Uchwała całej Izby SN - I PZP 16/94
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:I PZP 16/94
Typ:Uchwała całej Izby SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1994/5/78
Orzecznictwo Sądów Polskich 1995/1/16
Orzecznictwo Sądów Polskich 1995/2/43
Prokuratura i Prawo - Orzecznictwo 1995/1/33
Data wydania:1994-04-13

Uchwała Pełnego SkładuIzby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych Sądu Najwyższegoz dnia 13 kwietnia 1994 r.I PZP 16/94


Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych: Przewodniczący Prezes SN: Jan Wasilewski, Sędziowie SN: Antoni
Filcek, Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Józef Iwulski, Adam Józefowicz,
Krzysztof Kolasiński (współsprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Janusz Łętowski,
Maria Mańkowska, Walery Masewicz, Walerian Sanetra, Jadwiga Skibińska-
Adamowicz, Stefania Szymańska, Maria Tyszel, Andrzej Wróbel,


przy udziale Zastępcy Prokuratora Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej
Stefana Śnieżki oraz prokuratora Iwony Kaszczyszyn, w sprawie z wniosku Komisji
Krajowej NSZZ "Solidarność" skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Na-
jwyższego do rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 1994 r. zagadnienia
prawnego przekazanego przez skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego pełnemu
składowi Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Na-
jwyższego postanowieniem z dnia 24 marca 1994 r., sygn. akt I PZP 3/94,


"Czy zakaz wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy z członkiem rady
pracowniczej bez zgody rady pracowniczej oznacza tylko:

1) zakaz wypowiadania i rozwiązywania wcześniej wypowiedzianej umowy
bez zgody rady pracowniczej,

czy oznacza

2) zarówno zakaz wypowiadania i rozwiązywania umowy wypowiedzianej
oraz także zakaz rozwiązywania bez wypowiedzenia umowy bez zgody rady pra-
cowniczej?"


p o d j ą ł następującą uchwałę:


Zakaz wypowiedzenia i rozwiązania stosunku pracy z członkiem rady
pracowniczej bez zgody tej rady (art. 6 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o
samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego - Dz. U. Nr 24, poz. 123 ze
zm.) oznacza zakaz wypowiedzenia i rozwiązania wcześniej wypowiedzianej
umowy o pracę bez zgody rady, nie obejmuje natomiast rozwiązania stosunku
pracy bez wypowiedzenia.


U z a s a d n i e n i e


Wniosek Komisji Krajowej Niezależnego Samorządnego Związku Zawodo-
wego "Solidarność" złożony na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991
r. o związkach zawodowych (Dz. U. Nr 55, poz. 234) o wyjaśnienie przepisu art. 6
ustawy z dnia 25 września 1981 r. o samorządzie załogi przedsiębiorstwa
państwowego (Dz. U. Nr 24, poz. 123 ze zm.) zmierzał do odstąpienia przez Sąd
Najwyższy od zasady prawnej - uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 27 czerwca 1986 r. (III PZP 22/86 OSNCP 1986 z. 12 poz. 195). W uchwale
tej Sąd Najwyższy stwierdził, że zgoda rady pracowniczej nie jest wymagana na
rozwiązanie przez zakład pracy umowy o pracę bez wypowiedzenia z członkiem
rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego. Nie była to pierwsza wypowiedź
Sądu Najwyższego na temat wykładni przepisu art. 6 wymienionej wyżej ustawy o
samorządzie załogi przedsiębiorstwa państwowego. Treść tego przepisu została
bowiem sformułowana w sposób budzący wątpliwości. Z ustępu pierwszego wynika,
że przedsiębiorstwo państwowe nie może bez zgody rady pracowniczej wy-
powiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z członkiem tej rady w czasie trwania
kadencji ani w ciągu roku po jej upływie. Natomiast ustęp drugi stanowi, że
postanowienia, o których mowa w ustępie pierwszym, nie naruszają przepisów o
rozwiązywaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia.

W literaturze i orzecznictwie wypowiedziane zostały sprzeczne poglądy na
temat rozumienia użytych przez ustawodawcę zwrotów "nie może [...] wypowiedzieć
ani rozwiązać stosunku pracy" (ust. 1) oraz "nie naruszają przepisów o rozwiązaniu
stosunku bez wypowiedzenia" (ust. 2) oraz ich wzajemnej relacji.

W uzasadnieniu uchwały z dnia 23 stycznia 1984 r. (III PZP 61/83, OSNCP
1984 z. 8 poz. 134) Sąd Najwyższy stwierdził, że zawarty w art. 6 ust. 1 zwrot "nie
może rozwiązać stosunku pracy" odnosi się zarówno do rozwiązania umowy o pracę
poprzedzonego wypowiedzeniem jak i do takiego, które następuje bez uprzedniego
okresu wypowiedzenia. Pogląd ten spotkał się z krytyką glosastora (OSPiKA 1985 z.
10 poz. 187), który podniósł, że interpretacja dokonana przez Sąd Najwyższy nie
uwzględnia treści art. 6 ust. 2, którego zamieszczenie przez ustawodawcę świadczy
o tym, że ust. 1 odnosi się tylko do rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem.
Tak samo wypowiedział się Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 2 marca
1984 r. (III PZP 7/84, OSNCP 1984 z. 8 poz. 155) stwierdzając, że zakaz rozwiąza-
nia umowy o pracę bez zgody rady pracowniczej nie dotyczy sytuacji, w której "ist-
nieją podstawy do rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia (art. 6 ust. 2
ustawy)".

Na tle powstałej rozbieżności w orzecznictwie wydana została przytoczona
wyżej uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 1986
r., której nadano moc zasady prawnej. W kolejnej uchwale z dnia 28 sierpnia 1986 r.
(III PZP 55/86, OSNCP 1987 z. 8 poz. 115) Sąd Najwyższy podzielając ten pogląd,
czyli przyjmując, że członek rady pracowniczej nie podlega szczególnej ochronie
przed rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, stwierdził, że w wyniku
przywrócenia do pracy takiego pracownika przysługuje mu wynagrodzenie prze-
widziane w art. 57 § 1 k.p. (w limitowanej wysokości). Ta ostatnia uchwała spotkała
się z krytyką glosatora (OSPiKA 1988 z. 2 poz. 45). Sąd Najwyższy nie zmienił jed-
nak poglądu i w wyroku z dnia 26 maja 1992 r. (I PRN 22/92, nie publikowany) pod-
trzymał stanowisko zajęte w uchwale składu siedmiu sędziów.
Konsekwentne stanowisko Sądu Najwyższego było nadal poddawane krytyce w
piśmiennictwie prawniczym.

Argumenty podnoszone przeciwko niemu zostały przytoczone w uzasadnieniu
rozpoznawanego obecnie wniosku. Sprowadzają się one do trzech twierdzeń:

1. sformułowanie użyte w art. 6 ust. 1 cytowanej ustawy o samorządzie załogi
przedsiębiorstwa państwowego ("nie może wypowiedzieć, ani rozwiązać stosunku
pracy") występuje również w innych przepisach np. w art. 177 § 1 k.p.; w art. 13
ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 35, poz.
163 ze zm.) i na tle tych przepisów nie ma wątpliwości, że odnosi się ono do każ-
dego rozwiązania stosunku pracy, także bez wypowiedzenia,

2. wykładnia dokonana przez Sąd Najwyższy może prowadzić do nieuza-
sadnionego korzystania przez kierowników zakładów pracy z rozwiązania umowy o
pracę bez wypowiedzenia z pracownikami, których dotyczy omawiany przepis,

3. przy analogicznej ochronie członków zarządu zakładowej organizacji zwi-
ązkowej na rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia wymagana jest zgoda
właściwego organu tej organizacji, a na rozwiązanie bez wypowiedzenia umowy ze
społecznym inspektorem - zgoda statutowo właściwego organu zakładowej organi-
zacji związkowej.


Zdaniem Sądu Najwyższego w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę
podniesione argumenty nie są przekonujące, a trafne jest stanowisko zajęte przez
Sad Najwyższy w cytowanej uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 27 czerwca
1986 r., mającej moc zasady prawnej.


Analizowany przepis art. 6 ujęty został w dwóch ustępach. Nie można wyk-
ładać sformułowań ustępu 1 w sposób pomijający treść ustępu 2. Gdyby rozumieć
zwrot z ustępu 1 "nie może [...] rozwiązać stosunku pracy" jako odnoszący się
zarówno do rozwiązania wcześniej wypowiedzianej umowy o pracę, jak i do rozwi-
ązania umowy bez wypowiedzenia, to trzeba by powiedzieć, że ustęp 2 jest zbędny
albo odmawiać mu jakiegokolwiek sensu. Ustęp 2 - aczkolwiek sformułowany w
sposób niedostatecznie jasny - w wyraźny jednak sposób wprowadza odrębność
regulacji w zakresie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Pozostaje je-
dynie do wyjaśnienia zakres tej odrębności. Trafnie wywodzi Sąd Najwyższy w
omówionej uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 27 czerwca 1986 roku, że ok-
reślenie "nie narusza" użyte w ustępie 2 oznacza uchylenie zakazu (tzn. względnego
zakazu) ustanowionego w ustępie 1, czyli pozostawienie w mocy bez zmian - wobec
członków rady pracowniczej - dotychczas obowiązujących zasad dotyczących rozwi-
ązania przez zakład pracy stosunku pracy bez wypowiedzenia, zarówno w zakresie
przyczyn rozwiązania jak i jego trybu.

Jak słusznie stwierdził wówczas Sąd Najwyższy, sprzeczne z logiką byłoby
przypisanie przepisowi art. 6 ust. 2 sensu takiego, iż oznacza on, że rozwiązanie
stosunku pracy bez wypowiedzenia z członkiem rady pracowniczej wymaga zgody
tejże rady, a poza tym zachowane powinny być wszystkie inne przepisy dotyczące
rozwiązania stosunku pracy w tym trybie. Gdyby tak interpretować sens art. 6 ust. 2,
powstawałaby wątpliwość, czy w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę (o
którym to sposobie rozwiązania umowy o pracę nie ma mowy w tym przepisie)
przepisy regulujące tę instytucję mają być zachowane czy też nie.

Wykładnia językowo-logiczna prowadzi zatem do wniosku, że określenie "nie
naruszają przepisów" zawarte w art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie załogi przed-
siębiorstwa państwowego oznacza odstąpienie od zakazu (tzn. względnego zakazu),
o którym mowa w ust. 1, a zatem uchylenie ochrony i nakazania posługiwania się
wyłącznie przepisami ogólnie obowiązującymi w zakresie rozwiązania stosunku
pracy bez wypowiedzenia.

Skoro wykładnia językowo-logiczna prowadzi do satysfakcjonujących rezul-
tatów, nie ma potrzeby sięgania do wykładni systemowej lub celowościowej. W
szczególności nie może mieć znaczenia zakres ochrony przed rozwiązaniem sto-
sunku pracy udzielony przez ustawodawcę z innego tytułu niż członkostwo w radzie
pracowniczej. Żadne konstruktywne wnioski dla wykładni interpretowanego przepisu
nie wypływają z porównania jego treści z regulacjami z art. 177 § 1 k.p. i art. 3 ust. 1
ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz. U. Nr 35, poz.
163 ze zm.). Każda z tych regulacji jest inna i nie można wykładać jednej przez od-
niesienie do pozostałych. Niewłaściwe i nieuzasadnione byłoby dążenie do ujednoli-
cenia - w drodze wykładni prawa, a nie jego zmiany - zakresu ochrony udzielonej z
różnych tytułów. Dla wykładni przepisów o szczególnej ochronie nie mogą mieć
znaczenia rozważania na temat tego, czy zakres tej ochrony jest właściwy, czy nie
powinien być szerszy lub węższy, względny czy bezwzględny itp.

Nieprzekonujący też jest argument podniesiony przeciwko wykładni dokona-
nej przez Sąd Najwyższy w omawianej uchwale i późniejszych orzeczeniach, a
sprowadzający się do podkreślenia niebezpieczeństwa nadużywania rozwiązywania
umów o pracę bez wypowiedzenia. Nie można przypuszczać, by zakład pracy łamał
prawo z powodu kalkulacji co do wysokości wynagrodzenia należnego pra-
cownikowi, który uzyskałby orzeczenia o przywróceniu do pracy na skutek wadli-
wego (nie uwzględniającego szczególnej ochrony z art. 6 ustawy o samorządzie
załogi przedsiębiorstwa państwowego) rozwiązania umowy o pracę bez wy-
powiedzenia. Brak jest logicznych podstaw do takiego rozumowania, a gdyby nawet
przyjąć je za uprawnione, to nie mogłoby ono prowadzić do zanegowania wykładni
językowo-logicznej przepisu.

Sąd Najwyższy nie znalazł więc podstaw do odstąpienia od zasady prawnej.
Przeciwnie, uznał za przekonujące argumenty podnoszone przez Sąd Najwyższy w
uchwale z dnia 27 czerwca 1986 roku i późniejszych orzeczeniach. Natomiast argu-
menty przeciwne okazały się nieprzekonujące.

Z tych wszystkich względów należało podjąć uchwałę o treści wyżej podanej.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] I PZP 2/09   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2010/1-2/1
2009-06-18 
[IA] I PZP 1/09   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/23-24/304
2009-05-05 
[IA] I PZP 8/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/17-18/219
2009-03-20 
[IA] I PZP 6/08   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/13-14/167
2009-02-03 
[IA] I PZP 3/08   Uchwała SN
Monitor Prawa Pracy 2008/10/535 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2009/1-2/1
2008-07-08 
  • Adres publikacyjny: