Uchwała 7 Sędziów SN - III ZP 49/97
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III ZP 49/97
Typ:Uchwała 7 Sędziów SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1998/16/473
Prawo Gospodarcze 1998/10/1
Rejent 1998/9/155
Orzecznictwo Sądów Gospodarczych 2001/9/59
Data wydania:1998-03-31
Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 31 marca 1998 r.
III ZP 49/97

Przewodniczący: Prezes SN Jan Wasilewski, Sędziowie SN Tadeusz
Domińczyk, Adam Józefowicz (sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski, Zbigniew
Kwaśniewski (współsprawozdawca i autor uzasadnienia), Lech Walentynowicz
Andrzej Wasilewski

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Waldemara
Grudzieckiego, w sprawie ze skargi Polskiej Telewizji Kablowej "R." SA w K. na de-
cyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w Warszawie z dnia 14 marca 1995 r. [...] w
przedmiocie wymiaru cła, po rozpoznaniu w dniu 31 marca 1998 r. zagadnienia
prawnego przekazanego przez skład trzech sędziów Sądu Najwyższego postano-
wieniem z dnia 21 listopada 1997 r., III RN 53/97

1. Czy dla spełnienia przewidzianego w art. 14 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. - Prawo celne (jednolity tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312) wa-
runku zwolnienia od cła środków trwałych stanowiących przedmiot wkładu niepie-
niężnego podmiotu zagranicznego, konieczne jest zarejestrowanie zmiany statutu
spółki akcyjnej (art. 309 § 1 pkt 4 i art. 311 § 2 w związku z art. 431 KH)?
2. Czy zgłoszenie do odprawy celnej towaru objętego uchwałą walnego zgro-
madzenia o podwyższeniu kapitału akcyjnego, która nie została jeszcze zarejestro-
wana (art. 431 KH), organ celny jest obowiązany zawiesić postępowanie na podsta-
wie art. 97 § 1 pkt 4 KPA ?

p o d j ą ł następującą uchwałę:

1. Dla uznania w postępowaniu celnym towarów przywiezionych z zagra-
nicy przez podmiot zagraniczny i będących środkami trwałymi za stanowiące
przedmiot wkładu niepieniężnego przeznaczonego na podwyższenie kapitału
akcyjnego nie jest konieczne zarejestrowanie zmiany statutu spółki akcyjnej
(art. 14 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne, jednolity
tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312).
2. Odmówił udzielenia odpowiedzi na pytanie drugie.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Najwyższy w zwykłym składzie rozpatrywał na skutek rewizji nadzwy-
czajnej Ministra Sprawiedliwości od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego-
Ośrodka Zamiejscowego w Katowicach z dnia 4 lutego 1997 r., [...] sprawę ze skargi
Polskiej Telewizji Kablowej "R." SA w K. na decyzję Prezesa Głównego Urzędu Ceł w
Warszawie z dnia 14 marca 1995 r. w przedmiocie wymiaru cła. W toku postępowa-
nia pojawiły się wątpliwości, które Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 21 listo-
pada 1997 r., III RN 53/97, przedstawił do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów
w postaci następującego zagadnienia prawnego:
1) Czy dla spełnienia przewidzianego w art. 14 ust. 1 pkt 39 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r. - Prawo celne (jednolity tekst: Dz. U. z 1994 r. Nr 71, poz. 312) wa-
runku zwolnienia od cła środków trwałych stanowiących przedmiot wkładu niepie-
niężnego podmiotu zagranicznego konieczne jest zarejestrowanie zmiany statutu
spółki akcyjnej (art. 309 § 1 pkt 4 i art. 311 § 2 w związku z art. 431 KH)?
2) Czy zgłoszenie do odprawy celnej towaru objętego uchwałą walnego zgro-
madzenia o podwyższeniu kapitału akcyjnego, która nie została jeszcze zarejestro-
wana (art. 431 KH), organ celny jest obowiązany zawiesić postępowanie na podsta-
wie art. 97 § 1 pkt 4 KPA ?
W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd Najwyższy podał, że Prezes
GUC decyzją z dnia 14 marca 1996 r. utrzymał w mocy decyzję dyrektora Urzędu
Celnego w Katowicach, zawartą w jednolitym dokumencie administracyjnym SAD z
17 czerwca 1994 r., którą dokonano wymiaru cła za sprowadzony z zagranicy przez
Polską Telewizję Kablową "R." Spółka SA towar w postaci kabla koncentrycznego,
pomimo że zainteresowany wniósł o zwolnienie od cła na podstawie art. 14 ust. 1 pkt
39 Prawa celnego. W swej decyzji prezes GUC stwierdził, że towar sprowadzony
przez Spółkę z zagranicy, aby mógł być zwolniony od cła powinien spełniać łącznie
następujące warunki, a mianowicie podlegać wniesieniu do kapitału akcyjnego spółki,
jako przedmiot wkładu niepieniężnego, mieć charakter środka trwałego, a nadto
zostać określony w umowie lub statucie spółki oraz wpisany do rejestru handlowego,
jako wkład niepieniężny podmiotu zagranicznego. Wprawdzie odprawiony towar
został wniesiony do kapitału akcyjnego spółki jako aport wspólnika zagranicznego
(zgodnie z oświadczeniem, zawartym w akcie notarialnym [...] z 17 czerwca 1994 r.),
to jednak - zdaniem Prezesa GUC - nie podlega zwolnieniu od cła przywozowego ze
względu na to, że zmiana statutu Spółki w związku z podjętą w dniu 17 czerwca 1994
r. uchwałą nr 7/94 Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy o pod-
wyższeniu kapitału akcyjnego nie została wpisana do rejestru handlowego, jako nie-
pieniężny wkład podmiotu zagranicznego. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z
dnia 4 lutego 1997 r., [...] uchylił zaskarżoną decyzję, stwierdzając, że została oparta
na wadliwej, bo zawężającej wykładni art. 14 ust. 1 pkt 39 Prawa celnego. Ponadto -
zdaniem NSA - nie jest trafny argument, że towar zgłoszony do odprawy celnej nie
może być uznany za aport rzeczowy, ponieważ nie został ujęty w rejestrze handlo-
wym. Wymóg uprzedniego ujęcia aportu rzeczowego w rejestrze handlowym nie wy-
nika bowiem z przepisu art. 14 ust. 1 pkt 39 Prawa celnego, w którym jedynie jest
mowa o obowiązku wykazania, że towar stanowi wkład niepieniężny podmiotu za-
granicznego do spółki.
W rewizji nadzwyczajnej Minister Sprawiedliwości zarzucił, że w rozpoznawa-
nej sprawie brak było podstaw do udzielenia zwolnienia od cła zgłoszonego do od-
prawy celnej towaru - kabla koncentrycznego, bowiem zmiana statutu spółki nie zo-
stała zgłoszona do rejestru handlowego i zarejestrowana. Przedmiotowy towar,
sprowadzony w celu częściowego pokrycia podwyższonego kapitału akcyjnego
Spółki przekroczył polską granicę celną w dniu 22 maja 1994 r., czyli przed podję-
ciem uchwały Nadzwyczajnego Zgromadzenia Akcjonariuszy SA Polska Telewizja
Kablowa "R." w K. z dnia 17 czerwca 1994 r. w sprawie podwyższenia kapitału ak-
cyjnego spółki poprzez wniesienie aportu niepieniężnego w postaci materiałów i
urządzeń, w tym kabla koncentrycznego. Towar ten dopuszczony został do obrotu na
polskim obszarze celnym w dniu 17 czerwca 1994 r., czyli w dacie podjęcia wspo-
mnianej uchwały w sprawie aportu rzeczowego przez władze Spółki, a przed jej za-
rejestrowaniem. Tymczasem podwyższenie kapitału akcyjnego może nastąpić tylko
w drodze zmiany statutu spółki akcyjnej. Z kolei każda zmiana statutu wymaga do
swej ważności uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy, a zarząd spółki akcyj-
nej powinien ją zgłosić do rejestru handlowego (art. 431 § 1 i 2 KH). Przepisy KH wy-
raźnie stanowią, że zmiana statutu spółki nie wywołuje skutków prawnych przed jej
zarejestrowaniem (art. 431 § 1 KH). Z tej przyczyny - zdaniem rewizji nadzwyczajnej
- należy stwierdzić, że w chwili zgłoszenia do odprawy celnej, sprowadzony towar nie
mógł stanowić wkładu niepieniężnego i nie zaistniały przesłanki wymagane dla sku-
tecznego domagania się zwolnienia go od cła na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 39
Prawa celnego, nawet jeżeli w wyniku późniejszych działań prawnych spółki, towa-
rowi temu nadano status prawny wkładu niepieniężnego.
W odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną Spółka podniosła, iż art. 14 ust. 1 pkt
39 Prawa celnego nie wymaga zmiany statutu, a jedynie wykazania, że towar zgło-
szony do odprawy celnej stanowi przedmiot wkładu niepieniężnego, a w tym zakresie
dowodem wystarczającym jest odpowiednia uchwała zgromadzenia akcjonariuszy
przyjęta w formie aktu notarialnego. Taką interpretację urzędową tego wymagania
stosowały organy celne w ubiegłych latach (np. w piśmie okólnym nr 1 Prezesa GUC
z dnia 23 grudnia 1991 r., Biul. Urz. GUC Nr 4, poz. 14). Pogląd taki wyraził w publi-
kacji dyr. Dep. Prawno-Organizacyjnego GUC w Przeglądzie Podatkowym z 1992 r.,
Nr 2. Ponadto funkcja gwarancyjna kapitału akcyjnego spółki wymaga, aby zarejes-
trowanie podwyższonego kapitału akcyjnego spółki następowało dopiero po, a nie
przed sprowadzeniem rzeczy wchodzących w skład aportu rzeczowego na polski
obszar celny.
Prokurator Prokuratury Krajowej w piśmie z dnia 25 marca 1998 r. stwierdził,
iż towar nie mógł stanowić wkładu niepieniężnego przede wszystkim z uwagi na tę
okoliczność, że w chwili jego sprowadzenia, jak również w dacie odprawy celnej i na
etapie postępowania odwoławczego, rejestracja podwyższenia kapitału akcyjnego
nie miała miejsca. Zdaniem Prokuratora organ celny powinien zawiesić postępowanie
z urzędu na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 KPA, mimo zgłoszonej w dalszej części
pisma wątpliwości, czy orzeczenie sądu rejestrowego jest tożsame z rozstrzygnię-
ciem zagadnienia wstępnego w rozumieniu wskazanego przepisu KPA.
Na rozprawie przed Sądem Najwyższym w dniu 31 marca 1998 r. pełnomoc-
nicy spółki sprzeciwiali się poglądowi wyrażonemu w rewizji nadzwyczajnej, by wa-
runkiem uznania środka trwałego za stanowiący przedmiot wkładu niepieniężnego
miało być zarejestrowanie zmian w statucie spółki, spowodowanych podwyższeniem
kapitału akcyjnego w następstwie wniesienia aportu.
Pełnomocnik Prezesa Głównego Urzędu Ceł poparł poglądy zaprezentowane
w rewizji nadzwyczajnej Ministra Sprawiedliwości, a Prokurator Prokuratury Krajowej
podtrzymał stanowisko zajęte w swym piśmie z dnia 25 marca 1998 r.

Sąd Najwyższy, podejmując uchwałę o powyższej treści, miał na uwadze, co
następuje:

Uchwała została podjęta na podstawie art. 13 pkt 4 w związku z art. 17 ust. 1-
2 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (jednolity tekst: Dz. U. z
1994 r. Nr 13, poz. 48 ze zm.), co ma ten skutek, że zawiera rozstrzygnięcie zagad-
nienia prawnego budzącego poważne wątpliwości w konkretnej sprawie i to w zakre-
sie przedstawionym przez skład trzech sędziów SN do rozstrzygnięcia przez skład
powiększony.
Przedstawione do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów Sądu Najwyż-
szego zagadnienie prawne powstało na tle rozbieżnej w praktyce interpretacji jed-
nego z przepisów ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. - Prawo celne (jednolity tekst::
Dz. U. 1994 r. Nr 71, poz. 312 ze zm.), w którym to przepisie ustawodawca posłużył
się terminologią zaczerpniętą bezpośrednio z przepisów Kodeksu handlowego, a
mianowicie pojęciem "przedmiotu wkładu niepieniężnego".
Jeżeli zgodzić się z poglądem, że pojęciowa samodzielność prawa celnego
nie jest absolutna, bowiem w samym założeniu prawo jest uporządkowanym syste-
mem norm tworzących całość, to posługując się w Prawie celnym pojęciami bezpo-
średnio zaczerpniętymi z Kodeksu handlowego ustawodawca nie mógł nadać im cał-
kowicie nowego, odmiennego znaczenia, aniżeli to, które jest im przypisane w Ko-
deksie handlowym.
Szczególna trudność w procesie dokonywania wykładni normy prawnej za-
wartej w przepisie Prawa celnego polega jednak na tym, że Kodeks handlowy, choć
wielokrotnie posługuje się pojęciami "wkład niepieniężny" i "przedmiot wkładu nie-
pieniężnego", to jednak nie tylko, że nie zawiera normatywnej definicji tych pojęć, ale
nawet nie określa ich bliżej, przez przykładowe wyliczenie typowych choćby przy-
padków.
Można więc jedynie generalnie stwierdzić, że wkład niepieniężny wspólnika
spółki akcyjnej jest jedną z form (postaci, źródeł) pokrycia m.in. podwyższonego ka-
pitału akcyjnego i stanowi określony w akcie założycielskim, umowie spółki lub
uchwale wspólników przedmiot świadczenia niepieniężnego wspólnika w zamian za
obejmowane przezeń akcje w spółce.
Treść zagadnienia prawnego, w postaci pytania sformułowanego w punkcie 3,
podpunkcie 1), sentencji postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997
r. (III RN 53/97), sugeruje jednoznacznie, iż ocena tego, czy będące przedmiotem
przywozu środki trwałe można uznać za stanowiące przedmiot wkładu niepienięż-
nego podmiotu zagranicznego, zależy od uprzedniego przesądzenia o tym, czy dla
kwalifikacji określonego przedmiotu, jako przedmiotu aportu, jest wymagane, czy też
nie jest wymagane, zarejestrowanie zmiany statutu spółki akcyjnej.
Zważyć jednak należy, że przepis art. 14 ust. 1 pkt 39 ustawy - Prawo celne
był podstawą prawną zwolnienia od cła przywiezionych z zagranicy takich środków
trwałych, które stanowiły przedmiot wkładu niepieniężnego podmiotu zagranicznego.
Przepis ten nie wprowadzał więc expressis verbis, jako samodzielnej ustawowej
przesłanki zwalniającej od cła, wymogu zarejestrowania zmiany statutu spółki akcyj-
nej. Uwzględniając okoliczność, że na tym etapie postępowania nie jest już sporne
zakwalifikowanie przywiezionych z zagranicy towarów do kategorii środków trwałych,
przeto problem sprowadza się do oceny tego, czy dla uznania środka trwałego za
przedmiot wkładu niepieniężnego konieczne było zarejestrowanie zmiany statutu
spółki akcyjnej. Innymi słowy, chodzi o rozstrzygnięcie kwestii, z jakim momentem
środek trwały mógł być uznany za stanowiący przedmiot aportu, przeznaczonego na
pokrycie podwyższonego kapitału akcyjnego.
Zgodnie z art. 309 § 1 pkt 4 KH statut każdej spółki akcyjnej powinien określać
m.in. wysokość kapitału akcyjnego. Zmiana wysokości kapitału akcyjnego, poprzez
m.in. podwyższenie tej wysokości, jest więc zmianą jednego z ważkich elementów
treści statutu, wymagającą do swej ważności uchwały walnego zgromadzenia, a to
zgodnie z art. 431 § 1 KH. Dla wywołania skutków prawnych dokonania w statucie
takiej zmiany niezbędne jest oczywiście jej zarejestrowanie, a to wobec wymogu wy-
nikającego z art. 431 § 4 KH.
Pokrycie podwyższonego, uchwałą walnego zgromadzenia, kapitału akcyj-
nego nastąpić może, między innymi, wkładami niepieniężnymi, a to na podstawie art.
311 § 2 KH, znajdującego odpowiednie zastosowanie z mocy art. 434 KH. W tym
miejscu trzeba jednak już wyraźnie podkreślić, że w przepisie art. 14 ust. 1 pkt 39 -
Prawa celnego ustawodawca uzależnił skutek w postaci zwolnienia od cła od tego,
by przywiezione z zagranicy środki trwałe stanowiły przedmiot wkładu niepienięż-
nego, a nie od tego, by wkład taki stał się już źródłem pokrycia podwyższonego ka-
pitału akcyjnego.
Może się tymczasem zdarzyć i tak, że wniesienie przez podmiot zagraniczny
do spółki akcyjnej wkładu niepieniężnego nie będzie stanowić pokrycia akcji, które
miałyby być wydawane za wkłady niepieniężne. Wniesienie bowiem także i takich
wkładów przez podmiot zagraniczny, dokonane w sposób sprzeczny z regulującymi
to działanie bezwzględnie obowiązującymi przepisami, musi być traktowane na równi
z niewniesieniem w ogóle wkładu (por. uchwałę SN z dnia 21 października 1994 r., III
CZP 137/94, OSNC 1995 z. 2 poz. 39). Ocena sposobu wniesienia wkładu i uznania
go za zgodny, bądź sprzeczny z wynikającymi z konkretnych przepisów wymaga-
niami należy jednak do sądu rejestrowego także przy rozpatrywaniu wniosku o doko-
nanie zmiany statutu spółki akcyjnej, zmiany polegającej na podwyższeniu kapitału
akcyjnego. Sąd ten zobowiązany jest także do zbadania w postępowaniu rejestro-
wym wystąpienia kumulatywnych kryteriów zdolności aportowej konkretnego wkładu
niepieniężnego. Wymaga to oczywiście uprzedniego określenia desygnatu przed-
miotu aportu, a więc zakwalifikowania go jeszcze przed wszczęciem postępowania
rejestrowego jako przedmiotu wkładu niepieniężnego.
Zgodnie z art. 311 § 3 KH akcje aportowe powinny być pokryte w zasadzie w
całości przed zarejestrowaniem spółki, jednak nie później niż w chwili rejestracji (art.
331 § 1 pkt 3 KH). Przepisy te stosuje się odpowiednio przy podwyższeniu kapitału
akcyjnego (art. 434 KH). Oznacza to konieczność dokonania wszelkich czynności
prawnych lub faktycznych mających już wówczas za przedmiot wkład niepieniężny,
tak aby najpóźniej z chwilą zarejestrowania zmiany statutu (przez podwyższenie ka-
pitału akcyjnego) spółka stała się już podmiotem odpowiedniego prawa do przed-
miotu wkładu.
Analiza innych przepisów KH również prowadzi do wniosku, że określone do-
bro można już zakwalifikować jako stanowiące przedmiot wkładu niepieniężnego,
mającego być źródłem pokrycia podwyższonego kapitału akcyjnego, mimo że nie
nastąpiło jeszcze zarejestrowanie zmiany statutu spółki w zakresie podwyższenia
wysokości kapitału akcyjnego.
Zgodnie z art. 432 § 1 KH w związku z art. 431 § 1 KH, spółka może podwyż-
szyć kapitał akcyjny uchwałą walnego zgromadzenia, tyle tylko, że skutek prawny
uchwały o takiej treści wystąpi dopiero z momentem zarejestrowania zmiany statutu
(art. 431 § 4 KH) w następstwie uprzedniego zgłoszenia przez zarząd potrzeby do-
konania takiej zmiany treści wpisu, a to stosownie do wymogu wynikającego z art.
439 § 1 KH.
Do takiego zgłoszenia zarząd powinien dołączyć dokumenty wymienione w
art. 439 § 2 KH, wśród których, poza uchwałą o podwyższeniu kapitału akcyjnego,
powinno znajdować się m.in. oświadczenie wszystkich członków zarządu, stwier-
dzające, że przejście wkładów niepieniężnych na spółkę z chwilą zarejestrowania
podwyższenia kapitału akcyjnego jest zapewnione. Treść także i tego przepisu do-
wodzi więc, że operowanie przez ustawodawcę pojęciem "wkładu niepieniężnego"
nie zostało powiązane wyłącznie z momentem dokonania wpisów w rejestrze, ale
wręcz z czynnościami prawnymi niekiedy znacznie poprzedzającymi sam moment
dokonania wpisu.
Również stosowane odpowiednio, z mocy art. 434 KH, przy podwyższaniu ka-
pitału akcyjnego przepisy art. 314 § 1 i § 3 KH zawierają wyraźny wymóg, by w
uchwale zgromadzenia akcjonariuszy o podwyższeniu kapitału akcyjnego i pokryciu
go wkładami niepieniężnymi, sporządzonej w formie aktu notarialnego, wymienić za-
równo osoby wnoszące wkłady niepieniężne, jak również przedmiot takich wkładów.
Już więc na tym etapie, poprzedzającym przecież samą rejestrację zmian statutu,
ustawodawca operuje pojęciem "przedmiot wkładu", które odnosi się oczywiście rów-
nież do wkładu niepieniężnego.
Z kolei przepis art. 439 § 3 KH wymaga dołączenia, do dokonanego przez za-
rząd zgłoszenia, podwyższenia kapitału akcyjnego celem wpisania do rejestru han-
dlowego, poza dokumentami wymienionymi w art. 439 § 2 KH, także sprawozdania
zarządu oraz opinii biegłych rewidentów.
Z mocy art. 434 KH znajdą tu znów odpowiednie zastosowanie m.in. przepisy
art. 312 § 1 pkt 1 KH, art. 313 KH, art. 315 KH, czy wreszcie art. 325 KH. Ze stoso-
wanego odpowiednio przy podwyższaniu kapitału akcyjnego przepisu art. 312 § 1 pkt
1 KH w związku z art. 439 § 3 KH płynie wniosek, że treść sprawozdania zarządu,
dołączonego do jego zgłoszenia dokonania wpisu w rejestrze handlowym podwyż-
szenia kapitału akcyjnego, powinna szczegółowo określać m.in. przedmiot wkładów
niepieniężnych wnoszonych na pokrycie podwyższonego kapitału akcyjnego. Ten,
m.in., element sprawozdania zarządu musi być nadto poddany badaniu biegłych re-
widentów, celem wydania przez nich opinii (art. 313 § 1 i § 4 KH), która również po-
winna być złożona sądowi rejestrowemu (art. 439 § 3 KH), a więc poprzedzać jego
rozstrzygnięcie w przedmiocie dokonania w rejestrze wpisu zmiany danych, będą-
cych elementami treści statutu spółki akcyjnej. Elementem treści tejże opinii biegłych
rewidentów powinna być, ustalona przez nich, wartość wkładów niepieniężnych na-
bywanych przed zarejestrowaniem zmian w statucie, określona w kontekście warto-
ści tychże wkładów oznaczonej w sprawozdaniu zarządu, co jednoznacznie wynika z
art. 325 KH, stosowanego odpowiednio z mocy art. 434 KH, przy podwyższaniu ka-
pitału akcyjnego.
Akcjonariusze, którzy poprzez podjęcie uchwały na walnym zgromadzeniu
zdecydowali o podwyższeniu dotychczasowej wysokości kapitału akcyjnego i pokry-
ciu go konkretnie oznaczonymi wkładami niepieniężnymi, powinni nadto znać, i to
jeszcze przed podjęciem tej uchwały, zarówno sprawozdanie zarządu, określające
szczegółowo m.in. przedmiot przewidzianych do wniesienia wkładów niepieniężnych
na pokrycie podwyższanego kapitału, jak również opinię biegłych rewidentów, wy-
daną po przeprowadzeniu badania sprawozdania zarządu (art. 439 § 3 KH oraz art.
312 § 1 pkt 1 KH, art. 313 KH i art. 315 KH stosowane odpowiednio na podstawie art.
434 KH). Powyższe przepisy operują więc pojęciami "wkład niepieniężny" i "przed-
miot wkładu niepieniężnego" w odniesieniu do etapu poprzedzającego, niekiedy
znacznie, samo wszczęcie postępowania rejestrowego, nie mówiąc już o jego pozy-
tywnym wyniku w postaci postanowienia przez sąd o zarejestrowaniu, zgłoszonej
przez zarząd, zmiany wysokości kapitału akcyjnego.
Nadto, wynikający z art. 439 § 2 pkt 5 KH, obowiązek zarządu dołączenia do
zgłoszenia podwyższenia kapitału akcyjnego celem wpisania do rejestru handlowego
oświadczenia wszystkich jego członków, zawierającego zapewnienie, że przejście
wkładów niepieniężnych na spółkę z chwilą zarejestrowania podwyższenia kapitału
akcyjnego jest zapewnione, dowodzi tego, że o uznaniu określonych dóbr za stano-
wiące przedmiot wkładu niepieniężnego przesądza już samo podjęcie uchwały przez
zgromadzenie akcjonariuszy, postanawiającej o podwyższeniu wysokości kapitału,
objęciu nowych akcji i pokryciu ich konkretnie określonymi w niej wkładami niepie-
niężnymi, a nie dopiero kolejne, przyszłe zdarzenie w postaci zarejestrowania zmian
w statucie spółki akcyjnej.
Pod pojęciem "zapewnienia" zarządu w rozumieniu art. 439 § 1 pkt 5 KH na-
leży bowiem rozumieć potwierdzenie prawnych i faktycznych możliwości uzyskania
przez spółkę przyznanych jej praw z chwilą, gdy podwyższenie wysokości kapitału
akcyjnego zostanie zarejestrowane, wobec czego zarząd, jeszcze przed złożeniem
przedmiotowego oświadczenia, powinien wyjaśnić wszelkie okoliczności związane z
aportami, a w szczególności stan prawny przedmiotów takich wkładów, oraz usunąć
ewentualne przeszkody do ich wniesienia. Wobec powyższego uznać należy, że już
wówczas muszą istnieć dobra jednoznacznie oznaczone i zakwalifikowane jako sta-
nowiące przedmioty tych wkładów niepieniężnych, choć sam tytuł prawny do nich
może przejść na spółkę dopiero z chwilą zarejestrowania podwyższenia wysokości
kapitału akcyjnego.
O samym uznaniu określonych dóbr za stanowiące przedmiot wkładu niepie-
niężnego decyduje więc w sensie jurydycznym podjęcie uchwały przez zgromadzenie
akcjonariuszy, sporządzonej w formie aktu notarialnego i określającej przedmiot
aportu. Taki wniosek uzasadnia wykładnia norm zawartych w art. 431 § 1 KH oraz w
art. 314 § 3 KH, a stosowanych odpowiednio z mocy art. 434 KH. Należy bowiem
wyraźnie odróżnić moment uznania określonego dobra za stanowiące już przedmiot
wkładu niepieniężnego, od momentu skutecznego prawnie przejścia na spółkę
akcyjną tytułu prawnego do takiego przedmiotu wkładu niepieniężnego. O ile bowiem
podjęcie uchwały przez zgromadzenie akcjonariuszy, postanawiającej o podwyższe-
niu kapitału akcyjnego, o objęciu nowych akcji i o pokryciu ich wkładami niepienięż-
nymi mającymi za przedmiot konkretnie określone dobra, kreuje zobowiązanie akcjo-
nariuszy do przeniesienia na spółkę akcyjną prawa do określonego dobra, stającego
się już wówczas przedmiotem wkładu niepieniężnego, o tyle sam tytuł prawny do
takiego dobra przechodzi na spółkę dopiero z chwilą zarejestrowania zmiany wyso-
kości kapitału akcyjnego, z którą to chwilą następuje skutek prawny w postaci pod-
wyższenia wysokości kapitału.
Innymi słowy, cały proces pokrywania aportami nowo obejmowanych akcji,
których wydawanie jest następstwem skutecznego prawnie podwyższenia kapitału
akcyjnego, przebiega niejako w dwóch fazach. Pierwsza z nich obejmuje podjęcie
przez akcjonariuszy uchwały (art. 431 § 1 KH i art. 432 § 1 KH), określającej m.in.
przedmiot wkładu niepieniężnego, mocą której to uchwały akcjonariusze zobowiązują
się przenieść na spółkę prawo, które wnoszą do niej tytułem wkładu niepieniężnego,
z tym jednak zastrzeżeniem, że przeniesienie to wywoła skutki prawne dopiero z
chwilą spełnienia się warunku prawnego, którym jest zarejestrowanie zmiany wyso-
kości kapitału akcyjnego (por. A. Szumański: "Wkłady niepieniężne do spółek kapi-
tałowych", Warszawa 1997, wyd. I, s. 244).
Natomiast faza druga, to już samo przejście wkładu niepieniężnego ze wspól-
nika na spółkę, a więc przejście prawa (tytułu prawnego) do przedmiotu aportu, który
to skutek następuje dopiero z chwilą rejestracji podwyższenia kapitału akcyjnego, i z
tym dopiero momentem spółka uzyskuje względem zobowiązanego roszczenie o wy-
danie przedmiotu tego wkładu. Innymi słowy, dopiero z chwilą dokonania w rejestrze
wpisu m.in. zmiany wysokości kapitału akcyjnego chroniony jest interes spółki w razie
niewniesienia aportu, bowiem wówczas spółka ma roszczenie windykacyjne wobec
akcjonariuszy o wydanie jej przedmiotu aportu.
Z powyższego płynie wniosek, że o chwili, w której możliwe jest uznanie okre-
ślonych dóbr za stanowiące już przedmiot wkładu niepieniężnego, a do tej kwestii
sprowadza się pierwsze z przedstawionych zagadnień prawnych, przesądzają już
wcześniejsze zdarzenia, a nie dopiero zarejestrowanie zmiany statutu w odniesieniu
do podwyższenia wysokości kapitału akcyjnego i objęciu nowych akcji, których źró-
dłem pokrycia jest aport. Obowiązek zarejestrowania odnosi się bowiem jedynie do
zmian statutu (art. 431 § 2 i § 5 KH), a więc dotyczy m.in. skorygowania w statucie
wysokości kapitału akcyjnego, jako jednego z elementów treści statutu (art. 309 § 1
pkt 4 KH).
Natomiast tenże obowiązek zarejestrowania nie obejmuje indywidualizacji
źródeł pokrycia akcji przeznaczonych do objęcia w następstwie uprzedniego uchwa-
lenia podwyższenia kapitału akcyjnego. Stosowany bowiem odpowiednio, a to na
podstawie art. 434 KH, przepis art. 330 pkt 6 KH wymaga jedynie zaznaczenia w re-
jestrze tej mianowicie okoliczności, że przy podwyższeniu kapitału akcyjnego wnie-
siono wkłady niepieniężne. Nie pozwala to jednak na stwierdzenie, aby dopiero z
chwilą uwzględnienia w rejestrze handlowym dokonanych w statucie zmian określone
dobra można było uznać za stanowiące przedmiot wkładu niepieniężnego.
Przepis art. 14 ust. 1 pkt 39 Prawa celnego wiązał skutek prawny w postaci
zwolnienia od cła z faktem przywozu towarów spełniających wymogi określone w tym
przepisie, oraz z nieodstępowaniem ich przez okres 3 lat, licząc od dnia odprawy
celnej. Uchybienie więc temu ostatniemu obowiązkowi mogło oczywiście skutkować
w przyszłości, wyznaczonej 3-letnim okresem, utratą uzyskanego wcześniej zwolnie-
nia od cła.
Jeżeli jednak przywieziony z zagranicy towar w ramach ustanowionych norm,
był środkiem trwałym i to stanowiącym przedmiot wkładu niepieniężnego podmiotu
zagranicznego, a więc spełniał on wszystkie wymogi wynikające z obowiązującego
wówczas art. 14 ust. 1 pkt 39 Prawa celnego, to jego przywóz był wolny od cła, bez
potrzeby spełniania innych jeszcze wymogów, nie przewidzianych wyraźnie w obo-
wiązującym wówczas przepisie Prawa celnego, a będącego materialnoprawną
podstawą oceny przez organ celny żądań skarżącej spółki.
Ponieważ wyżej starano się wykazać, że dla uznania środka trwałego za sta-
nowiący przedmiot wkładu niepieniężnego nie było wymagane zarejestrowanie
zmiany statutu spółki akcyjnej, przeto dla spełnienia, przewidzianego w art. 14 ust. 1
pkt 39 obowiązującego wówczas Prawa celnego, warunku zwolnienia od cła przy-
wozu towarów, spełniających określone w tym przepisie wymogi, nie było konieczne
zarejestrowanie zmiany statutu tejże spółki akcyjnej.
W konsekwencji powyższego nie można więc było uznać za dokument warun-
kujący zwolnienie od cła, na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 39 uchylonego już Prawa
celnego, wypisu z rejestru handlowego. W piśmiennictwie wyrażony został w tej
ostatniej kwestii odmienny pogląd, ale jego autor, dostrzegając zarazem wymóg
uprzedniego badania przez biegłych rewidentów m.in. wnoszonych wkładów niepie-
niężnych na pokrycie podwyższanego kapitału akcyjnego, znacznie złagodził swoje
pierwotne stanowisko twierdząc, że możliwe jest dokonanie odprawy celnej z równo-
czesnym wyznaczeniem spółce terminu na późniejsze doręczenie wypisu z rejestru
handlowego (por. B. Ptak: "Ustawa o spółkach z udziałem zagranicznym". Komen-
tarz. Przepisy związkowe, wyd. III, Kraków 1997, s. 325-326).
Zawarty w uzasadnieniu rewizji nadzwyczajnej pogląd, iż kumulatywnymi
przesłankami, które warunkowały zwolnienie od cła na podstawie art. 14 ust. 1 pkt 39
Prawa celnego było to, by środki trwałe zostały wniesione do kapitału akcyjnego jako
przedmiot aportu, a nadto by m.in. we wpisie do rejestru zostały one określone jako
wkład niepieniężny podmiotu zagranicznego, nie znajduje uzasadnienia ani w samym
brzmieniu tego przepisu, ani też w wynikach dokonanej wykładni zawartej w tym
przepisie normy prawnej.
Przepis ten uzależniał bowiem zwolnienie od cła (pomijając w tym miejscu
wymóg czasowego nieodstępowania przywiezionych towarów) wyłącznie od tego, by
środki trwałe stanowiły przedmiot wkładu niepieniężnego. Tymczasem stają się one
przedmiotem mającym taki właśnie charakter wcześniej, aniżeli dopiero z chwilą za-
rejestrowania podwyższenia wysokości kapitału akcyjnego, bowiem jeszcze przed
tym zdarzeniem muszą one być już badane i oceniane jako stanowiące przedmiot
aportu, skoro aport powinien stanowić w całości źródło pokrycia podwyższonego ka-
pitału jeszcze przed zarejestrowaniem zmiany jego wysokości (art. 311 § 3 KH w
związku z art. 434 KH).
W tej sytuacji zasadny wydaje się pogląd, że dla uzyskania zwolnienia od cła
rzeczy stanowiących przedmiot aportu niezbędne jest przedłożenie w postępowaniu
celnym odpisu uchwały podjętej przez zgromadzenie wspólników spółki akcyjnej i
sporządzonej w formie aktu notarialnego, a określającej przedmiot aportu.
Niezależnie od jurydycznych argumentów wynikających m.in. z zastosowania
reguł wykładni gramatycznej, a przemawiających za udzieleniem negatywnej odpo-
wiedzi na pytanie sformułowane w pkt 3 podpunkt 1) sentencji postanowienia SN,
wymieniony tam przepis Prawa celnego powinien być w okresie jego obowiązywania
interpretowany ściśle, a nie zawężająco, także ze względu na oczywistą potrzebę
posłużenia się przy jego interpretacji wykładnią celowościową.
Przepis ten został bowiem wprowadzony do ustawy - Prawo celne na mocy
art. 32 ustawy z dnia 14 czerwca 1991 r. o spółkach z udziałem zagranicznym (Dz.
U. Nr 60, poz. 253 ze zm.). Zastosowanie takiej techniki legislacyjnej pozwala twier-
dzić, iż wolą ustawodawcy było prorozwojowe kształtowanie zasad kapitałowego an-
gażowania się podmiotów zagranicznych w proces inwestowania w Polsce. Funkcją
gospodarczą przepisu art. 14 ust. 1 pkt 39 Prawa celnego było więc niewątpliwie
stworzenie w Polsce korzystnych ekonomicznie warunków do inwestowania przez
zagranicznych akcjonariuszy w kapitał akcyjny, a mianowicie poprzez import środków
generujących zysk dopiero po uruchomieniu określonej działalności gospodarczej, a
nie poprzez ich sprzedaż. Przewidziane więc w wyżej wymienionym przepisie Prawa
celnego zwolnienie od cła miało zatem spełniać stymulacyjną funkcję w procesie
rozwoju działalności przez spółki z udziałem zagranicznym, m.in. przez zwiększanie
zainteresowania angażowaniem w Polsce obcego kapitału.
Udzielenie negatywnej odpowiedzi na pytanie sformułowane w pkt 3 podpunkt
1) sentencji postanowienia ma ten skutek, że przesądza w konsekwencji o koniecz-
ności odmowy udzielenia odpowiedzi na pytanie zawarte w pkt 3 podpunkt 2) sen-
tencji postanowienia. Skoro bowiem dla uznania w postępowaniu celnym towarów,
przywiezionych z zagranicy przez podmiot zagraniczny i będących środkami trwa-
łymi, za stanowiące przedmiot wkładu niepieniężnego przeznaczonego na podwyż-
szenie kapitału akcyjnego nie było konieczne zarejestrowanie zmiany statutu spółki
akcyjnej, to w konsekwencji powyższego rozpatrzenie sprawy w postępowaniu cel-
nym i wydanie decyzji przez organ celny nie zależało od uprzedniego rozstrzygnięcia
zagadnienia wstępnego przez inny sąd, a więc w omawianej sytuacji przez sąd reje-
strowy. Jak to już wyżej starano się wykazać, o wystąpieniu drugiej spośród kumu-
latywnych przesłanek wymienionych w art. 14 ust. 1 pkt 39 Prawa celnego (uznanie
środka trwałego za stanowiący przedmiot aportu) nie decydowało zarejestrowanie
przez sąd w rejestrze handlowym zmiany wysokości kapitału akcyjnego, postanowio-
nej wcześniej uchwałą zgromadzenia akcjonariuszy sporządzoną w formie aktu nota-
rialnego.
Innymi słowy, wynik postępowania rejestrowego, wszczętego przed sądem
rejestrowym wskutek zgłoszenia przez zarząd podwyższenia wysokości kapitału ak-
cyjnego celem wpisania do rejestru takiej zmiany jednego z elementów treści statutu,
nie byłby rozstrzygnięciem przez sąd rejestrowy zagadnienia wstępnego, warunkują-
cego rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji w postępowaniu celnym przy zastoso-
waniu art. 14 ust. 1 pkt 39 Prawa celnego. Brak przeto tego elementu zależności
przesądzał o braku obowiązku organu celnego zawieszenia postępowania na pod-
stawie art. 97 § 1 pkt 4 KPA.
Z tych względów Sąd Najwyższy, orzekając w składzie powiększonym na
podstawie art. 39314 § 1 KPC, podjął uchwałę jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III ZP 34/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/23/561 Wokanda 2003/1/22 Rejent 2003/1/170
2002-03-12 
[IA] III ZP 33/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/17/403
2002-04-24 
[IA] III ZP 32/01   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/10/229 Orzecznictwo Sądów Gospodarczych 2002/9/80 Służba Pracownicza 2003/12/23
2002-01-10 
[IA] III ZP 31/01   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/12/284 Wokanda 2002/9/19 Służba Pracownicza 2004/1/13-15
2002-01-08 
[IA] III ZP 30/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Prawo Pracy 2002/4/33 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/10/243 Orzecznictwo Sądów Gospodarczych 2002/10/86
2002-02-13 
  • Adres publikacyjny: