zwrotu emerytury wypłaconej na podstawie decyzji o jej przyznaniu.
3. Bezpośrednim skutkiem stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu żoł-
nierza zawodowego ze służby wojskowej jest tylko stwierdzenie nieważności tej de-
cyzji. Stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza zawodowego ze
służby odnosi więc bezpośredni skutek tylko do niej samej. Postępowanie o stwier-
dzenie nieważności decyzji ograniczone jest tylko do ustalenia ściśle określonych
wad decyzji (art. 156 i art. 158 k.p.a.). Inny jest zatem przedmiot pierwotnej decyzji o
zwolnieniu żołnierza zawodowego ze służby i inny decyzji o stwierdzeniu nieważno-
ści tej decyzji. Postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji nie dotyczy praw
lub obowiązków, o których rozstrzygnięto w decyzji pierwotnej (podstawowej). Postę-
powanie to dotyczy tylko samej decyzji jako wadliwego aktu administracyjnego. Bez-
pośredni skutek stwierdzenia nieważności decyzji polega na tym, że decyzja nie ma
mocy obowiązującej od dnia jej wydania. Po takiej decyzji sprawa zwolnienia żołnie-
rza z zawodowej służby wojskowej wraca do stadium, w jakim była przed wydaniem
nieważnej decyzji. Dla rozpoznawanego zagadnienia istotne jest stwierdzenie, że
skoro postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji ma za przedmiot tylko bada-
nie kwalifikowanej wady decyzji, a nie jej przedmiotu głównego, to ze stwierdzenia
nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza z zawodowej służby wojskowej nie wynika
jakiekolwiek rozstrzygnięcie w zakresie emerytury, którą żołnierz otrzymał z zaopa-
trzenia emerytalnego po zwolnieniu ze służby. Nie stanowi to przedmiotu decyzji
stwierdzającej nieważność decyzji (rozkazu) o zwolnieniu ze służby. Już tylko takie
spostrzeżenie uzasadniałoby negatywną odpowiedź na postawione pytanie.
4. Prawo żołnierza zawodowego do emerytury wojskowej nie zależy od tego,
czy decyzja o zwolnieniu ze służby miała wadę z art. 156 § 1 k.p.a., powodującą
później stwierdzenie jej nieważności. Stwierdzenie nieważności decyzji w żadnej
mierze nie podważa i nie daje podstaw do kwestionowania pierwotnej decyzji o przy-
znaniu żołnierzowi emerytury po zwolnieniu ze służby. Nie ma bowiem nieważności
decyzji z mocy prawa. Emerytura była świadczeniem należnym przyznanym po zwol-
nieniu ze służby na podstawie odrębnej decyzji o jej przyznaniu. Późniejsze stwier-
dzenie nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby nie pozwala stwierdzić, że do tego
momentu emerytura była wypłacana bez podstawy prawnej. To już wstępnie ukazuje
odrębność (autonomiczność) stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu ze
służby oraz zaopatrzenia emerytalnego żołnierza. Dla porządku należy jedynie pod-
nieść, że emerytura wojskowa zależy tylko od posiadania okresu służby (15 lat) i nie-
pozostawania w służbie, czyli zwolnienia z niej (art. 12 ustawy o z.e.ż). Ważne jest
więc zwrócenie uwagi, że emerytura wojskowa zależy od samego zwolnienia ze
służby, a nie od tego czy decyzja o zwolnieniu ze służby była prawidłowa (tu należy
przyjąć, że zagadnienie pomija decyzje bezwzględnie nieważne). Zależność emery-
tury wojskowej od służby jest więc tylko taka, że prawo do emerytury warunkuje wy-
magany minimalny okres służby i zwolnienie z niej. Po zwolnieniu ze służby prawo
do emerytury oparte jest na samodzielnej decyzji emerytalnej. Wcześniej inny organ i
inną decyzją zwalnia ze służby. Zwolnienie to jako poprzedzające i warunkujące
prawo do emerytury wojskowej przybiera dla tego ostatniego głównie znaczenie fak-
tyczne, gdyż kończy pozostawanie w służbie i uruchamia zaopatrzenie emerytalne.
Wadliwość decyzji o zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej z przyczyn wskaza-
nych w art. 156 § 1 k.p.a. nie stanowi negatywnej przesłanki prawa do emerytury
wojskowej (art. 12 ustawy o z.e.ż.). Decyzja o zwolnieniu żołnierza ze służby, nawet
jeśli posiada wady wyliczone w art. 156 § 1 k.p.a., istnieje prawnie i odnosi się do niej
domniemanie ważności. Podlega zatem wykonaniu i wywołuje skutki prawne, rów-
nież w zakresie materialnego prawa emerytalnego.
5. Autonomiczność zaopatrzenia emerytalnego żołnierza zawodowego zwol-
nionego z zawodowej służby wojskowej wyraża się również w ograniczeniu podstaw
zwrotu świadczeń emerytalnych. Nie są one zbudowane na zwykłym dla systemu
cywilnego żądaniu zwrotu świadczenia otrzymanego bez podstawy prawnej (art. 405
i nast. k.c.). System zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych podstawę
prawną zwrotu świadczenia ujmuje tylko w art. 48 ust. 1 ustawy o z.e.ż. Zgodnie z
nim ,,osoby, które pobierały świadczenia pieniężne pomimo istnienia okoliczności
powodujących ustanie albo zawieszenie prawa do świadczeń albo ograniczenie ich
wysokości, są obowiązane do zwrotu nienależnych im świadczeń, jeżeli były pouczo-
ne w formie pisemnej przez organ emerytalny o obowiązku zawiadomienia o tych
okolicznościach". Ustanie i zawieszenie prawa do świadczeń oraz zmniejszanie ich
wysokości uregulowane zostało w dziale V ustawy o z.e.ż. (art. 38 i nast.). Prawo do
emerytury ustaje, gdy przestanie istnieć którykolwiek z warunków wymaganych do
uzyskania prawa do świadczeń albo w razie śmierci osoby uprawnionej. Ulega za-
wieszeniu w razie ponownego powołania emeryta do zawodowej służby wojskowej.
Prawo do emerytury może ulec zawieszeniu również na wniosek emeryta. W razie
osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia
społecznego emerytura ulega zawieszeniu na zasadach określonych w przepisach
ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych. Do czasu stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza z zawo-
dowej służby wojskowej nie zachodzi żadna z okoliczności wymienionych w art. 48
ust. 1 ustawy o z.e.ż., albowiem nie ma w szczególności podstaw do stwierdzenia, że
odpadł ten z warunków uprawniających do emerytury, którym jest zwolnienie ze
służby wojskowej, skoro do tej chwili decyzja o zwolnieniu z takiej służby określała
stan prawny.
6. Przepis art. 41 ust. 2 ustawy o z.e.ż. - uznany za kluczowy w wyroku kasa-
cyjnym, wskazującym na obowiązek zwrotu - nie dotyczy zwrotu świadczeń niena-
leżnych (pobranej emerytury) i dlatego nie mógł być przyjmowany jako podstawa
prawna rozstrzygnięcia. Zgodnie z nim emerytury lub renty inwalidzkiej oraz dodat-
ków nie wypłaca się za okres, za który żołnierz otrzymał uposażenie przewidziane w
przepisach o uposażeniu żołnierzy, chyba że emerytura lub renta inwalidzka byłaby
korzystniejsza. W tym przypadku organ emerytalny potrąca z należnej emerytury lub
renty inwalidzkiej oraz dodatków kwoty wypłacone z tytułu uposażenia lub świadcze-
nia pieniężnego przysługującego po zwolnieniu ze służby. Przepis art. 41 ust. 2 re-
guluje jedną z zasad wypłaty świadczeń i taka jest tylko jego funkcja, co wyraźnie
wynika z jego treści oraz systematyki działu VI ustawy o z.e.ż., w którym się znajduje.
Skoro w przepisie art. 48 ust. 1 zamyka się cała podstawa prawna zwrotu nienależ-
nie pobranego świadczenia, to konsekwentnie nie może stanowić jej przepis art. 41
ust. 2. Wniosek taki jasno wynika z wykładni gramatycznej i systemowej, inne wszak
(celowościowa czy - jak się wydaje - przyjęta w drugim rozstrzygnięciu - słuszno-
ściowa) są wyraźnie z nimi sprzeczne. Regulacja zawarta w art. 41 ust. 2 pełni tylko
rolę wtórną do szczególnego rozwiązania przyjętego dla żołnierzy zawodowych o
wypłacie uposażenia jeszcze przez określony czas po zwolnieniu (art. 18 ust. 1 pkt 1
ustawy z 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy, jednolity tekst: Dz.U. z 1992 r.
Nr 5, poz. 18 ze zm.; art. 95 pkt 1 ustawy z 11 września 2003 r. o służbie wojskowej
żołnierzy zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 141, poz. 892).
7. Wynikające z przedstawionego zagadnienia założenie o możliwym bezpo-
średnim skutku stwierdzenia nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza zawodowe-
go ze służby co do obowiązku zwrotu pobranej przez niego emerytury po zwolnieniu
ze służby nie jest uprawnione. Obowiązek taki nie jest w ogóle przedmiotem tej de-
cyzji. Decyzja o nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby nie dotyczy też w ogóle
jej skutków pośrednich. Jeżeli wystąpią, to podlegają odrębnej ocenie oraz regulacji
prawnej właściwej dla zdarzenia lub stosunku prawnego, których dotyczą. Dla rozwa-
żanego zagadnienia ważne jest więc stwierdzenie, że nie ma normy prawnej stano-
wiącej, iż stwierdzenie nieważności decyzji o zwolnieniu żołnierza z zawodowej
służby wojskowej rodzi obowiązek zwrotu emerytury wypłaconej po zwolnieniu ze
służby. Jedyną regulację odnośnie do zwrotu nienależnego świadczenia z wojsko-
wego zaopatrzenia emerytalnego stanowi art. 48 ustawy o z.e.ż. Decyzja o stwier-
dzeniu nieważności decyzji o zwolnieniu ze służby nie uchyla skutków wywołanych
przez uznaną za nieważną decyzję w zakresie materialnego prawa emerytalnego i
stąd nie ma żadnego wpływu na możliwość uznania emerytury wojskowej wypłaconej
żołnierzowi po zwolnieniu go ze służby mocą tej decyzji za świadczenie nienależne w
rozumieniu art. 48 ust. 1 ustawy o z.e.ż.
8. Z uwagi na opisaną powyżej autonomię zaopatrzenia emerytalnego żołnie-
rzy zawodowych, w pełni zaakceptować należy pogląd wyrażony przez Sąd Najwyż-
szy w sprawie III UK 53/07, że ocena praktyki przyjmowania przez organy wojskowe
,,pełnej reaktywacji" statusu żołnierza zawodowego w następstwie stwierdzenia nie-
ważności decyzji zwolnienia ze służby, obejmującej również wypłatę uposażenia za
cały czas zwolnienia, wykracza poza przedmiot sprawy z ubezpieczenia społecznego
- zaopatrzenia emerytalnego żołnierzy zawodowych. Stosunki służbowe żołnierzy
zawodowych są stosunkami administracyjnoprawnymi i rozstrzyganie o nich nie na-
leży do drogi sądowej (art. 1 i art. 2 k.p.c.). Właściwość postępowania administracyj-
nego została wyraźnie zaznaczona w ustawie z 11 września 2003 r. o służbie woj-
skowej żołnierzy zawodowych (art. 8).
Nie jest natomiast wykluczona droga sądowa przed sądem powszechnym co
do roszczeń odszkodowawczych za szkodę wynikającą ze stwierdzenia nieważności
decyzji o zwolnieniu ze służby (art. 160 k.p.a. przed 1 września 2004 r. i według za-
sad ogólnych prawa cywilnego). Takie odszkodowanie nie stanowi jednak uposaże-
nia żołnierza zawodowego, które na gruncie ustawy o z.e.ż. pozostawałoby w kolizji z
emeryturą.
Z powyższych motywów na postawione pytanie udzielono odpowiedzi nega-
tywnej o treści ujętej w uchwale.
========================================