UCHWAŁA SKŁADU SIEDMIU SĘDZIÓW
Z DNIA 20 WRZEŚNIA 2007 R.
I KZP 21/07


Każde pozbawienie wolności sędziego wymaga odrębnego zezwole-
nia sądu dyscyplinarnego; wyjątek stanowi zatrzymanie przewidziane w art.
181 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w art. 80 § 1 ustawy z dnia
27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98,
poz. 1070 ze zm.), będące konsekwencją ujęcia sędziego na gorącym
uczynku przestępstwa.

Przewodniczący: Prezes SN L. Paprzycki.
Sędziowie SN: M. Gierszon, W. Kozielewicz, R. Malarski,
R. Sądej (sprawozdawca), A. Siuchniński, sędzia WSO
(del. do SN)T. Artymiuk.
Prokurator Prokuratury Krajowej: A. Herzog.

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu przedstawionego przez Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego, na podstawie art. 60 § 1 ustawy z dnia 23 li-
stopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.),
wniosku o rozstrzygnięcie przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
rozbieżności w wykładni prawa, występującej w orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego w zakresie dotyczącym zagadnienia prawnego:

,,Czy wyrażenie przez sąd dyscyplinarny zgody na pociągnięcie sędziego
do odpowiedzialności karnej sądowej otwiera drogę do stosowania wszyst-
kich instytucji kodeksu postępowania karnego, w tym również tymczaso-
wego aresztowania, czy też zezwolenie na zatrzymanie sędziego lub tym-
czasowe aresztowanie wymaga odrębnej decyzji sądu dyscyplinarnego?"

u c h w a l i ł udzielić odpowiedzi jak wyżej.



U Z A S A D N I E N I E

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego na podstawie art. 60 § 1 ustawy
z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym wniósł o rozstrzygnięcie
przez skład siedmiu sędziów rozbieżności w wykładni prawa, występującej
w orzecznictwie Sądu Najwyższego, dotyczącej zagadnienia: ,,Czy wyraże-
nie przez sąd dyscyplinarny zgody na pociągnięcie sędziego do odpowie-
dzialności karnej sądowej otwiera drogę do stosowania wszystkich instytu-
cji kodeksu postępowania karnego, czy też zezwolenie na zatrzymanie sę-
dziego lub tymczasowe aresztowanie wymaga odrębnej decyzji sądu dys-
cyplinarnego?"
U uzasadnieniu wystąpienia Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
wskazał na dwa przeciwstawne orzeczenia Sądu Najwyższego - Sądu
Dyscyplinarnego:
1. uchwałę z dnia 5 lipca 2002 r., SNO 22/02, w której wyrażono pogląd,
że zgoda sądu dyscyplinarnego na pociągnięcie sędziego do odpowie-
dzialności karnej sądowej otwiera drogę do stosowania wszystkich insty-
tucji Kodeksu postępowania karnego, w tym również tymczasowego
aresztowania (OSNKW 2002, z. 9-10, poz. 87),
2. uchwałę z dnia 12 września 2006 r., SNO 40/06, w której wskazano, że
wyrażenie zgody na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej
nie powoduje automatycznie zezwolenia na zatrzymanie sędziego lub


tymczasowe aresztowanie, gdyż wymaga to odrębnej decyzji sądu dys-
cyplinarnego (OSNSD 2006, poz. 14).
Prokurator Prokuratury Krajowej, odnosząc się do wystąpienia Pierw-
szego Prezesa Sądu Najwyższego, złożył wniosek o podjęcie uchwały o
treści: ,,Zezwolenie na zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie sędzie-
go, o którym mowa w art. 181 Konstytucji RP, wymaga odrębnej decyzji
sądu dyscyplinarnego, o ile zezwolenie takie nie zostało wyraźnie objęte
wcześniejszą zgodą sądu dyscyplinarnego na pociągnięcie sędziego do
odpowiedzialności karnej sądowej".
Sąd Najwyższy w powiększonym składzie rozważył, co następuje.
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniosek o rozstrzygnięcie roz-
bieżności w wykładni prawa sporządził w dniu 12 kwietnia 2007 r. Prokura-
tor Prokuratury Krajowej swoje stanowisko przedstawił w dniu 1 czerwca
2007 r. Już po sporządzeniu tych wystąpień doszło do istotnych zmian
przepisów prawa regulujących kwestię uchylania immunitetu sędziowskie-
go - w punktach 29 i 30 artykułu 1 ustawy z dnia 29 czerwca 2007 r. o
zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych in-
nych ustaw, która w życie weszła w dniu 31 sierpnia 2007 r. (Dz. U. Nr 136,
poz. 959), znowelizowano treść art. 80 u.s.p. Obecne brzmienie art. 80 §
2h, art. 80a § 1, art. 80a § 4, art. 80b, art. 80c i art. 80d u.s.p. wprost prze-
sądza o konieczności uzyskania przez prokuratora odrębnego od ,,zezwo-
lenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej", ,,zezwolenia
na tymczasowe aresztowanie sędziego" bądź ,,zezwolenia na zatrzymanie
sędziego". Nie ma potrzeby prowadzenia w tym miejscu bliższej analizy
obowiązujących obecnie rozwiązań, gdyż nie one są przedmiotem rozwa-
żań. Należy jednak zauważyć, że wskazana nowelizacja art. 80 u.s.p. jed-
noznacznie koresponduje ze stanowiskiem wyrażonym w drugiej ze wska-
zanych uchwał Sądu Najwyższego - Sądu Dyscyplinarnego. Trzeba też
dodać, że nowelizacja ta nie czyni bezprzedmiotowym wniosku Pierwszego


Prezesa Sądu Najwyższego, już choćby z uwagi na toczące się w różnych
stadiach postępowania o uchylenie immunitetu sędziowskiego.
Przechodząc zatem do meritum zagadnienia wprost stwierdzić nale-
ży, że powiększony skład Sądu Najwyższego opowiada się za taką wy-
kładnią art. 181 Konstytucji oraz 80 § 1 u.s.p. (w brzmieniu całego artykułu
sprzed 31 sierpnia 2007 r.), której dokonał Sąd Najwyższy - Sąd Dyscypli-
narny w uchwale z dnia 12 września 2006 r. i którą też poparł Prokurator
Prokuratury Krajowej. Zasadniczym argumentem przemawiającym za takim
rozstrzygnięciem jest ten odwołujący się do treści art. 181 Konstytucji. To
już ustawa zasadnicza, statuując w tym przepisie immunitet sędziowski w
randze gwarancji konstytucyjnej, dokonała wyraźnego rozróżnienia dwóch
elementów tej instytucji - zakazu ,,pociągnięcia do odpowiedzialności kar-
nej" oraz zakazu ,,pozbawienia wolności" sędziego, oczywiście w obu przy-
padkach ,,bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie".
Nie była zasadna argumentacja przedstawiona w uzasadnieniu
uchwały Sądu Najwyższego - Sądu Dyscyplinarnego z dnia 5 lipca 2002 r.,
wychodząca z założenia, że gramatyczna wykładnia treści art. 181 Konsty-
tucji nie pozwala na wyprowadzenie jednoznacznych norm prawnych co do
tego, czy konieczne jest uzyskanie odrębnie zgody na pociągnięcie do od-
powiedzialności karnej oraz zgody na tymczasowe aresztowanie sędziego,
czy też ta pierwsza ,,otwiera drogę do stosowania wszystkich instytucji Ko-
deksu postępowania karnego, w tym również tymczasowego aresztowa-
nia". Założenie to, które pozwoliło wówczas przejść Sądowi Najwyższemu
- Sądowi Dyscyplinarnemu do rozważań na gruncie wykładni celowościo-
wej, było nietrafne i spotkało się z przekonującą krytyką w piśmiennictwie
(A. Bojańczyk: Glosa do uchwały z dnia 5 lipca 2002 r. SNO 22/02, PS
2003, Nr 7-8, s. 186-200, wraz z szeroko tam przytoczoną literaturą
przedmiotu). Argumenty podniesione przez glosatora podzielił też Sąd
Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w uchwale z dnia 12 września 2006 r.


Podstawowe znaczenie miał argument odwołujący się do gramatycz-
nej wykładni pierwszego zdania art. 181 Konstytucji, który stanowi: ,,sędzia
nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pocią-
gnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności". Istotnie jest
tak, że rezultat wykładni powszechnie uznawanej i przyjmowanej za pod-
stawową, właśnie gramatycznej, prowadzi do wniosków jednoznacznych.
Wszak, co nie wymaga bliższego przekonywania, między treścią zwrotów
,,pociągnięcie do odpowiedzialności karnej" (pomimo całej swej nieostro-
ści), a ,,pozbawienie wolności" nie zachodzi stosunek pochłaniania drugie-
go przez pierwszy. ,,Pozbawieniem wolności" jest przecież nie tylko tym-
czasowe aresztowanie czy zatrzymanie przewidziane w rozdziale 27 Ko-
deksu postępowania karnego, ale także każde inne rzeczywiste pozbawie-
nie wolności w oparciu o przepisy prawa, jak choćby art. 287 § 2 k.p.k., art.
15 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2007r., Nr 43,
poz. 277) czy art. 40 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu
w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r., Nr 70, poz.
473). Z drugiej strony ,,pociągnięcie do odpowiedzialności karnej" wcale nie
musi się łączyć z ,,pozbawieniem wolności".
Skoro zatem art. 181 Konstytucji, przez posłużenie się spójnikiem
,,ani", połączył dwie równorzędne części zdania, to jedynie z naruszeniem
wykładni gramatycznej można byłoby twierdzić, że przepis ten pozwala na
ograniczenie konieczności uzyskania ,,zgody sądu" tylko do zgody na ,,po-
ciągnięcie do odpowiedzialności karnej", a nie wymaga już takiej zgody na
,,pozbawienie wolności". Nie ma argumentów pozwalających na przełama-
nie wykładni gramatycznej, a na pewno wystarczającym nie byłby ten doty-
czący braku zharmonizowania art. 181 Konstytucji z art. 80 u.s.p. w
brzmieniu sprzed dnia 31 sierpnia 2007 r. Już sama hierarchia aktów
prawnych - ,,ustawa zasadnicza" i ,,ustawa" - wyraźnie sprzeciwia się in-
terpretacji preferującej zapis ustawy, kosztem zapisu konstytucyjnego, tym


bardziej że w grę wchodziły przecież przepisy gwarancyjne. W tej sytuacji,
przy wykorzystaniu także wykładni systemowej, należy przyjąć, że również
przed dniem 31 sierpnia 2007 r. przepis art. 80 § 1 u.s.p. wymagał odręb-
nego zezwolenia sądu dyscyplinarnego na pociągnięcie sędziego do od-
powiedzialności karnej oraz na zastosowanie wobec niego tymczasowego
aresztowania bądź zatrzymania.
Kierując się przedstawioną powyżej argumentacją, Sąd Najwyższy w
powiększonym składzie, rozstrzygając przedstawione przez Pierwszego
Prezesa Sądu Najwyższego rozbieżności w wykładni prawa, uchwalił jak
na wstępie.