Uchwała Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 31 maja 1994 r.
I PZP 18/94


Przewodniczący: Sędzia SN: Walery Masewicz, Sędziowie SN: Antoni Filcek,
(współsprawozdawca), Teresa Flemming Kulesza (sprawozdawca), Józef Iwulski, Jerzy
Kwaśniewski, Janusz Łętowski, Teresa Romer,


Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Jana Szewczyka, po rozpoznaniu na
posiedzeniu niejawnym w dniu 31 maja 1994 r. wniosku Rzecznika Praw Obywatelskich
skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do rozpoznania przez skład
siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu
Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na następujące zagadnienie
prawne:


"Czy ma prawo do wynagrodzenia przewidzianego w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze
zm.) urzędnik państwowy mianowany, z którym został rozwiązany stosunek pracy w drodze
wypowiedzenia z powodu reorganizacji urzędu połączonej ze zmniejszeniem zatrudnienia?"


p o d j ą ł następującą uchwałę:


Mianowany urzędnik państwowy, z którym stosunek pracy został rozwiązany
za wypowiedzeniem z powodu reorganizacji urzędu połączonej ze zmniejszeniem
zatrudnienia ma prawo do wynagrodzenia przewidzianego w art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy
z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz.
214 ze zm.).

U z a s a d n i e n i e


Przedstawione przez Rzecznika Praw Obywatelskich zagadnienie prawne wyłoniło
się na tle wykładni przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. Nr 31, poz. 214 ze zm.). Przepis ten budzi
wątpliwości w praktyce ponieważ został zredagowany w sposób niedostatecznie jasny we
fragmencie dotyczącym prawa do wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.

Prawo to zostało wprowadzone jako dodatkowy element regulacji traktującej przede
wszystkim o przesłankach dopuszczalności rozwiązania z urzędnikiem państwowym
mianowanym stosunku pracy w drodze wypowiedzenia. W art. 13 ust. 1 wymieniono
enumeratywnie sytuacje, w których takie rozwiązanie stosunku pracy jest dopuszczalne.
Punkt 2 omawia jednocześnie dwie sytuacje umożliwiające wypowiedzenie: likwidację
urzędu oraz jego reorganizację połączoną ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia. W tymże
punkcie, po średniku, zamieszczono regulację dodatkową, wprowadzającą dla zwolnionego
urzędnika państwowego prawo do wynagrodzenia w czasie pozostawania bez pracy przez
okres nie dłuższy niż sześć miesięcy między ustaniem zatrudnienia w likwidowanym urzędzie
a podjęciem nowego zatrudnienia.

Kontrowersje przy wykładni przepisu budzi rozumienie zwrotu "likwidowanym".
Można bowiem twierdzić, że użycie tego zwrotu oznacza ograniczenie prawa do
wynagrodzenia tylko do urzędników zwolnionych na skutek likwidacji urzędu z pominięciem
tych osób, które zwolniono nie na skutek likwidacji lecz z powodu reorganizacji urzędu
połączonej ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia. Natomiast według drugiego poglądu zwrot
"likwidowanym" nie ma takiego znaczenia, a prawo do wynagrodzenia powstaje w obydwu
sytuacjach opisanych w omawianym przepisie.

Za tym drugim sposobem rozumienia przepisu opowiedział się Sąd Najwyższy w
uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 24 maja 1991 r. (I PZP 1/91, OSNCP
1992 z. 1 poz. 2). Stwierdzono wówczas, że "brak jest uzasadnionych podstaw do przyjęcia
odmiennych skutków prawnych dla urzędnika państwowego mianowanego, z którym
rozwiązano stosunek pracy z przyczyn likwidacji urzędu i na skutek reorganizacji urzędu."
Istota rozpatrywanego wówczas zagadnienia prawnego dotyczyła innego problemu, wobec
czego uzasadnienie uchwały nie zawierało szerszych rozważań na ten temat. Z tychże
przyczyn komentatorzy uchwały nie ustosunkowali się do tego fragmentu uzasadnienia.

Przystępując do analizy przepisu wskazanego w rozpatrywanym obecnie
zagadnieniu prawnym stwierdzić należy, że jego wykładnia językowa nie daje
satysfakcjonujących wyników. Przepis byłby jasny, gdyby w wyraźny sposób zostało w nim
stwierdzone, że prawo do wynagrodzenia przysługuje urzędnikowi państwowemu
mianowanemu w obu wymienionych wyżej przypadkach lub - przeciwnie - tylko
urzędnikowi, z którym rozwiązano stosunek pracy wobec likwidacji urzędu.

Wykładnia językowa prowadzi do wniosku, że przepis art. 13 ust. 1 pkt 2 nie
reguluje wprost przesłanek prawa do wynagrodzenia. Regulacja po średniku określa tylko
czas w jakim urzędnikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Znaczenie imiesłowu "likwidowanym" jest zatem niejasne, co uzasadnia posłużenie
się wykładnią gramatyczną i logiczną. Z gramatycznego punktu widzenia myśl zamieszczona
po średniku jest bezpośrednią kontynuacją wypowiedzi sprzed średnika. Gdy zatem
wypowiedź przed średnikiem dotyczy dwóch sytuacji a po średniku sytuacje te nie zostały
sobie przeciwstawione, należy dojść do przekonania, że całe zdanie obejmuje obie sytuacje.

Z logicznego punktu widzenia pojęcie "likwidowany" ma inne znaczenie niż
"zlikwidowany". Urząd likwidowany to taki urząd, który znalazł się w toku procesu
zmierzającego do jego całkowitej likwidacji, ale także taki który jest likwidowany częściowo.
Reorganizacja urzędu połączona ze zmniejszeniem stanu zatrudnienia może być rozumiana
jako częściowa jego likwidacja.

Dla prawidłowej wykładni przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 konieczne jest także
rozważenie jego celu. Jest on łatwy do odczytania. Artykuł 13 ma na celu stworzenie
prawnych gwarancji stabilności zatrudnienia urzędnika państwowego mianowanego. Jak już
wyżej wspomniano przepis ten enumeratywnie wymienia sytuacje, w których możliwe jest
rozwiązanie stosunku pracy z takim pracownikiem w drodze wypowiedzenia. Z innych
przyczyn wypowiedzenie nie jest dopuszczalne. Punkt 2 ustępu 1 wprowadza dodatkową
gwarancję zabezpieczenia środków utrzymania dla zwolnionego a pozostającego bez pracy
urzędnika państwowego. Zabezpieczenie to nazwane zostało wynagrodzeniem, chociaż
przysługuje ono nie za pracę a przeciwnie, tylko w razie pozostawania bez pracy.
Zabezpieczenia tego nie przewidziano w żadnym z pozostałych punktów art. 13 ust. 1, w
których to punktach wymieniono inne przesłanki dopuszczalności rozwiązania stosunku pracy
za wypowiedzeniem. Gwarancja stabilności zatrudnienia w połączeniu z zapewnieniem
środków utrzymania w razie jego utraty stanowi przywilej urzędników państwowych
mianowanych służący zachęceniu do podjęcia tego zatrudnienia oraz wzmocnieniu pozycji i
prestiżu tej grupy pracowników.

Należy też zgodzić się z zacytowanym poglądem wyrażonym w uchwale z dnia 24
maja 1991 r., I PZP 1/91. Istotnie trudno znaleźć uzasadnienie dla zróżnicowania sytuacji
urzędników, z którymi rozwiązano stosunek pracy na skutek likwidacji urzędu i wobec
reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem zatrudnienia. Zwężające rozumienie przepisu o
charakterze gwarancyjnym należy uznać za nieuprawnione, skoro ustawodawca w wyraźny
sposób nie dokonał takiego ograniczenia. Zauważyć przy tym trzeba, że o ile reorganizacja
urzędu połączona ze zmniejszeniem zatrudnienia jest dość częsta, o tyle likwidacja urzędu
zdarza się niezwykle rzadko. Urząd stanowi jednostkę organizacyjną - aparat organu ad-
ministracji umożliwiający wypełnienie przez niego jego kompetencji. Likwidacja urzędu
następowałaby w razie likwidacji organu. Przy wykładni pojęcia likwidacji urzędu trzeba
mieć też na uwadze treść art. 1 ustawy o pracownikach urzędów państwowych. W art. 13 ust.
1 pkt 2 chodzić może o likwidację jednego z urzędów wymienionych w art. 1 (z
zastrzeżeniem przepisów szczególnych). Przy takim rozumieniu likwidacji urzędu prawo do
wynagrodzenia powstawałoby w zupełnie szczególnych sytuacjach, co pozbawiałoby
omawiany przepis praktycznego znaczenia.

Dodatkowo wskazać można, że ograniczenie prawa do wynagrodzenia tylko do
urzędników zwolnionych na skutek likwidacji urzędu stawiałoby urzędników, z którymi
rozwiązano stosunek pracy wobec reorganizacji połączonej ze zmniejszeniem zatrudnienia w
gorszej sytuacji w porównaniu z pracownikami samorządowymi, którym prawo takie
przysługuje w obu przypadkach. Teza, że taki właśnie był zamysł ustawodawcy jest trudna do
zaakceptowania.

Z tych wszystkich względów podjęto uchwałę o treści wyżej podanej.
========================================