Uchwała siedmiu sędziów SN - III PZP 1/07
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III PZP 1/07
Typ:Uchwała siedmiu sędziów SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/21-22/306
Data wydania:2007-03-22

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 22 marca 2007 r.
III PZP 1/07

Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Teresa
Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Józef Iwulski (sprawozdawca, uzasadnienie),
Roman Kuczyński, Zbigniew Myszka, Małgorzata Wrębiakowska-Marzec, Andrzej
Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony Kaszczy-
szyn, po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 22 marca 2007 r. wniosku Rzecznika
Praw Obywatelskich z dnia 9 stycznia 2007 r. o podjęcie uchwały zawierającej roz-
strzygnięcie następującego zagadnienia prawnego:

,,Czy przeprowadzanie egzaminów maturalnych przez nauczycieli w charakte-
rze egzaminatorów jest pracą w ramach limitu 40 godzin pracy tygodniowej, o jakim
mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela
(Dz.U. z 2006 r., Nr 97, poz. 674 ze zm.) w celu realizacji innych czynności i zajęć
wynikających z zadań statutowych szkoły, czy też pracą wykonywaną powyżej tygo-
dniowego obowiązkowego wymiaru godzin (art. 35 ust. 2 Karty Nauczyciela) ?"

p o d j ą ł uchwałę:

Uczestnictwo nauczyciela w przeprowadzeniu egzaminu maturalnego
stanowi realizację zajęć dydaktycznych w rozumieniu art. 42 ust. 2 pkt 1 ustawy
z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr
97, poz. 674 ze zm.), a zatem odpłatną pracę, która może być powierzona w celu
realizacji programu nauczania w godzinach ponadwymiarowych (art. 35 ust. 1 i
2 Karty Nauczyciela).

U z a s a d n i e n i e

Rzecznik Praw Obywatelskich, działając na podstawie art. 60 § 2 ustawy z
dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.)
oraz art. 16 ust. 2 pkt 4 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatel-
skich (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 ze zm.) skierował do Sądu Naj-
wyższego wniosek, w którym zwrócił się o podjęcie uchwały mającej na celu wyja-
śnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznic-
twie. W uzasadnieniu wniosku Rzecznik Praw Obywatelskich podniósł, że egzamin
maturalny jest egzaminem ,,zewnętrznym" w tym znaczeniu, iż jest przeprowadzany
na podstawie zestawów przygotowanych przez podmiot zewnętrzny wobec szkoły, a
jego wyniki są oceniane także poza szkołą. Chociaż przeprowadzenie egzaminów
maturalnych należy do okręgowych komisji egzaminacyjnych, to dyrektorzy szkół
oraz nauczyciele mają w nich znaczący udział. W ocenie Rzecznika Praw Obywatel-
skich, bezsporne jest, że co do wykonywania zajęć w wymiarze większym niż wyni-
kający z tygodniowego wymiaru czasu pracy nauczycieli, niemożliwe jest odwoływa-
nie się do przepisów Kodeksu pracy dotyczących godzin nadliczbowych, gdyż prze-
pisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z
2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.) zawierają w tym zakresie szczególną regulację, nor-
mującą kompleksowo czas pracy i wynagrodzenie nauczycieli. Godziny ponadwymia-
rowe, w odróżnieniu od godzin nadliczbowych przewidzianych w Kodeksie pracy, to
godziny zrealizowane ponad obowiązujący nauczyciela tygodniowy wymiar zajęć
dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych. Godziny te nie są związane z
przekroczeniem normy czasu pracy nauczycieli określonej w art. 42 Karty Nauczy-
ciela i obejmującej także inne czynności oraz zajęcia wynikające z zadań statutowych
szkoły. Rzecznik podkreślił, że etatowi nauczyciele szkół angażowani do egzaminów
maturalnych otrzymują jednorazowo dodatki motywacyjne w wysokości wyższej niż
otrzymywanej dotychczas. Jednakże z niektórymi nauczycielami komisje egzamina-
cyjne nawiązują umowy o dzieło. Rzecznik Praw Obywatelskich zauważył, że liczna
grupa nauczycieli uczestniczących w egzaminach maturalnych skierowała pozwy do
sądów pracy o zapłatę dodatku za pracę w godzinach ponadwymiarowych. Na tle
takich samych stanów faktycznych orzecznictwo sądów nie jest jednolite, na dowód
czego Rzecznik przedstawił orzeczenia sądów z obszaru właściwości Sądu Okręgo-
wego w Krakowie, zgodnie z którymi przeprowadzenie egzaminów maturalnych nie
jest realizacją programu nauczania oraz orzeczenia sądów w Białymstoku, Krośnie,
Poznaniu i Łomży, zgodnie z którymi praca przy egzaminach maturalnych jest pracą
dydaktyczną, przewidzianą w art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela.
