POSTANOWIENIE Z DNIA 23 LUTEGO 1999 R.
( WZP 1/99 )


Właściwość miejscową wojskowego sądu garnizonowego w sprawie o
wykroczenie popełnione przez żołnierza ( art. 679 w zw. z art. 674 § 1 pkt 1
k.p.k. ) ustala się tak samo jak właściwość miejscową każdego sądu
wojskowego w sprawie o przestępstwo popełnione przez żołnierza ( art. 676 § 2
k.p.k ), czyli według miejsca stacjonowania jednostki wojskowej, w której
żołnierz pełnił służbę wojskową w chwili wszczęcia przeciwko niemu
postępowania karnego ( art. 651 § 1 i 2 k.p.k. ).

Przewodniczący : sędzia SN płk J. Steckiewicz.
Sędziowie SN : płk W. Maciak, płk Z. Stefaniak ( sprawozdawca )
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej : ppłk J. Ciepłowski
Sąd Najwyższy w sprawie Marcina B. oskarżonego o popełnienie wykroczeń
określonych w art. 87 § 1 k.w., art. 94 § 1 k.w. i w art. 95 k.w., po rozpoznaniu
w dniu 23 lutego 1999 r., przekazanych na podstawie art. 441 § 1 k.p.k. przez
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 14 stycznia 1999 r.,
zagadnień prawnych wymagających zasadniczej wykładni ustawy :

- czy określenie ,, właściwy miejscowo wojskowy sąd garnizonowy "
użyte w treści art. 679 k.p.k., statuuje właściwość miejscową do rozpoznania
sprawy o wykroczenie wojskowego sądu garnizonowego, obejmującego swoją
właściwością jednostkę wojskową, w której żołnierz pełnił służbę wojskową -
zgodnie z brzmieniem art. 651 § 1 k.p.k., czy też okręg, w którym je popełniono,
po myśli art. 31 § 1 k.p.k. ?
- w przypadku przesądzenia o słuszności właściwości miejscowej
wojskowego sądu garnizonowego, wedle reguł opisanych w treści art. 651 § 1
k.p.k. - jak należy rozumieć powiązanie tego przepisu z dyspozycją art. 647 § 1
i 2 k.p.k., w sytuacji, gdy wchodzi on w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.,
a obowiązujący na ten czas art.. 12 przepisów wprowadzających kodeks
postępowania karnego, inaczej nakazuje pojmować zakres spraw podlegających
orzecznictwu sądów wojskowych ?

p o s t a n o w i ł :

o d m ó w i ć podjęcia uchwały.

U z a s a d n i e n i e


Przekazane Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne powstało na tle
następującej sytuacji procesowej :

W dniu 27 listopada 1998 r. Wojskowa Prokuratura Garnizonowa w K.
skierowała do Wojskowego Sądu Garnizonowego w K. wniosek o ukaranie
Marcina B., pełniącego służbę wojskową w Jednostce Wojskowej w Sz.,
w związku z zarzutem popełnienia przez niego wykroczeń kwalifikowanych
z art. art. 87 § 1 k.w., 94 § 1 k.w. i 95 k.w., a polegających na tym, że :
1. w dniu 15 sierpnia 1998 r., około godz. 2305 na ul. Armii Krajowej
w m. J., woj. Kieleckie, będąc w stanie nietrzeźwości, tj. 0,98 %o alkoholu
w wydychanym powietrzu kierował pojazdem mechanicznym m-ki Fiat 126 P,
nr rej. NOH - 0571,

2. w dniu 15 sierpnia 1998 r. ok. godz. 2305 na ul. Armii Krajowej w m. J.,
woj. Kieleckie, prowadził pojazd mechaniczny marki Fiat 126 P, nr rej. NOH -
0571, nie mając do tego uprawnienia w postaci prawa jazdy kat. B,
3. w dniu 15 sierpnia 1998 r., około godz. 2305, na ul. Armii Krajowej
w m. J., woj. Kieleckie, prowadził pojazd mechaniczny m-ki Fiat 126 P nr rej.
NOH - 0571, nie mając przy sobie wymaganych dokumentów, tj. dowodu
rejestracyjnego i polisy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności
cywilnej posiadacza pojazdu.

Wojskowy Sąd Garnizonowy w K. postanowieniem z dnia 10 grudnia
1998 r., uznał się niewłaściwym do rozpoznania opisanej wyżej sprawy
i przekazał ją do merytorycznego rozstrzygnięcia według właściwości -
Wojskowemu Sądowi Garnizonowemu w Sz.

Decyzję w tym przedmiocie uzasadnił, odwołując się do treści art. 676 § 2
k.p.k., tym że postępowanie w sprawach o wykroczenia odbywa się według
przepisów niniejszego kodeksu, mających zastosowanie w sprawach karnych
podlegających orzecznictwu sądów wojskowych, a więc, że chodzi o przepisy
art. 651 § 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 12 pkt 1 lit. ,, a " przepisów wprowadzających
k.p.k., według których w sprawach o przestępstwo wymienione w art. 647 § 1
i 2 k.p.k. orzeka sąd wojskowy, obejmujący swą właściwością jednostkę
wojskową, w której żołnierz pełni służbę wojskową, przy czym właściwość sądu
wojskowego ze względu na przynależność oskarżonego do jednostki wojskowej,
określa się według chwili wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego.
Jednocześnie wyraził pogląd, że przepis art. 679 k.p.k. reguluje jedynie
w sposób szczególny kwestię właściwości miejscowej w sprawach
o wykroczenie, gdy wniosek o ukaranie dotyczy żołnierza posiadającego stopień
majora i wyższy. W takim wypadku sądem właściwym do rozpoznania sprawy,
będzie właściwy miejscowo ( ustalony według zasad określonych w art. 651 § 1
i 2 k.p.k. ) sąd garnizonowy, a nie jakby to wynikało z treści art. 654 § 1 pkt 1
k.p.k. wojskowy sąd okręgowy, bowiem żadne względy nie przemawiają
za zastosowaniem w omawianej sprawie przepisów ogólnych.

Na powyższe postanowienie Wojskowy Prokurator Garnizonowy w K.
złożył zażalenie podnosząc zarzut obrazy przepisów postępowania - a to art.
679 k.p.k. - mający wpływ na treść rozstrzygnięcia, przez mylne przyjęcie, iż
przepis ten generalnie nie reguluje odmiennie, niż w sprawach karnych, kwestii
właściwości sądów wojskowych w sprawach o wykroczenia i dlatego też,
wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia. W uzasadnieniu swej decyzji
wywiódł, że przepis art. 679 k.p.k. ,, generalnie przesądza zasadę właściwości
miejscowej wojskowych sądów garnizonowych w sprawach o wszystkie
wykroczenia i dlatego właściwość ta winna być określona według art. 31 § 3
k.p.k. ".

Rozpoznając odwołanie Wojskowy Sąd Okręgowy w W. powziął
wątpliwość, czy określenie właściwości sądu wojskowego w sprawach o
wykroczenia oparte jest na tych samych przesłankach, co przy przestępstwach,
czy też należałoby uznać, że stosuje się do nich normy ogólne określone w art.
31 k.p.k., na co wskazywałby przepis art. 679 k.p.k. Stąd też, zdaniem sądu
odwoławczego, wyłoniło się zagadnienie prawne - w rozumieniu art. 441 § 1
k.p.k. - które wymaga zasadniczej wykładni ustawy, pozwalające określić
,, kryterium przesądzające właściwość miejscową sądu wojskowego do
rozpoznania spraw o wykroczenia ".

W związku z powyższym Sąd Najwyższy zważył, co następuje :

Przedmiotem rozstrzygnięcia w trybie art. 441 § 1 k.p.k. może być jedynie
takie zagadnienie prawne, które ,, wymaga zasadniczej wykładni ustawy ", a
więc wykładni przepisów, które nastręczają trudności interpretacyjne, już to
dlatego, że nie zostały jasno sformułowane albo, że są rozbieżnie interpretowane
w praktyce sądowej ( vide m.in. postanowienie SN z dnia 28 lipca 1994 r. I KZ
18/94 - OSNKW z 1994 r., z. 7 - 8, poz. 49 oraz z dnia 24 września 1997 r.,
I KZP 13/97, OSNKW z 1997 r., z. 11 - 12, poz. 100 ).

Stwierdzić już na wstępie należy, że - jak dotąd - w przedmiotach
objętych pytaniem nie było rozbieżności interpretacyjnych w praktyce sądowej,
bowiem jest to pierwsza sprawa, w której sąd powziął wątpliwość, co do
właściwości sądu wojskowego w sprawach o wykroczenia.

Zawarte zaś w postanowieniu Wojskowego Sądu Okręgowego w W.
pytanie : ,, jak należy rozumieć powiązanie art. 651 § 1 k.p.k. z dyspozycją
art. 647 § 1 i 2 w sytuacji, gdy wchodzi on w życie z dniem 1 stycznia 2003 r.,
a obowiązujący na ten czas art. 12 przepisów wprowadzających kodeks
postępowania karnego, inaczej nakazuje pojmować zakres spraw podlegających
orzecznictwu sądów wojskowych " - jest zagadnieniem teoretycznym nie
związanym z rozpoznawaną przez sąd odwoławczy sprawą i w związku z tym,
nie może być przedmiotem odpowiedzi Sądu Najwyższego w trybie art. 441 § 1
k.p.k. Zwrócić jednakże należy uwagę, że przepis art. 647 k.p.k. do czasu
wejścia w życie tj. do dnia 1 stycznia 2003 r. nie obowiązuje w zakresie
podległości żołnierzy sądom wojskowym, za określone czyny, o znamionach
przestępstw. Tak więc, sąd pytający słusznie dostrzegł, iż przepis ten nakazuje
w przyszłości odmiennie pojmować zakres spraw o przestępstwa podlegające
orzecznictwu sądów wojskowych - jednakże łączenie go z problemem
rozpoznania wykroczeń, nie jest prawidłowe.

Unormowania prawne dotyczące właściwości miejscowej sądów
wojskowych w sprawach o przestępstwa popełnione przez żołnierzy ( art. 651 §
1 i 2 k.p.k ) nie nasuwają żadnych wątpliwości interpretacyjnych, bowiem
w sprawach tych orzeka sąd wojskowy obejmujący swoją właściwością
jednostkę wojskową, w której żołnierz pełnił służbę, przy czym właściwość sądu
wojskowego, ze względu na przynależność oskarżonego do jednostki wojskowej
określa się według chwili wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego.

Podobnie jest w sprawach o wykroczenia popełnione przez żołnierzy.
Zgodnie z art. 676 § 2 k.p.k. postępowanie w sprawach o wykroczenia odbywa
się według przepisów k.p.k., mających zastosowanie w sprawach karnych
podlegających orzecznictwu sądów wojskowych, chyba że przepisy rozdziału
75 k.p.k. stanowią inaczej. Tak więc, postępowanie to toczy się w zasadzie
w oparciu o przepisy rozdziałów 72 - 74 kodeksu postępowania karnego,
ze zmianami, które wynikają z art.art. 677 - 681 k.p.k., a dotyczącymi przede
wszystkim zastosowania przepisów o postępowaniu uproszczonym, podstaw
wszczęcia postępowania przed sądem, składu sądu a także wskazania, że
w sprawach o wykroczenia zawsze właściwy jest wojskowy sąd garnizonowy.
Przepis art. 679 k.p.k. nie rozstrzyga kwestii właściwości miejscowej, a jedynie
wskazuje, że sprawy o wykroczenia zawsze rozpoznaje właściwy miejscowo
wojskowy sąd garnizonowy, także gdy chodzi o czyny żołnierzy, o których
mowa w art. 654 § 1 k.p.k. Wskazuje więc on jedynie, że w tych sprawach
wojskowy sąd garnizonowy orzeka wobec wszystkich żołnierzy, niezależnie
od ich statusu służbowego wynikającego ze stopnia wojskowego - i nic poza
tym. Nie wprowadza natomiast rozróżnienia, który z wojskowych sądów
garnizonowych jest właściwy - czy ten, ze względu na przynależność
obwinionego do jednostki wojskowej, w której pełni służbę, czy też ten,
ze względu na miejsce popełnienia wykroczenia.

Reasumując powyższe stwierdzić należy, że decydujące znaczenie w tym
względzie mają przepisy ogólne o postępowaniu w sprawach podlegających
orzecznictwu sądów wojskowych, zawarte w rozdziale 72 k.p.k., z których
jednoznacznie wynika, że właściwość miejscowa sądu wojskowego wobec
żołnierza popełniającego wykroczenie jest taka sama, jak przy przestępstwach.

Tak więc pogląd, że art. 679 k.p.k. stanowi wyłom w określeniu
właściwości sądu wojskowego nie wydaje się słuszny. Przepis ten stanowi
jedynie, że sądy garnizonowe - jeśli chodzi o wykroczenia - są właściwe
również w stosunku do żołnierzy posiadających stopień majora i wyższy; co
w przypadku popełnienia przez tychże przestępstwa przesądzałoby , zgodnie
z art. 654 § 1 pkt 1 k.p.k. o właściwości sądu okręgowego.

Zawarte w pytaniach wątpliwości znajdują zatem pełne wyjaśnienie
w treści przepisów proceduralnych, a więc nie dotyczą zagadnień
wymagających wykładni w trybie art. 441 § 1 k.p.k.

W tym trybie też, Sąd Najwyższy nie jest uprawniony do polemiki
z poglądami wyrażonymi przez doktrynę, gdyż sąd ten daje wykładnię
określonego przepisu, ale tylko w związku z konkretną sprawą rozpoznawaną
przez sąd odwoławczy, by doprowadzić do trafnego jej merytorycznego
rozstrzygnięcia.

Dlatego postanowiono, jak wyżej.