Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 23 marca 2006 r.
I UZP 5/05

Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra, Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Jerzy Kuźniar, Zbigniew Myszka, Herbert Szurgacz (sprawozdawca, uza-
sadnienie), Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Jana Szew-
czyka, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 23 marca 2006 r. sprawy z odwołania
Józefa Leonarda J. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B.
o rentę z tytułu niezdolności do pracy i dodatek pielęgnacyjny, na skutek przedsta-
wionego przez Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 15 grudnia 2005 r. [...] nastę-
pującego zagadnienia prawnego:

,,Czy ubezpieczony, który stał się niezdolny do pracy po ukończeniu 30 roku
życia nabywa prawo do renty po udowodnieniu 25 lat okresów składkowych i nie-
składkowych oraz całkowitej niezdolności do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych, jedno-
lity tekst - Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.), czy dodatkowo musi wykazać pię-
cioletni okres ubezpieczenia przed powstaniem niezdolności do pracy lub złożenia
wniosku z art. 58 ust. 2 tej ustawy?"

p o d j ą ł uchwałę:

Renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który
udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla
kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy (art.
57 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych - jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze
zmianami), bez potrzeby wykazywania przewidzianego w art. 58 ust. 2 tej
ustawy pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego
w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub
przed dniem powstania niezdolności do pracy.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Najwyższy, postanowieniem z dnia 15 grudnia 2005 r. (I UK 194/05) prze-
kazał powiększonemu składowi Sądu Najwyższego następujące zagadnienie
prawne: ,,Czy ubezpieczony, który stał się niezdolny do pracy po ukończeniu 30 roku
życia nabywa prawo do renty po udowodnieniu 25 lat okresów składkowych i nie-
składkowych oraz całkowitej niezdolności do pracy (art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z funduszu ubezpieczeń społecznych, jedno-
lity tekst: Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353 ze zm.) czy dodatkowo musi wykazać pię-
cioletni okres ubezpieczenia przed powstaniem niezdolności do pracy lub złożenia
wniosku z art. 58 ust. 2 tej ustawy."

Powyższe zagadnienie pojawiło się przy rozpoznawaniu sprawy, której stan
faktyczny był następujący. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Suwałkach wyrokiem z dnia 24 listopada 2004 r., zmieniając decyzję Oddziału Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych w B., przyznał na stałe ubezpieczonemu Józefowi
Leonardowi J. rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia 1 października
2003 r. Z ustaleń wynikało, że jest on od dnia 22 października 2003 r. całkowicie nie-
zdolny do pracy oraz udowodnił okres ubezpieczenia wynoszący ponad 25 lat, więc -
stosownie do art. 57 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz.
353 ze zm.) - spełnił warunki do uzyskania dochodzonego świadczenia.
W apelacji organ rentowy podniósł, że ubezpieczony nie nabył prawa do renty,
gdyż nie spełnił warunku określonego w art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy o emerytu-
rach i rentach, nie udowodnił bowiem pięcioletniego okresu ubezpieczenia ani w
ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku (od dnia 12 maja 1994 r. do dnia
12 maja 2004 r.), ani w dziesięcioleciu przed powstaniem całkowitej niezdolności do
pracy (od dnia 30 listopada 1993 r. do dnia 30 listopada 2003 r.).
Wyrokiem z dnia 23 marca 2005 r. Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił
apelację. Zaaprobował przyporządkowanie przez Sąd pierwszej instancji bezspor-
nych ustaleń faktycznych pod art. 57 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach i podzielił
pogląd, że przepis ten określa warunki nabycia prawa do renty przez osobę całkowi-
cie niezdolną do pracy wyczerpująco i że wobec niej nie bada się spełnienia dodat-
kowo warunku z art. 58 ust. 2 ustawy, czyli wykazania pięcioletniego okresu ubezpie-
czenia w ostatnim dziesięcioleciu.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. oparł skargę kasacyjną na
podstawie naruszenia prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 57 ust. 2 w
związku z art. 57 ust. 1 pkt 2 i niezastosowanie art. 58 ust. 1 pkt 5 w związku z art.
58 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, prowadzące do przyjęcia, że spełnienie
warunków z art. 57 ust. 2 ustawy zwalnia ubezpieczonego ze spełnienia warunków
określonych w art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy. W
ocenie skarżącego, niejasny wzajemny stosunek nowowprowadzonego art. 57 ust. 2
do przepisów ustawy o emeryturach i rentach, pierwotnie regulujących prawo do
renty, nasuwa wątpliwości co do wymagań stawianych osobie spełniającej warunki
przewidziane w tym przepisie, lecz nie wypełniającej warunku określonego w art. 58
ust. 1 i ust. 2 ustawy.

Przedstawiając zagadnienie prawne Sąd Najwyższy podkreślił, że do tej pory
art. 57 ust. 2 był wykładany jednolicie tylko w zakresie uchylenia wymagania wyka-
zania związku czasowego między powstaniem niezdolności do pracy z pozostawa-
niem w ubezpieczeniu. Przyjmowano, że ubezpieczony całkowicie niezdolny do
pracy nie musi wykazać, iż jego niezdolność do pracy powstała w okresach wymie-
nionych w art. 57 ust. 1 pkt 3 albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych
okresów. Rozbieżność zarysowała się natomiast co do treści art. 58 ustawy, a w
szczególności wskazanego w ust. 2 - niewyłączonego wprost przez art. 57 ust. 2 -
warunku posiadania okresu składkowego i nieskładkowego (art. 57 ust. 1 pkt 2
ustawy emerytalnej).
W wyrokach z dnia 23 marca 2005 r., II UK 187/04 (OSNP 2006 nr 5-6, poz.
91), z dnia 22 czerwca 2005 r. (I UK 352/04) oraz z dnia 5 lipca 2005 r. (I UK 2/05)
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że warunek ten uważa się za spełniony tylko wówczas, gdy
ubezpieczony wykaże minimalny okres ubezpieczenia (okres składkowy i nieskład-
kowy). Jednocześnie wyraził pogląd, że stosownie do art. 57 ust. 2 ustawy o emery-
turach i rentach, prawo do renty osoby, która stała się całkowicie niezdolna do pracy
po ukończeniu 30 lat życia i udowodniła okres składkowy i nieskładkowy wynoszący
co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny, powstaje wówczas, gdy speł-
nione zostaną także przesłanki przewidziane w art. 58 ust. 2 tej ustawy. Od wprowa-
dzenia w systemie ubezpieczeń społecznych świadczenia rentowego, przysługujące-
go w związku z niezdolnością do pracy, warunkiem jego uzyskania było kumulatywne
wykazanie określonego stanu zdrowia powodującego inwalidztwo (niezdolność do
pracy), wymaganego okresu zatrudnienia z okresami równorzędnymi i (lub) zaliczal-
nymi (okresami składkowymi i nieskładkowymi) oraz powstania niezdolności do pracy
w ściśle przewidzianych okresach czasu. Art. 57 ust. 2 ustawy o e.r. z FUS nie regu-
luje samodzielnie uprawnień osób całkowicie niezdolnych do pracy z określonym sta-
żem ubezpieczeniowym skoro wyraźnie odwołuje się tylko do punktu trzeciego art.
57 ust. 1.
Odmienne stanowisko zajął z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 listo-
pada 2005 r., I UK 67/05. Przyjął bowiem, że prawo do renty ujęte w art. 57 ust. 2
ustawy o emeryturach i rentach nie jest uzależnione od wykazania 5 lat ubezpiecze-
nia w dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy lub przed złożeniem
wniosku. Omawiany przepis zinterpretował w ten sposób, że za ,,wymagany okres
ubezpieczenia" w rozumieniu art. 57 ust. 1 pkt 2 uznał posiadanie 25 (20)-letniego
okresu ubezpieczenia i że legitymowanie się takim okresem zwalnia osoby całkowi-
cie niezdolne do pracy od obowiązku spełnienia warunku określonego w art. 58 ust. 1
pkt 5 i ust. 2 ustawy. Okresy składkowe i nieskładkowe przewidziane w art. 58 są
krótsze od wymienionych w art. 57 ust. 2 i niewystarczające do spełnienia warunków
rentowych przez ubezpieczonego całkowicie niezdolnego do pracy, a z tego wynika,
że warunki co do okresu składkowego i nieskładkowego wymienione w art. 57 ust. 2
zastępują warunki określone w art. 58. Sąd Najwyższy podkreślił odrębność ubezpie-
czenia rentowego od ubezpieczenia emerytalnego. Zdarzeniem uprawniającym do
świadczeń jest powstanie niezdolności do pracy, które może nastąpić w każdym cza-
sie. Źródłem świadczeń jest fundusz rentowy, powstały ze składek, w konsekwencji
ze świadczeń korzystają osoby podlegające ubezpieczeniu w czasie, kiedy wystąpiło
objęte ubezpieczeniem zdarzenie, a ponadto mogą wykazać się odpowiednio długim
okresem ubezpieczenia, stosownie do możliwości skorzystania z ubezpieczenia. W
ten sposób zostały ukształtowane przesłanki prawa do renty w obowiązujących prze-
pisach. Uzupełniając dotychczasową regulację przepisem art. 57 ust. 2 ustawodawca
uznał, że okres ubezpieczenia w wymiarze pozwalającym na uzyskanie prawa do
emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego jest wystarczający do przyznania
prawa do renty takiej osobie całkowicie niezdolnej do pracy, której niezdolność do
pracy powstała przed objęciem jej ubezpieczeniem, a także takiej, której niezdolność
do pracy powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia .
Stwierdzona rozbieżność w dotychczasowym orzecznictwie uzasadnia przed-
stawienie składowi powiększonemu Sądu Najwyższego zagadnienia prawnego uję-
tego w treści postanowienia. Sąd Najwyższy w składzie przedstawiającym zagadnie-
nie prawne wyraził pogląd, że interpretacja art. 57 ust.2 ustawy o e. r. z FUS sfor-
mułowana w wyroku z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 67/05 jest zgodna z intencją
ustawodawcy, wyrażoną w uzasadnieniu projektu ustawy o zmianie ustawy o eme-
ryturach i rentach z FUS, że złagodzenie warunków wymaganych do uzyskania renty
z tytułu niezdolności do pracy ma dotyczyć osób, które z chwilą osiągnięcia wieku
emerytalnego będą miały prawo do emerytury i którym w dotychczasowym stanie
prawnym Prezes ZUS mógł przyznać w drodze wyjątku renty z tytułu całkowitej nie-
zdolności do pracy.
Prokurator Prokuratury Krajowej wniósł o udzielenie odpowiedzi, że osoba
spełniająca warunki art. 57 ust. 2 nabywa prawo do renty bez konieczności dodatko-
wego wykazywania 5-letniego okresu ubezpieczenia przed powstaniem niezdolności
do pracy lub złożenia wniosku o rentę.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

1. Dokonana ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz.U. Nr
135, poz. 1268) nowelizacja ustawy o emeryturach i rentach z FUS, polegająca na
dodaniu do dotychczasowego brzmienia art. 57 nowego ustępu 2 oznaczała po-
ważną ingerencję ustawodawcy w utrwalony system przesłanek prawa do renty z
tytułu niezdolności do pracy. W gruncie rzeczy, konstrukcja przesłanek prawa do
renty, pomijając różnice sformułowań (za którymi kryły się jednak również pewne
różnice merytoryczne, np. inwalidztwo - niezdolność do pracy), utrzymywała się od
dekretu z dnia 25 czerwca 1954 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin. Stosownie do art. 57 ustawy o e. i r. z FUS sprzed jego zmiany
renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącz-
nie następujące warunki: 1) jest niezdolny do pracy; 2) ma wymagany okres składo-
wy i nieskładkowy; 3) niezdolność do pracy powstała w okresach wymienionych w
tym przepisie albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów. W
myśl dodanego ustępu 2 przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do ubezpieczonego,
który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla
kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Powołane przez Sąd Najwyższy przedstawiający zagadnienie prawne orze-
czenia Sądu Najwyższego z dnia 23 marca oraz 22 czerwca 2005 r. w kwestii relacji
między art. 57 ust. 1 oraz ust. 2 tego przepisu, a w konsekwencji również relacji ust.
2 do art. 58 ustawy, opierały się wykładni na językowo-logicznej ust. 2, skoro wpro-
wadzony do art. 57 nowy ust. 2 wyraźnie stwierdza, że do osób w nim wymienionych
nie stosuje się przepisu ust. 1 pkt 3, to znajdują do nich zastosowanie pozostałe
przepisy ust. 1, tj. wymagania przewidziane punktami 1 i 2 w ich dotychczasowym
rozumieniu. W konsekwencji tego stanowiska w sprawach rent dla osób z długim sta-
żem ubezpieczeniowym i całkowicie niezdolnych do pracy znajduje oczywiście za-
stosowanie art. 58 ust. 2 ustawy o r. i e. z FUS.

Nie jest to jednak jedynie dopuszczalna interpretacja art. 57 ust. 2. Należy
mianowicie zauważyć, że po nowelizacji art. 57 ustawą o rencie socjalnej z 2003 r.
przepis ten składa się z dwu części nie tylko w znaczeniu formalnym - ustępu 1 i
ustępu 2 - ale również w znaczeniu merytorycznym. Ustęp pierwszy określa dotych-
czasowe przesłanki prawa do renty. Ustęp drugi stanowi, że przepisu ust. 1 pkt 3, tj.
przepisu określającego czas powstania niezdolności do pracy, nie stosuje się do
ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co
najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do
pracy. Koncentrując się na treści wymienionego przepisu w jego pełnym brzmieniu,
należy dojść do wniosku, że w odniesieniu do osób, o których mowa w tym przepisie,
ustawodawca zrezygnował nie tylko z wymagania, aby niezdolność do pracy po-
wstała w okresach wymienionych w ustępie 1 pkt 3, ale ponadto określił w sposób
szczególny wymagany dla nabycia przez nich prawa do renty okres składkowy i nie-
składkowy oraz stopień niezdolności do pracy. Nie może budzić wątpliwości, że
określony w art. 57 ust. 2 minimalny wymagany okres składkowy i nieskładkowy
spełnia przewidziany ust. 1 pkt 2 warunek uzyskania prawa do renty w postaci posia-
dania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego. Uzasadnia to w sumie
wniosek, że przepis ust. 2 w sposób szczególny w porównaniu do przesłanek (wa-
runków) przewidzianych w ust. 1 określa przesłanki prawa do renty. Argumentacja
zawarta w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 2005 r., I UK
352/04, że art. 57 ust. 2, stanowiący wyjątek od zasady istnienia związku między po-
wstaniem niezdolności do pracy w niektórych okresach składkowych i nieskładko-
wych, jako szczególny podlega wykładni ścisłej i dlatego, skoro pozwala na niesto-
sowanie wobec ubezpieczonego, którego dotyczy, wymagania z art. 57 ust. 1 pkt 3,
nie może uzasadniać wniosku iż obejmuje on również wymaganie z art. 57 ust. 1 pkt
2, koncentrując się na fragmencie ust. 2, nie uwzględnia całej treści tego przepisu i
nie może mieć w związku z tym charakteru przesądzającego sporne zagadnienie.
Wymagany okres składkowy i nieskładkowy , o którym mowa w art. 57 ust. 1
pkt 2 określa przepis art. 58, według którego warunek posiadania wymaganego
okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za
spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co
najmniej określoną ilość lat w zależności od wieku, w którym powstała niezdolność
do pracy; okres ten wynosi 5 lat jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powy-
żej 30 lat. Przepis art. 58 ust. 1 nie odnosi się do art. 57 ust. 2, który samodzielnie
określił minimalny okres składkowy i nieskładkowy. Tym samym, w odniesieniu do
kręgu osób, o których mowa w art. 58 ust. 1, nie znajduje zastosowania ustęp 2 tego
przepisu, który w przypadku osób w wieku powyżej 30 lat wymaga, by 5-letni okres
zatrudnienia przypadał w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wnio-
sku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy.
2. W uzasadnieniu wyroku z dnia 22 czerwca 2005 r., I UK 352/04 Sąd Naj-
wyższy stwierdził, że od początku wprowadzenia w systemie ubezpieczenia społecz-
nego ubezpieczenia rentowego przysługującego w związku z niezdolnością do pracy,
a więc zarówno w stanach prawnych istniejących przed 1 stycznia 1999 r., jak i po
wejściu w życie ustawy o e. i r. z FUS, warunkiem uzyskania prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy (renty inwalidzkiej) było kumulatywne spełnienie warunków: 1.
istnienia niezdolności do pracy, 2. posiadania wymaganego okresu zatrudnienia
(okresu składkowego i nieskładkowego), 3. powstania niezdolności do pracy w ściśle
określonych przedziałach czasowych, przy czym generalna zasada powstania prawa
do renty to nie tylko posiadanie wymaganego okresu ubezpieczenia i niezdolności do
pracy, lecz także związek pomiędzy powstaniem tej niezdolności w niektórych okre-
sach składkowych lub nieskładkowych w określonym czasie (tzw. warunek częstości
ubezpieczenia).

Istotnie, przepisy prawa ubezpieczenia społecznego (zaopatrzenia emerytal-
nego) w okresie po 1954 r. wyraźnie formułowały wymaganie tzw. częstości ubezpie-
czenia. Sięgając jednak dalej wstecz do klasycznych regulacji ubezpieczenia spo-
łecznego należy stwierdzić, że ustawa z dnia 28 marca 1933 r. o ubezpieczeniu
społecznym (Dz.U. Nr 51, poz. 396 ze zm.), obowiązująca w interesującym nas za-
kresie do wejścia w życie dekretu z 1954 r., przewidywała wyraźnie sytuację zwol-
nienia z warunku ,,częstości". W myśl art. 153 tej ustawy ,, (1) prawo do renty inwa-
lidzkiej przysługuje osobie, która: 1) jest inwalidą w rozumieniu niniejszej ustawy (art.
154), 2) przebyła w ubezpieczeniu 200 tygodni składkowych, które powinny przypa-
dać na okres ostatnich dziesięciu lat przed powstaniem inwalidztwa (art. 154) z
czego przynajmniej pięćdziesiąt tygodni składkowych na okres ostatnich trzech lat
przed powstaniem inwalidztwa.... (3) Warunek przewidziany w punkcie 2 ustępu
pierwszego, nie jest wymagany od osoby, która przebyła w ubezpieczeniu tysiąc ty-
godni składowych, lub też taką liczbę tygodni składowych ponad 200 tygodni składo-
wych, która stanowi 3/4 liczby tygodni kalendarzowych, jakie upłynęły między datą
początku ubezpieczenia i dniem powstania inwalidztwa". Jak łatwo zauważyć, prze-
pis zdania pierwszego ustępu 3 powołanego art. 153 ustawy scaleniowej jest zbieżny
z art. 57 ust. 2 ustawy o e. i. r. z FUS, która wprowadziła jednak dodatkowy wymóg
istnienia u ubezpieczonego całkowitej niezdolności do pracy. Ustawa scaleniowa z
1933 r. jest uważana za ustawę realizującą klasyczny model ubezpieczenia społecz-
nego. W tych warunkach twierdzenie, że odejście przez ustawodawcę w 2003 r. w
pewnym zakresie od warunku ,,częstości" miałoby być sprzeczne z ideą ubezpiecze-
nia, nie wydaje się trafne.

W wyroku z dnia 25 listopada 2005 r., I UK 67/05 Sąd Najwyższy trafnie zwró-
cił uwagę na niektóre cechy ubezpieczenia rentowego. Dodatkowo należałoby pod-
kreślić, że istota tego ubezpieczenia polega na stworzeniu, mocą przepisów prawa,
wspólnoty ryzyka na wypadek zaistnienia niezdolności do pracy, w którym poprzez
indywidualny wkład (składkę) jest realizowana ochrona socjalna osób, które stały się
niezdolne do pracy. Między składką (okresem zatrudnienia) a świadczeniem nie ma
symetrii, co nie oznacza dowolności w kształtowaniu przez prawo zarówno przesła-
nek uzyskania świadczenia, jak i jego wysokości. Nie wchodząc w te kwestie, stano-
wiące wynik różnych czynników, chodzi w tym miejscu jedynie o podkreślenie, że
ukształtowanie prawa do renty w postaci wprowadzenia długości wymaganych okre-
sów składkowych nie należy do istoty tego ubezpieczenia i np. rezygnacja przez
ustawodawcę w pewnym zakresie z wymogu ,,częstości" ubezpieczenia (zatrudnie-
nia) nie pozostaje w sprzeczności z ,,istotą" tego ubezpieczenia. W sumie, zdaniem
Sądu Najwyższego, zaprezentowane powyżej rezultaty wykładni językowo-logicznej
art. 57 ust. 2 ustawy o e. i r. z FUS nie pozostają w sprzeczności z wykładnią syste-
mową, a nawet znajdują w niej dodatkowe wsparcie.
3. Ze względu na społeczno-gospodarcze znaczenie rent z tytułu niezdolności
do pracy wykładnia przepisów określających przesłanki nabycia prawa do renty musi
być dokonywana ze szczególną ostrożnością. Wymaga to skonfrontowania rezulta-
tów wykładni logiczno-językowej i systemowej z wykładnią funkcjonalną. Powszech-
nie uważa się, że liczba rencistów w Polsce jest (zbyt) wysoka. Otwarcie drogi dla
uzyskania prawa do renty dla nowej kategorii osób mogłoby naruszyć dotychczasowy
system ubezpieczenia rentowego. W kontekście nowej regulacji przewidzianej art. 57
ust. 2 ustawy o e. i r. z FUS takie niebezpieczeństwo nie zachodzi ze względu na
surowe warunki uzyskania prawa do renty, którymi są długi staż pracy, równy wyma-
ganiom uzyskania prawa do emerytury oraz wymóg istnienia u ubezpieczonego cał-
kowitej niezdolności do pracy. Do czasu nowelizacji art. 57, część potencjalnie
uprawnionych do renty według nowych przepisów, ubiegała się o renty wyjątkowe,
przyznawane przez Prezesa ZUS w oparciu o art. 83 ustawy. Rocznie dotyczyło to
około 500 osób. W uzasadnieniu projektu ustawy (druk sejmowy nr 1391 z dnia 12
lutego 2003 r.) stwierdzono, że poszerzenie kręgu osób uprawnionych do renty z
tytułu całkowitej niezdolności do pracy ,,w istocie nie zwiększy wydatków z budżetu
państwa". Sąd Najwyższy w składzie przedstawiającym zagadnienie prawne posze-
rzonemu składowi Sądu Najwyższego, w uzasadnieniu postanowienia zdaje się po-
dzielać motywy, które skłoniły rząd do przedstawienia inicjatywy ustawodawczej
dotyczącej zmiany art. 57 ustawy o e. i r. z FUS, polegającej na przeniesieniu sytua-
cji osób z długim stażem ubezpieczeniowym i całkowicie niezdolnych do pracy ze
statusu ubiegających się o świadczenie przyznawane na zasadzie wyjątku, w oparciu
o uznanie Prezesa ZUS, do statusu osób mających prawo podmiotowe do renty.
Zdaniem Sądu Najwyższego w składzie orzekającym, tego sprawiedliwościowego
aspektu nie można pomijać w rozstrzyganiu zagadnienia prawnego. Przemawia on
na rzecz przedstawionej interpretacji art. 57 ust. 2 ustawy o e. i r. z FUS.
Z przytoczonych motywów udzielono odpowiedzi jak w sentencji uchwały.
========================================