W opinii Rzecznika Praw Obywatelskich, przekonująca jest argumentacja są-
dów, które uznają pracę nauczycieli przy egzaminach maturalnych za pracę dydak-
tyczną, z jednoczesnym prawem do wypłaty dodatku za pracę w godzinach ponad-
wymiarowych. Zdaniem Rzecznika, żadne przepisy prawa, w tym Karta Nauczyciela
oraz ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z
2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.), nie przewidują dla nauczycieli mających status
egzaminatora, jakichkolwiek form zatrudnienia w okręgowych komisjach egzamina-
cyjnych. Bezpodstawne jest więc zawieranie z egzaminatorami umów o pracę lub
umów o dzieło. Rzecznik uważa, że praca nauczyciela-egzaminatora podczas
matury jest pracą dydaktyczną. W czasie całego procesu edukacji w liceach
ogólnokształcących nauczyciel przeprowadza sprawdziany wiedzy w formie pisemnej
i ustnej, a egzamin maturalny jest specyficzną formą sprawdzianu wiedzy uzyskanej
przez uczniów, co wynika wprost z § 50 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji
Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania
sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 199, poz. 2046 ze
zm.). Ponadto, nauczyciel legitymujący się wpisem na listę egzaminatorów i
wyznaczony przez dyrektora szkoły do udziału w egzaminie maturalnym, realizuje
polecenie służbowe wykonania dodatkowej pracy. Ta praca w godzinach
ponadwymiarowych jest jego obowiązkiem, skoro została zarządzona zgodnie z
prawem. Rekompensata w postaci zwiększenia przez organy prowadzące szkoły
jednorazowo dodatku motywacyjnego dla nauczycieli przeprowadzających egzaminy
maturalne jest tylko w pewnym stopniu zaspokojeniem ich roszczeń, gdyż
zasadniczo ten dodatek jest przyznawany nauczycielom za osiągnięcia dydaktyczne,
wychowawcze i opiekuńcze oraz za doskonalenie zawodowe i samokształcenie.
Rzecznik Praw Obywatelskich nie podzielił poglądu, jakoby przeprowadzenie
egzaminu dojrzałości było zadaniem statutowym szkoły niebędącym jednocześnie
elementem procesu dydaktycznego. W jego ocenie, egzamin ten jest zakończeniem
całego procesu dydaktycznego, którego formę i zasady przeprowadzania określają
szczegółowo właściwe przepisy. Dlatego angażowanie nauczycieli w charakterze
egzaminatorów ponad obowiązujące ich pensum nauczycielskie jest pracą w
godzinach ponadwymiarowych, co uprawnia ich do dodatku za pracę w godzinach
ponadwymiarowych, o którym mowa w art. 35 ust. 2 Karty Nauczyciela.
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o podjęcie uchwały, w której stwierdzi
się, że przeprowadzenie egzaminu maturalnego przez nauczyciela mieści się w poję-
ciu realizacji zajęć dydaktycznych w rozumieniu art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczy-
ciela, a zatem stanowi pracę w godzinach ponadwymiarowych, o jakiej jest mowa w
art. 35 ust. 1 i 2 tej ustawy. W uzasadnieniu stanowiska Prokurator wskazał, że dla
prawidłowej wykładni art. 42 ust. 2 pkt 1 oraz art. 35 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela, a
zwłaszcza użytego w tych przepisach pojęcia ,,zajęcia dydaktyczne", poza wykładnią
gramatyczną, konieczne jest odwołanie się do wykładni celowościowej. Prowadzenie
przez nauczyciela, na polecenie dyrektora szkoły, egzaminów maturalnych jest bez-
spornie pracą nauczycielską, a więc jeśli praca ta jest wykonywana w czasie przekra-
czającym pensum, to powinna być dodatkowo wynagradzana. Skoro nauczanie po-
szczególnych przedmiotów w szkole (cały proces dydaktyczny) ma na celu takie
przygotowanie uczniów, aby w wyniku sprawdzianu ich wiedzy na egzaminie matural-
nym mogli uzyskać potwierdzenie ich umiejętności i wiedzy przez uzyskanie
świadectwa dojrzałości, to użyte w art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela pojęcie
,,realizacja zajęć dydaktycznych" obejmuje nie tylko nauczanie w toku nauki w szkole,
lecz również sprawdzian zdobytej przez uczniów wiedzy podczas egzaminu
maturalnego. Warunkiem przyznania nauczycielowi dodatku motywacyjnego za
udział w komisji egzaminacyjnej jest uzyskiwanie szczególnych osiągnięć w realizacji
zadań wynikających ze statutu Centralnej lub okręgowych komisji egzaminacyjnych.
W ocenie Prokuratora, dodatek motywacyjny nie jest więc równoznaczny z
wynagrodzeniem nauczyciela za udział w pracach komisji, lecz jest składnikiem
takiego wynagrodzenia w postaci uznaniowego dodatku do wynagrodzenia
zasadniczego. Dlatego w przypadku przekroczenia limitu godzin wskazanego w art.
42 ust. 1 Karty Nauczyciela, w wynagrodzeniu nauczyciela należy uwzględniać
dodatkowy czas pracy świadczony na polecenie dyrektora szkoły podczas egzaminu
maturalnego.

Sąd Najwyższy w składzie powiększonym zważył, co następuje:

Analiza wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich pozwala na stwierdzenie, że
rozbieżności zaistniałe w orzecznictwie sądów powszechnych dotyczą egzaminów
maturalnych, a nie egzaminów dojrzałości. Egzaminy dojrzałości przeprowadza się
bowiem dla absolwentów dawnych ośmioletnich szkół podstawowych i szkół średnich
ponadpodstawowych. Egzaminy maturalne (nowe matury) zdają natomiast absol-
wenci sześcioletnich szkół podstawowych, trzyletnich gimnazjów i szkół ponadgimna-
zjalnych. Wynika to z przepisów wskazanego rozporządzenia Ministra Edukacji Naro-
dowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania,
klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzia-
nów i egzaminów w szkołach publicznych.
Rozważania należy rozpocząć od ogólnego przedstawienia zasad dotyczą-
cych czasu pracy nauczycieli. W pierwotnym brzmieniu art. 42 Karty Nauczyciela
ustanowiono dla nauczycieli zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy normy
tygodniowego, obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych (wychowawczych),
prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami w poszczególnych ty-
pach szkół (placówek). W liceach ogólnokształcących norma ta wynosiła 18 godzin.
Zgodnie z pierwotnym brzmieniem art. 42 ust. 4 Karty Nauczyciela, nauczyciel,
oprócz prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych w obowiązującym go wy-
miarze tygodniowym, był zobowiązany do wykonywania prac związanych bezpośred-
nio z organizacją procesu dydaktyczno-wychowawczego i opiekuńczego w ramach
przysługującego mu wynagrodzenia zasadniczego oraz do prowadzenia za dodat-
kową odpłatnością innych dodatkowych zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Wsku-
tek zmiany tego przepisu dokonanej w 1991 r., przydziału nauczycielowi prac i zajęć,
poza ich tygodniowym wymiarem, dokonywał dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii
rady pedagogicznej. Ustawą z dnia 5 czerwca 1992 r. o zmianie ustawy - Karta Nau-
czyciela (Dz.U. Nr 53, poz. 252) zmieniono w istotny sposób art. 42 Karty Nauczy-
ciela przez wprowadzenie normy 40 godzin czasu pracy tygodniowo jako maksymal-
nej normy czasu pracy. Jednocześnie wprowadzono wyższy niż 18-godzinny wymiar
zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, zróżnicowany w zależności
od nauczanych przedmiotów. Dla nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawo-
wych wynosił on od 21 do 25 godzin. W kolejnej nowelizacji dokonanej ustawą z dnia
14 czerwca 1996 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz.U. Nr 87, poz. 396)
sprecyzowano, że w ramach nieprzekraczalnej tygodniowej 40-godzinnej normy
czasu pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć, nauczyciel powi-
nien realizować trzy typy zajęć: 1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze
prowadzone bezpośrednio z uczniami, 2) inne czynności i zajęcia wynikające z za-
dań statutowych szkoły oraz 3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się
do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym. Prowadzi to do wniosku,
że nauczycieli obowiązuje tygodniowy wymiar godzin zajęć dydaktycznych, wycho-
wawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowan-
kami albo na ich rzecz (tak zwane pensum), uregulowany w art. 42 ust. 3 Karty Nau-
czyciela, a ponad tę normę nauczyciel może pracować - w godzinach ponadwymiaro-
wych - jedynie ,,w szczególnych wypadkach podyktowanych wyłącznie koniecznością
realizacji programu nauczania lub zapewnienia opieki w placówkach opiekuńczo-wy-
chowawczych". Praca w godzinach ponadwymiarowych jest wynagradzana dodat-
kowo według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela, z uwzględnieniem do-
datku za warunki pracy. Pracy w godzinach ponadwymiarowych nie stanowi nato-
miast praca wykonywana zgodnie z planem zajęć, który w pewnych okresach roku
szkolnego nie wyczerpuje obowiązującego tego nauczyciela tygodniowego wymiaru
godzin zajęć dydaktycznych. W takiej sytuacji nauczyciel powinien nauczać odpo-
wiednio większą liczbę godzin w innych okresach danego roku szkolnego (art. 42 ust.
5b Karty Nauczyciela).
Należy uznać, że rzeczywisty, występujący w sprawie problem prawny spro-
wadza się do oceny, czy przeprowadzanie przez nauczyciela egzaminów matural-
nych jest prowadzeniem zajęć dydaktycznych, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1
oraz w art. 35 ust. 1 i 2 Karty Nauczyciela, czy też jest wykonywaniem innych czyn-
ności i zajęć wynikających z zadań statutowych szkoły, o których mowa w art. 42 ust.
2 pkt 2 Karty Nauczyciela. Aktualne regulacje prawne nie określają, w jaki sposób
nauczycielowi mają być przydzielone godziny ponadwymiarowe. W pierwotnym
brzmieniu art. 35 ust. 4 Karty Nauczyciela godziny te mogły być przydzielone tylko w
planie organizacyjnym szkoły. Zostało to zmienione na mocy wskazanej ustawy z
dnia 14 czerwca 1996 r. i obecnie godziny ponadwymiarowe mogą być przydzielone
w sposób dowolny, a więc także w formie polecenia ich wykonywania. Powoduje to,
że prowadzenie egzaminów maturalnych jest realizacją polecenia wykonania zadań
na rzecz pracodawcy nauczyciela (szkoły), co tym samym wyklucza inne formy wy-
nagradzania nauczycieli-egzaminatorów, poza wynagrodzeniem za pracę z tytułu
pozostawania w stosunku pracy ze szkołą. Jednoznacznym potwierdzeniem tego
wniosku była treść § 10 ust. 2 nieobowiązującego już rozporządzenia Ministra
Edukacji Narodowej z dnia 29 września 2000 r. w sprawie dodatków oraz
wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla
nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji
rządowej, a także w sprawie dodatku motywacyjnego i służbowego dla nauczycieli
zatrudnionych na stanowiskach wymagających kwalifikacji pedagogicznych urzędach
organów administracji rządowej, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej, okręgowych
komisjach egzaminacyjnych oraz w jednostkach organizacyjnych sprawujących
nadzór pedagogiczny (Dz.U. Nr 83, poz. 943). Zgodnie z tym przepisem, pracodawca
ustalał nauczycielowi mianowanemu lub dyplomowanemu wysokość dodatku
motywacyjnego z tytułu zatrudnienia w okręgowej komisji egzaminacyjnej. Dodatek
motywacyjny bez wątpienia stanowi składnik wynagrodzenia za pracę, a skoro ustalał
go pracodawca, to była to część wynagrodzenia za pracę nauczyciela w szkole,
mimo że nazwa dodatku sugerowała, że przysługuje on z tytułu ,,zatrudnienia w
komisji egzaminacyjnej". Rozporządzenie to zostało zastąpione rozporządzeniem
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 28 stycznia 2005 r. w sprawie dodatków
do wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli mianowanych i dyplomowanych
zatrudnionych na stanowiskach, na których wymagane są kwalifikacje pedagogiczne,
w Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych
(Dz.U. Nr 22, poz. 180). Stosownie do § 3 ust. 3 tego rozporządzenia, wysokość
dodatku motywacyjnego dla nauczyciela ustala dyrektor odpowiednio Centralnej lub
okręgowej komisji egzaminacyjnej, a dla dyrektora Centralnej lub okręgowej komisji
egzaminacyjnej - minister właściwy do spraw oświaty i wychowania. Nie zmienia to
jednak charakteru dodatku motywacyjnego jako świadczenia wynikającego ze
stosunku pracy, a nie można przyjąć, by taki stosunek nawiązywał się pomiędzy
nauczycielem i komisją egzaminacyjną.
Ze sformułowania art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela wynika, że
przeprowadzanie zajęć dydaktycznych jako praca w godzinach ponadwymiarowych
musi być wykonywane w ramach programu nauczania szkoły (,,w szczególnych
wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu
nauczania"). Jednakże, w Karcie Nauczyciela ani w ustawie o systemie oświaty nie
ma definicji pojęć ,,zajęcia dydaktyczne" i ,,program nauczania". Z porównania treści
art. 35 ust. 1 z art. 42 ust. 2 pkt 1 i pkt 2 Karty Nauczyciela wynika, że ,,program
nauczania" jest pojęciem węższym niż ,,statutowe zadania szkoły". Z tego płynie
wniosek, że istnieją czynności, które mieszczą się w ramach statutowych zadań
szkoły, a które nie są realizacją programu nauczania. Takie czynności nie mogą być
zakwalifikowane jako zadania dydaktyczne (art. 35 ust. 1 i art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty
Nauczyciela), natomiast mogą być uznane za inne czynności i zajęcia wynikające z
zadań statutowych szkoły (art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela). Jednakże teza, że
przeprowadzanie egzaminów maturalnych jest innym zajęciem wynikającym z zadań
statutowych szkoły, niebędącym realizacją programu nauczania, budzi poważne
wątpliwości w świetle art. 64 ust. 1 ustawy o systemie oświaty, zgodnie z którym,
podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są
obowiązkowe i dodatkowe zajęcia edukacyjne. Działalność dydaktyczno-
wychowawcza szkoły to zajęcia dydaktyczne (wychowawcze), o których mowa w art.
35 ust. 2 i art. 42 ust. 2 pkt 1 Karty Nauczyciela, co prowadzi do wniosku, że ,,zajęcia
edukacyjne" zawsze powinny być kwalifikowane jako ,,zajęcia dydaktyczne".
Tymczasem w art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela zajęcia edukacyjne wymienia się
jako inne czynności i zajęcia wynikające z zadań statutowych szkoły. Na tle tych
przepisów występuje zatem daleko posunięta nieostrość pojęć, a także użycie
zwrotów wieloznacznych, niezdefiniowanych i niedookreślonych. W takiej sytuacji nie
jest możliwe oparcie się wyłącznie na wykładni językowej (gramatycznej), bowiem,
gdy treść przepisów jest wieloznaczna, to ich ścisłe rozumienie nie może prowadzić
do jednoznacznych rezultatów interpretacyjnych.
Należy więc odwołać się do innych metod wykładni, zwłaszcza wykładni funk-
cjonalnej i systemowej. Sprawdzanie wyników nauczania w drodze egzaminu matu-
ralnego w zakresie nabytej wiedzy stanowi element procesu edukacyjnego i dydak-
tycznego, a więc jego przeprowadzenie mieści się w pojęciu ,,zajęcia dydaktyczne".
W taki też sposób został zdefiniowany egzamin maturalny w § 50 ust. 1 wskazanego
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 września 2004 r., we-
dług którego jest to forma oceny poziomu wykształcenia ogólnego oraz sprawdzenia
wiadomości i umiejętności, ustalonych w standardach wymagań będących podstawą
przeprowadzania egzaminu maturalnego. W związku z tym, istota rozważanego za-
gadnienia prawnego sprowadza się do oceny, czy takie zajęcia dydaktyczne można
zakwalifikować jako ,,wykonywane w ramach programu nauczania szkoły".
Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o systemie oświaty, szkoły publiczne umożli-
wiają uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych przez zapewnienie bezpłat-
nego nauczania w zakresie ramowych planów nauczania (art. 7 ust. 1 pkt 1) i realiza-
cję programu nauczania uwzględniającego podstawę programową kształcenia ogól-
nego (art. 7 ust. 1 pkt 4 lit. a). Według art. 9 ust. 3 lit. b tej ustawy, trzyletnie licea
ogólnokształcące to szkoły, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa doj-
rzałości po zdaniu egzaminu maturalnego (tak samo art. 9 ust. 3 lit. c-f). Wynika z
tego, że egzamin maturalny odbywa się po ukończeniu szkoły, ale cały proces na-
uczania (realizowany przez program nauczania) nakierowany jest na umożliwienie
uczniowi uzyskania świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego. Bez
wątpienia, jednym ze statutowych zadań szkoły jest umożliwienie zdania egzaminu
maturalnego przez jej uczniów. Zdanie egzaminu maturalnego jest jednak także reali-
zacją programu nauczania szkoły, skoro tak określony został główny cel tego pro-
gramu.
Według art. 183c § 1 k.p., pracownicy mają prawo do jednakowego wynagro-
dzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości, a zgodnie z art. 78 §
1 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, by odpowiadało w szcze-
gólności rodzajowi wykonywanej pracy i wymaganym kwalifikacjom, a także uwzględ-
niało ilość i jakość świadczonej pracy. Z przepisów tych wynika nie tylko zasada jed-
nakowego wynagrodzenia za jednakową pracę, ale też zasada zróżnicowania wyna-
grodzenia w przypadku świadczenia różnej pracy (pracy o różnej wartości). Oznacza
to, że pracownicy wykonujący dodatkowe czynności powinni z tego tytułu otrzymać
zwiększenie wynagrodzenia w stosunku do pracowników niewykonujących takich
dodatkowych czynności. Jest to istotne zwłaszcza w sytuacji, gdy dodatkowe czynno-
ści wymagają szczególnych (podwyższonych) kwalifikacji zawodowych (wykształce-
nia, doświadczenia zawodowego). Tylko w przypadku uzyskania dodatkowego wyna-
grodzenia z tytułu wykonywania dodatkowych czynności może być zrealizowane do-
browolne ich świadczenie na odpowiednio wysokim poziomie, z uwzględnieniem za-
sad słuszności i sprawiedliwości. Nauczyciele przeprowadzający egzaminy
maturalne niewątpliwie wykonują dodatkowe czynności, które powinny wpływać na
zwiększenie ich wynagrodzenia za pracę. Mogło to być zrealizowane przez
przyznanie im dowolnego składnika wynagrodzenia za pracę (np. dodatku
motywacyjnego). Jednakże obowiązujące przepisy powołanego rozporządzenia
Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 28 stycznia 2005 r. regulują ten dodatek jako
świadczenie uznaniowe, co wynika chociażby z jego § 3 ust. 1 pkt 1, który stanowi,
że warunkiem przyznania nauczycielowi dodatku motywacyjnego jest uzyskiwanie
szczególnych osiągnięć w realizacji zadań wynikających ze statutu Centralnej lub
okręgowej komisji egzaminacyjnej. Możliwość przyznania tego dodatku nie realizuje
zatem zasady dodatkowego wynagrodzenia za dodatkową pracę.
Prowadzi to do wniosku, że przeprowadzanie egzaminów maturalnych przez
nauczycieli-egzaminatorów jest wykonywaniem obowiązków pracowniczych w ra-
mach zatrudnienia w szkole i z tego względu nie powinno być wynagradzane odręb-
nie, poza wynagrodzeniem przysługującym nauczycielowi ze stosunku pracy. Skoro
uczestnictwo nauczycieli w tych egzaminach jest realizacją zajęć dydaktycznych w
ramach programu nauczania, a nie wykonywaniem innych czynności i zajęć wynika-
jących z zadań statutowych szkoły (art. 42 ust. 2 pkt 2 Karty Nauczyciela), to należy
uznać, że jest ono objęte zakresem pojęcia godzin ponadwymiarowych, o którym
mowa w art. 42 ust. 2 pkt 1 i art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela. Takie rozumienie wska-
zanych przepisów realizuje ogólne zasady prawa pracy; sprawiedliwego
wynagradzania, adekwatnego do ilości i jakości pracy, a zarazem uwzględniającego
różnice w przypadku świadczenia różnej pracy (pracy różnej wartości).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III PZP 3/07   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/23-24/341
2008-05-13 
[IA] III PZP 2/07   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/1-2/1
2007-05-10 
[IA] III PZP 6/06   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/13-14/182 Orzecznictwo Sądów Polskich 2008/1/1
2007-01-10 
[IA] III PZP 5/06   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/11-12/150
2006-09-06 
[IA] III PZP 4/06   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/5-6/60
2006-07-20 
  • Adres publikacyjny: