Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego

z dnia 26 stycznia 1994 r.

II UZP 12/93

Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Teresa Flemming-Kulesza,
Józef Iwulski, Krzysztof Kolasiński, Stefania Szymańska (współsprawozdawca), Maria
Tyszel (sprawozdawca), SA: Kazimierz Jaśkowski,

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Stefana Trautsolta, po rozpoznaniu na
posiedzeniu niejawnym w dniu 26 stycznia 1994 r. wniosku Rzecznika Praw
Obywatelskich, skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do
rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej
odpowiedź na następujące zagadnienie prawne:

"Czy do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w rozumieniu art.
11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 25, poz. 137 z 1989 r. ze zm.) należy stwierdzenie
statusu "repatrianta", jeżeli warunkuje on zaliczenie okresu zatrudnienia za granicą w
celu uzyskania świadczeń emerytalno-rentowych (art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. e ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
- Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), w sytuacji, gdy osoba zainteresowana otrzymała
obywatelstwo polskie i spełnia wymagania określone w art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 15
lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49) ?"

podjął następującą uchwałę:

Do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w rozumieniu art.
11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu
ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 25, poz. 137 z 1989 r. ze zm.) nie należy
ocena, czy osoba zainteresowana jest repatriantem.


U z a s a d n i e n i e

Przedstawione przez Rzecznika Praw Obywatelskich zagadnienie prawne
zrodziło się na tle sprawy małżonków Krystyny i Stanisława W. Oboje małżonkowie,
narodowości polskiej, obywatele Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich,
zgłosili w 1969 r. w Konsulacie Generalnym Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej wniosek
o zezwolenie na stały pobyt w Polsce. Po uzyskaniu zgody odpowiednich władz
polskich i radzieckich, przybyli do Polski 23 października 1972 r. na podstawie
paszportów radzieckich z wizami pobytowymi. W 1989 r. uzyskali zwolnienie z
obywatelstwa Związku Radzieckiego, a w dniu 13 sierpnia 1991 r. Wojewoda K. wydał
na podstawie art. 9 ust. 1 i 2 oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o
obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49), zwanej dalej ustawą o obywatelstwie, akt
uznania ich za obywateli polskich.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych poinformował małżonków W., że wliczenie do
uprawnień emerytalnych ich zatrudnienia wykonywanego w Związku Radzieckim,
będzie mogło nastąpić po przedłożeniu dokumentu stwierdzającego nabycie
obywatelstwa w trybie art. 12 ustawy o obywatelstwie, tj., że są repatriantami.
Małżonkowie W. wystąpili do Wojewody o zmianę podstawy nabycia obywatelstwa i
uznanie ich za repatriantów, jednakże Urząd Wojewódzki w K. Wydział Spraw
Obywatelskich decyzją z dnia 17 listopada 1992 r. odmówił zmiany poprzedniej decyzji
Wojewody i uznania małżonków W. za repatriantów.
W uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia prawnego Rzecznik Praw
Obywatelskich sugeruje, że - dla celów emerytalno-rentowych - Zakład Ubezpieczeń
Społecznych powinien samodzielnie ustalać i oceniać, czy osoba zainteresowana jest
repatriantem.
Udzielając odpowiedzi na przedstawione przez Rzecznika Praw Obywatelskich
zagadnienie prawne, ograniczające się do kompetencji organu rentowego w zakresie
stwierdzenia "statusu repatrianta", Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
I. Ustawa z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń
społecznych ( jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr 25, poz. 137ze zm.), zwana dalej
ustawą o organizacji ubezpieczeń społecznych, określa w art. 7, że Zakład Ubezpieczeń
Społecznych jest centralnym organem administracji państwowej wykonującym zadania
z zakresu ubezpieczeń społecznych. Zakres tych zadań jest wymieniony
enumeratywnie w art. 11 ust. 1 pkt 1-5 oraz w ust. 3. Na mocy pkt 2 tego przepisu, do
zakresu działania Zakładu należy: ustalenie uprawnień do świadczeń z ubezpieczenia
społecznego oraz ich wypłacanie.
Również w myśl art. 88 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), zwanej dalej
ustawą o z.e.p., Oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wydają decyzje w
sprawach świadczeń i świadczenia te wypłacają. Do wniosku w sprawie przyznania
świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich
wysokości (art. 89 ust. 4 ustawy o z.e.p.). Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7
lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad
wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) określa zarówno sposób
dokumentacji wniosków o świadczenia, jak również środki dowodowe. W świetle tych
przepisów Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest upoważniony do samodzielnego
ustalania faktów mających wpływ na prawo do świadczeń i ich wysokości, a jedynie do
oceny, czy przedłożone dowody uzasadniają przyznanie prawa do określonego
świadczenia i jego wysokości oraz do ewentualnego prowadzenia postępowania
wyjaśniającego w granicach koniecznych do: "uzyskania wszystkich potrzebnych
danych od zainteresowanego". Wyjątek od tej zasady zawarty w § 22 w/w powołanego
rozporządzenia nie dotyczy rozpatrywanego zagadnienia.
II. Sam fakt, że osoba ubiegająca się o świadczenie emerytalno-rentowe jest
repatriantem, nie daje żadnych uprawnień do świadczeń, jednakże § 2 ust. 3
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 marca 1984 r. w sprawie okresów zatrudnienia
za granicą i zasad udzielania świadczeń emerytalno-rentowych z tytułu tego
zatrudnienia (Dz. U. Nr. 17, poz. 81 w brzmieniu nadanym w Dz. U. z 1990 r. Nr 83,
poz. 485), zwanego dalej rozporządzeniem, stanowi, że: "Przy ustalaniu prawa do
świadczeń uwzględnia się również okresy zatrudnienia osób, które w okresie tego
zatrudnienia nie były obywatelami polskimi, jeżeli osoby te powróciły do kraju po dniu 22
lipca 1944 r. i zostały uznane za repatriantów". Zasada ta została powtórzona w art. 2
ust. 2 pkt 1 lit. "e" ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104 poz. 450 ze zm.). Pojęcie repatrianta,
dla celów emerytalno-rentowych, było zdefiniowane w rozporządzeniu Rady Ministrów z
dnia 17 września 1968 r. w sprawie świadczeń rentowych dla repatriantów (Dz. U. Nr
38, poz. 271) wydanym z upoważnienia art. 119 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o
powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 3, poz. 6
ze zm.). Na podstawie § 1 ust. 2 tego rozporządzenia repatriantem była osoba, która
powróciła do kraju po wyzwoleniu (po 22 lipca 1944 r.) i uznana została za repatrianta
przez właściwy organ administracji państwowej. Treść tego przepisu nie budziła
żadnych wątpliwości i zarówno w praktyce, jak w orzecznictwie przyjmowano, że osoba
ubiegająca się o świadczenia rentowe dla repatriantów, była obowiązana przedstawić
odpowiedni dokument właściwego organu administracji państwowej o uznaniu za
repatrianta.
Pominięcie w treści ust. 3 § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 marca
1984 r. oraz w ustawie o rewaloryzacji wskazania organu uprawnionego do stwierdzenia
statusu repatrianta nie oznacza - zdaniem Sądu Najwyższego - że uprawnienie to
zostało "przekazane" Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, nawet "jeżeli warunkuje on
zaliczenie okresu zatrudnienia za granicą w celu uzyskania świadczeń emerytalno-
rentowych".
III. Określenie, kto jest repatriantem, zostało zdefiniowane w art. 12 ust. 2 ustawy
z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 10, poz. 49) zwanej dalej
ustawą o obywatelstwie, który wyjaśnia, że: "(...) repatriantem jest cudzoziemiec
narodowości lub pochodzenia polskiego, który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia
się na stałe, uzyskując na to zezwolenie właściwego organu polskiego". W myśl ust. 1
tego przepisu, osoby przybywające do Polski jako repatrianci nabywają obywatelstwo
polskie z mocy prawa.
W uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia, dokonując analizy art. 12,
przyjęto, że ust. 1 tego przepisu odnosi się do "urzędowo zorganizowanej akcji
repatriacyjnej", sugerując, że organ rentowy powinien ocenić, czy osoba zaintere-
sowana spełniła przesłanki z art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie w sytuacji, gdy
"status repatrianta" warunkuje zaliczenie zatrudnienia za granicą na uprawnienie
emerytalno-rentowe.
Sąd Najwyższy nie podziela tego poglądu. Art. 12 ust. 1 ustawy o obywatelstwie
nie zawiera uzależnienia nabycia obywatelstwa polskiego z mocy prawa od przybycia
do Polski osoby zainteresowanej jedynie w ramach umowy międzypaństwowej czy
zorganizowanej akcji przesiedleńczej. Pogląd taki znajdował uzasadnienie pod rządami
ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim (Dz. U. Nr 4, poz. 25), która w
art. 10 ust. 3 stanowiła, że : "osoby przybywające do Polski jako repatrianci w trybie
ustalonym przez właściwe władze, nabywają obywatelstwo polskie z mocy prawa". W
ustawie tej nie zawarto definicji repatrianta, w szczególności nie uzależniała ona tego
statusu od takich kryteriów, jak narodowość czy poprzednie obywatelstwo.
Repatriantem był więc ten, kto przybył do Polski w takim charakterze, w trybie
ustalonym przez właściwe władze. (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z
dnia 23 czerwca 1988 r., III AZP 6/88 - OSPiKA z 1990 z. 1-2 poz. 414). Ustawa weszła
w życie już po zakończeniu akcji przesiedleńczych organizowanych na podstawie
układów zawartych przez PKWN w dniu 9 września 1944 r. z Rządami Ukraińskiej i
Białoruskiej SRR oraz w dniu 22 września 1944 r. z Rządem Litewskiej SRR,
dotyczących ewakuacji obywateli polskich z terenów tych republik, oraz na podstawie
umowy z dnia 6 lipca 1945 r.zawartej między Tymczasowym Rządem Jedności
Narodowej RP i Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o prawie
zmiany obywatelstwa radzieckiego osób narodowości polskiej i żydowskiej
mieszkających w ZSRR i o ich ewakuacji. Zorganizowane akcje repatriacyjne z krajów
Europy Zachodniej również zostały zakończone przed wejściem w życie ustawy z dnia 8
stycznia 1951 r. o obywatelstwie polskim. Układy republikańskie z 1944 r. obejmowały
wszystkich Polaków i Żydów będących obywatelami polskimi, do dnia 17 września 1939
r., mieszkających na określonym terytorium niezależnie od ich aktualnego obywatel-
stwa, natomiast umowa z ZSRR z 1945 r. oraz kolejna umowa zawarta w dniu 25 marca
1957 r. między Rządem PRL a Rządem ZSRR w sprawie terminu i trybu dalszej
repatriacji z ZSRR w sprawie osób narodowości polskiej (Dz. U. Nr 47, poz. 222)
przewidywały - dla osób korzystających z repatriacji - zmianę obywatelstwa, z tym, że
umowa z 1957 r. zawężała krąg osób uprawnionych do repatriacji, do osób narodowości
polskiej, posiadających w dniu 17 września 1939 r. obywatelstwo polskie, oraz ich
dzieci, ale z ograniczeniami sprecyzowanymi w art. 1 umowy.
Ta ostatnia repatriacja, w przeciwieństwie do poprzednich organizowanych przez
odpowiednie władze, odbywała się w trybie indywidualnym, na zasadzie specjalnych
zaświadczeń wydawanych przez urzędy milicji miejsca zamieszkania i miała zostać
zakończona do dnia 31 grudnia 1958 r.
Przybywający w wyniku tych zbiorowych akcji przesiedleńczych Polacy, którzy w
wyniku zmiany granic Rzeczypospolitej Polskiej znaleźli się na terenach
inkorporowanych do ZSRR, otrzymali w Polsce odpowiednie dokumenty stwierdzające
fakt ich repatriacji: a) w latach 1945-1954 Państwowy Urząd Repatriacyjny wydawał
Kartę Repatrianta (obecnie odpowiednie zaświadczenie wydaje Archiwum Akt
Nowych),b) po 1954 r. zaświadczenie o repatriacji wystawiał Departament Społeczno-
Administracyjny Ministerstwa Spraw Wewnętrznych.
Umowa z dnia 25 marca 1957 r. o dalszej repatriacji była skorelowana z
omówionym wyżej art. 10 ust. 3 ustawy z dnia 8 stycznia 1951 r. o obywatelstwie
polskim, stanowiąc, że osoby repatriujące się przestawały być obywatelami radzieckimi
z chwilą opuszczenia ZSRR i nabywały obywatelstwo polskie po przybyciu do PRL (art.
10 umowy).
Porównanie przepisów dotyczących repatriacji zawartych w obydwu w/w
ustawach o obywatelstwie polskim wykazuje, że pojęcie repatrianta uległo zmianie.
Jedynie bowiem ustawa z dnia 8 stycznia 1951 r. ograniczała pojęcie repatrianta do
osób, które - spełniając też inne przesłanki - przybywały do Polski w trybie ustalonym
przez właściwe władze, tj. w ramach umowy międzypaństwowej lub zorganizowanej
akcji przesiedleńczej. Takiego ograniczenia nie zawiera art. 12 ustawy z dnia 15 lutego
1962 r. o obywatelstwie. Skoro zatem przepis ten nie uzależnia uznania osoby
zainteresowanej za repatrianta od sposobu jej przybycia do Polski, w szczególności nie
odwołuje się do: "trybu ustalonego przez właściwe władze", to - zdaniem Sądu
Najwyższego - każdy cudzoziemiec narodowości lub pochodzenia polskiego, który
przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe i uzyskał na takie osiedlenie
zezwolenie właściwego organu polskiego, jest repatriantem w rozumieniu art. 12 ustawy
o obywatelstwie i z mocy prawa nabywa polskie obywatelstwo.
IV. Omawiana ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie, regulując
właściwość organów orzekających w sprawach dotyczących obywatelstwa, nie
wskazuje wprawdzie expressis verbis organu właściwego do orzekania o statusie
repatrianta, jednakże orzekanie we wszystkich sprawach wynikających z ustawy
powierza organom administracji państwowej różnych szczebli (z wyjątkiem spraw
dotyczących dzieci, przekazanych kompetencji sądu). W ustawie tej wskazano, który
organ: a) nadaje, zezwala na zmianę, pozbawia obywatelstwa polskiego,
b) uznaje za obywatela polskiego, c) stwierdza posiadanie i utratę obywatelstwa
polskiego.
W związku ze zmianami Konstytucji (ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Dz. U. Nr
19, poz. 101) oraz zmianami kompetencji organów administracji państwowej, od wejścia
w życie ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji określonych w
ustawach szczególnych pomiędzy orany gminy a organy administracji rządowej... (Dz.
U. Nr 34. poz. 198) zadania i kompetencje w sprawach z ustawy o obywatelstwie
zostały przekazane: 1) Prezydentowi RP - orzekanie o nadaniu, zezwoleniu na zmianę i
pozbawieniu obywatelstwa polskiego, 2) wojewodom - stwierdzanie posiadania lub
utraty obywatelstwa polskiego (art. 17 ust. 4 ustawy o obywatelstwie), 3) rejonowym
organom rządowej administracji ogólnej - sprawy związane z obywatelstwem dzieci (w
określonym zakresie), przyjmowanie podań o nadanie obywatelstwa polskiego oraz o
zezwolenie na zmianę obywatelstwa, od osób zamieszkałych w Polsce.
V. Skoro zatem repatriacja jest instytucją prawną związaną z obywatelstwem,
stanowiąc jeden z tytułów nabycia obywatelstwa polskiego - zdaniem Sądu
Najwyższego - ocena, czy osoba zainteresowana jest repatriantem, winna odbywać się
w trybie przewidzianym w ustawie o obywatelstwie. Cudzoziemiec narodowości lub
pochodzenia polskiego,który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stale i
uzyskał na to osiedlenie się zezwolenie właściwego organu polskiego, jest uprawniony
do uzyskania od właściwego organu administracji rządowej - w trybie art. 17 ust. 4
ustawy o obywatelstwie - stwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego na podstawie
art. 12 tejże ustawy.
Z przepisów w/w ustawy z dnia 17 maja 1990 r. o podziale zadań i kompetencji
określonych w ustawach szczególnych pomiędzy organy gminy a organy administracji
rządowej... wynika, że organem takim jest wojewoda, jako organ administracji rządowej
pierwszej instancji. Od decyzji wojewody, zgodnie z art. 127 k.p.a. przysługuje
odwołanie do Ministra Spraw Wewnętrznych, jako organu administracji rządowej
wyższego stopnia. Właściwość Ministra Spraw Wewnętrznych w tych sprawach
potwierdza § 1 pkt 5 lit. c rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lipca 1990 r. w
sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. Nr 49,
poz. 287). Taka decyzja organu administracji państwowej może też być - na podstawie
art. 196 k.p.a. - zaskarżona do Naczelnego Sądu Administracyjnego z powodu jej
niezgodności z prawem (wyjątki przewidziane w § 4 art. 196 k.p.a. nie odnoszą się do
omawianego zagadnienia).
VI. Udzielając odpowiedzi na przedstawione zagadnienie prawne, Sąd
Najwyższy uznał, że "ustalenie statusu repatrianta" nie mieści się w granicach działania
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zakreślonych we wskazanych powyżej przepisach,
a trybem właściwym dla tegoż ustalenia jest tryb wynikający z ustawy o obywatelstwie
polskim, czyli tryb postępowania administracyjnego. To stanowisko Sadu Najwyższego
jest w tym zakresie zbieżne z poglądem Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
przedstawionym w sprawie.
Przyjęcie poglądu, że organ rentowy powinien dla celów emerytalno-rentowych
samodzielnie ustalać, że osoba ubiegająca się o świadczenia, jest repatriantem,
prowadziłoby do sytuacji, w której o spełnieniu przesłanek z art. 12 ustawy o
obywatelstwie, w zależności od potrzeb, decydowałyby nie tylko różne organy
administracji i w różnym trybie, ale i inne podmioty.
Sąd Najwyższy zauważa, że uznanie za repatrianta ma znaczenie nie tylko w
zakresie świadczeń emerytalno-rentowych, lecz powoduje określone konsekwencje w
zakresie wynikającym z obowiązującej "do dnia 14 września 1993 r." uchwały Nr 145
Rady Ministrów w sprawie pomocy dla repatriantów (M.P. Nr 32, poz. 217 ze zm.) takie
, jak przydział mieszkań, osadnictwo rolne, przyznawanie pożyczek na
zagospodarowanie się, uznanie stopni wojskowych i in. Wykonywanie tej uchwały
powierzono Pełnomocnikowi Rządu do Spraw Repatriacji , a następnie Uchwałą Nr 133
Rady Ministrów z dnia 28 kwietnia 1960 r. w sprawie zniesienia urzędu Pełnomocnika
Rządu do Spraw Repatriacji (M.P. Nr 39, poz. 193), zadania i uprawnienia tego
Pełnomocnika przekazano Ministrowi Spraw Wewnętrznych i jego organom.
VII. Na marginesie powyższego Sąd Najwyższy wyraża pogląd, że właściwe
zastosowanie ustawy o obywatelstwie polskim powinno było stanowić rozwiązanie
sytuacji, która stała się dla Rzecznika Praw Obywatelskich inspiracją do przedstawienia
omawianego zagadnienia prawnego.
Jak wynika bowiem z dołączonych przez Rzecznika dokumentów Krystyny i
Stanisława W., przyjechali oni ze Lwowa do Polski 23 października 1972 r. jako
obywatele ZSRR narodowości polskiej z zamiarem stałego pobytu i uzyskali zezwolenie
właściwego organu polskiego na osiedlenie się w Polsce, a więc spełnili oni przesłanki
określone w art. 12 ustawy o obywatelstwie polskim. Wobec zwolnienia ich z dnia 27
marca 1991 r. z dniem obywatelstwa radzieckiego, Konwencja między rządem PRL a
rządem ZSRR w sprawie zapobiegania powstawaniu przypadków podwójnego
obywatelstwa, podpisana w Warszawie w dniu 31 marca 1965 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 19),
nie stała już na przeszkodzie stwierdzeniu przez Wojewodę, w trybie art. 17 ust. 4
ustawy o obywatelstwie polskim, że Krystyna i Stanisław W. posiadają obywatelstwo
polskie nabyte z mocy prawa w myśl art. 12 ust. 1 tej ustawy. Nie było też przeszkód
prawnych do zmiany tej decyzji w trybie art. 155 k.p.a. Fakt, że wnioskodawcy w
Konsulacie Generalnym PRL w Kijowie starali się o zezwolenie na pobyt stały w Polsce,
a nie o repatriację, nie wyklucza ustalenia, że spełnili warunki z art. 12 ustawy o
obywatelstwie. Jest bowiem faktem historycznym, powszechnie znanym, że ówczesne
stosunki pomiędzy Związkiem Radzieckim a Polską Rzeczpospolitą Ludową,
praktycznie uniemożliwiały uzyskanie zezwolenia na repatriację.
Sąd Najwyższy nie podziela poglądu Ministerstwa Spraw Wewnętrznych,
wyrażonego w niniejszej sprawie, że wszystkie przesłanki określone w art. 12 ustawy o
obywatelstwie składające się na pojęcie repatrianta, muszą być spełnione w tym samym
terminie, w szczególności, że zamiar osiedlenia się na stałe w Polsce i zgoda polskiego
organu na takie osiedlenie, powinny być wyrażone jeszcze za granicą, przed
przyjazdem takiej osoby do Polski. To stanowisko nie wynika z treści przytoczonego
wyżej art. 12 ustawy o obywatelstwie, lecz z wieloletniej praktyki ukierunkowanej, ze
względów politycznych, na zapobieganie repatriacji z b. Związku Radzieckiego.
W art. 12 ust. 2 ustawy o obywatelstwie, in fine, posłużono się imiesłowem
przysłówkowym współczesnym: "uzyskując", używanym dla oznaczenia czynności
pobocznej, odbywającej się jednocześnie z czynnością oznaczoną przez orzeczenie.
Dla czynności wcześniejszej niż czynność oznaczona przez orzeczenie, używa się w
języku polskim imiesłowu przeszłego. Gdyby więc intencją ustawodawcy było uznanie
za repatriantów tylko tych osób, które zezwolenie na stały pobyt w Polsce uzyskały
przed przybyciem do Polski, to ta część przepisu powinna była mieć brzmienie: "(...)
który przybył do Polski z zamiarem osiedlenia się na stałe, uzyskawszy na to
zezwolenie...", względnie: (...) "po uzyskaniu na to zezwolenia...".
Oznacza to, że zgoda władz polskich na osiedlenie się na stałe w Polsce mogła
nastąpić również po przybyciu do Polski. Chociaż wnioskodawcy nie odwołali się,
pomimo pouczenia o sposobie i terminie wniesienia odwołania od wydanych w sprawie
decyzji, mogą one zostać, ewentualnie, uchylone w drodze nadzoru przez Ministra
Spraw Wewnętrznych na podstawie art. 157 w zw. z art. 156 § 1 k.p.a.
VIII. Sąd Najwyższy zauważa również, że - jak to słusznie podkreślono w
poglądzie przedstawionym w sprawie przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych - nie
wszystkie osoby narodowości lub pochodzenia polskiego, które przybyły do Polski i
stale w niej przebywają, mogą być uznane za repatriantów w rozumieniu ustawy o
obywatelstwie polskim; każda sprawa będzie wymagała indywidualnego podejścia i
przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego.
Z uwagi na aktualny i narastający zasięg rozpatrywanego zagadnienia i jego
społeczne znaczenie, należy wskazać na pilną potrzebę uregulowania uprawnień
emerytalno-rentowych osób przesiedlających się do Polski z terytorium innych państw,
poprzez zawarcie odpowiednich umów międzypaństwowych, zwłaszcza z państwami
powstałymi z byłego Związku Radzieckiego.
Kierując się powyższymi motywami, Sąd Najwyższy przedstawione mu do
rozstrzygnięcia zagadnienie wyjaśnił, jak w sentencji uchwały.

=========================================