POSTANOWIENIE Z DNIA 9 PAŹDZIERNIKA 2008 R.
WZ 61/08


Umorzenie postępowania karnego na rozprawie na podstawie art. 17
§ 1 pkt 3 k.p.k., przed otwarciem przewodu sądowego, czyli bez przepro-
wadzenia postępowania dowodowego, może nastąpić - analogicznie jak w
wypadku warunkowego umorzenia takiego postępowania - jedynie wów-
czas, gdy okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości.

Przewodniczący: sędzia SN A. Tomczyk (sprawozdawca).
Sędziowie SN: A. Kapłon, W. Maciak.
Prokurator Naczelnej Prokuratury Wojskowej: płk W. Marcinkowski.

Sąd Najwyższy w sprawie mjr. Janusza P., wobec którego umorzono
postępowanie karne o czyn określony w art. 270 § 1 k.k., po rozpoznaniu w
Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 9 października 2008 r. zażalenia
prokuratora Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w K. na postanowienie
Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 26 sierpnia 2008 r., po wysłu-
chaniu wniosku prokuratora,

u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i p r z e k a z a ł sprawę Wojsko-
wemu Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.


Z u z a s a d n i e n i a :

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2008 r. Wojskowy Sąd Okręgowy
w W., na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k., umorzył
postępowanie karne wobec mjr. Janusza P. o czyn określony w art. 270 § 1
k.k., polegający na tym, że w marcu 2008 r. w K. w celu użycia za auten-
tyczny podrobił podpis żony Danuty P. na zeznaniu o wysokości osiągnię-
tego dochodu w roku podatkowym 2007 PIT-37, gdzie na stronie 3/3 w ru-
bryce 128 ,,Podpis małżonka" odręcznie podpisał się za wymienioną, po
czym w dniu 26 marca 2008 r. przedłożył wymieniony dokument w Pierw-
szym Urzędzie Skarbowym w K. celem rozliczenia się z dochodu - z uwagi
na jego znikomą społeczną szkodliwość.
Postanowienie to zaskarżył w całości, na niekorzyść mjr. Janusza P.
prokurator Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w K. i zarzucając ,,obrazę
prawa materialnego, a konkretnie art. 1 § 2 k.k. wynikającą z niewłaściwej
subsumcji prawidłowo ustalonego stanu faktycznego do powołanego prze-
pisu prawa", wniósł o ,,uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i
przekazanie niniejszej sprawy do ponownego rozpoznania przez Wojskowy
Sąd Okręgowy w W. jako właściwemu rzeczowo i miejscowo".
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Lektura akt rozpoznawanej sprawy wskazuje, że Wojskowy Sąd
Okręgowy orzekał na rozprawie, ale przed otwarciem przewodu sądowego.
Wynika stąd wniosek, że nie prowadził postępowania dowodowego, zaś
rozstrzygnięcie zapewne oparł o materiał dowodowy zebrany w trakcie po-
stępowania przygotowawczego. Zapewne, bowiem w uzasadnieniu zaskar-
żonego postanowienia ani nie ustalił odrębnie opisanego stanu faktyczne-
go, ani też nie wskazał dowodów, na podstawie których doszedł do wnio-
sku, że czyn zarzucany oskarżonemu zawiera znikomy stopień szkodliwo-
ści społecznej. Rozważania dotyczące takiej oceny poprzedził jedynie
stwierdzeniem, że zachowanie oskarżonego opisane w zarzucie aktu
oskarżenia wyczerpuje znamiona czynu przewidziane w ,,cytowanym prze-
pisie ustawy karnej". Jego zdaniem, pogląd ten nie jest kwestionowany
przez oskarżonego i ,,na obecnym etapie postępowania nie wymaga szer-
szego uzasadnienia". W dalszej części uzasadnienia Sąd a quo wskazał
szereg okoliczności, które jego zdaniem uzasadniają przekonanie o zniko-
mości stopnia społecznej szkodliwości czynu zarzucanego oskarżonemu.
Rzecz w tym jednak, że część z tych okoliczności niejednoznacznie przed-
stawiana jest w materiale dowodowym zebranym w sprawie. Inaczej pewne
okoliczności - nierozerwalnie związane z przedmiotem zarzutu aktu oskar-
żenia - opisuje oskarżony, inaczej zaś jego żona i syn. Różnie więc może
być oceniony proces motywacyjny oskarżonego - niekoniecznie tak, jak
ujął to Sąd pierwszej instancji. Nie wszystkie też okoliczności związane z
wzajemnymi relacjami małżonków P. zostały wyjaśnione na tyle precyzyj-
nie, by dawały podstawę do stwierdzenia, np.: że Danuta P. pozostawała
na utrzymaniu męża, co Sąd a quo podkreśla i skwapliwie wykorzystuje, a
co pozostaje w dysonansie z zeznaniami świadków; że małżonkowie P.
pozostawali ,,formalnie w majątkowej wspólnocie ustawowej małżeńskiej",
co jest wysoce prawdopodobne, ale nie jest okolicznością pewną, wobec
niewątpliwej separacji małżonków (nie wiadomo, bo i tego nie ustalono, czy
tylko faktycznej, czy też wynikającej z orzeczenia sądu) i toczącego się po-
stępowania rozwodowego. Okoliczność ta warunkuje możliwość wspólnego
rozliczania się małżonków, co Sąd a quo - jako istniejącą - wykorzystuje
przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu zarzucanego oskarżo-
nemu. Wykazane, przykładowo, niejednoznaczności w materiale dowodo-
wym i wątpliwości z nimi związane nie pozwalają na merytoryczną kontrolę
instancyjną zaskarżonego orzeczenia i powodują, że zarzut obrazy prawa
materialnego w innym, możliwym ujęciu tych samych okoliczności, mógłby
być uznany za zasadny. Tego rodzaju sytuacja, mimo ograniczenia zarzutu
skargi do obrazy prawa materialnego i potwierdzenia w niej przez skarżą-
cego prawidłowości ustaleń faktycznych, których w istocie nie ma, powodu-
je skuteczność zażalenia i konieczność uchylenia zaskarżonego postano-
wienia oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierw-
szej instancji.
Jedynie na marginesie podnieść należy, że postąpienie Sądu a quo,
polegające na wydaniu orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie
na rozprawie, ale przed otwarciem przewodu sądowego, aczkolwiek for-
malnie dopuszczalne - w rozpoznawanej sprawie było nadzwyczaj po-
chopne. Wszak sygnalizowane wyżej okoliczności sprawy wprawdzie nie-
jednoznacznej, ale i nieskomplikowanej dowodowo mogły być wyjaśnione
w toku przewodu sądowego na rozprawie, która została wyznaczona, wy-
wołana, i na którą stawiły się wzywane osoby.(...) Postąpienie takie byłoby
w pełni uzasadnione, gdyby przed otwarciem przewodu sądowego ujawniła
się inna, niż będąca przyczyną skarżonego rozstrzygnięcia, okoliczność
wyłączająca ściganie wymieniona w art. 17 § 1 pkt 4-11 k.p.k. Natomiast w
sytuacji opisanej w art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k., a więc zaistnienia okoliczności
wyjątkowo ocennej, odstąpienie od otwarcia przewodu sądowego i prze-
prowadzenia postępowania dowodowego mogłoby nastąpić jedynie wów-
czas, gdy analogicznie jak przy stosowaniu instytucji warunkowego umo-
rzenia postępowania karnego - okoliczności popełnienia czynu nie budzi-
łyby wątpliwości. W każdej odmiennej sytuacji zasadą powinno być wyja-
śnienie wszystkich okoliczności popełnienia czynu w toku przewodu sądo-
wego i będącą tego wynikiem kompleksową oceną całokształtu ujawnione-
go materiału dowodowego zebranego w sprawie. Dopiero bowiem taki
osąd pozwala na dokonanie pełnej kontroli instancyjnej skarżonego roz-
strzygnięcia. Waloru tego nie zawiera postanowienie Wojskowego Sądu
Okręgowego w W., w związku z czym podlegało uchyleniu, zaś sprawa po-
nownemu rozpoznaniu.
Przy ponownym rozpoznaniu Sąd pierwszej instancji powinien wyja-
śnić wszystkie okoliczności istotne dla przedmiotu procesu, dokonać oceny
materiału dowodowego zebranego w sprawie i w oparciu o nią ustalić stan
faktyczny, zaś wszystko to i wynikające z tych procesów rozstrzygnięcie
zgodnie z przepisami procedury karnej uzasadnić.
Z przytoczonych powodów Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.