POSTANOWIENIE Z DNIA 2 PAŹDZIERNIKA 2007 R.
WZ 36/07


W wypadku, w którym jedno z zachowań składających się na czyn
ciągły (art. 12 k.k.) popełnione zostało przez sprawcę przestępstwa w cza-
sie pełnienia czynnej służby wojskowej, a drugie po zwolnieniu go z tej
służby, do określenia właściwości sądu stosuje się odpowiednio art. 649 §
1 k.p.k., co oznacza, że sprawę o to przestępstwo rozpoznaje sąd wojsko-
wy, bowiem więź łącząca oba zachowania decydując o jedności czynu, nie
dopuszcza w ogóle możliwości ich oddzielnego rozpoznania.

Przewodniczący: sędzia SN W. Maciak.
Sędziowie SN: M. Pietruszyński (sprawozdawca), J. B. Rychlicki.

Sąd Najwyższy, w sprawie mjr. rez. Romana S., oskarżonego o po-
pełnienie przestępstwa określonego w art. 239 § 1 d. k.k. w zw. z art. 4 § 1
k.k. w zb. z art. 228 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i mjr. rez. Andrzeja K.,
oskarżonego o popełnienie przestępstwa określonego w art. 271 § 3 k.k. w
zw. z art. 12 k.k., po rozpoznaniu na posiedzeniu w Izbie Wojskowej zaża-
lenia prokuratora Wojskowej Prokuratury Garnizonowej w S. na postano-
wienie Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 16 lipca 2007r., w czę-
ści dotyczącej stwierdzenia niewłaściwości do rozpoznania sprawy mjr. rez.
Romana S. i przekazania jej do rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.;

u c h y l i ł postanowienie w zaskarżonej części i sprawę mjr. Romana S.
p r z e k a z a ł Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P. do rozpoznania.


Z u z a s a d n i e n i a :

Mjr. rez. Roman S. oskarżony został o popełnienie przestępstwa, wy-
czerpującego dyspozycję art. 239 § 1 d.k.k. w zw. z art. 4§1 k.k. w zb. z art.
228 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
W akcie oskarżenie przyjęto, że poszczególne zachowania oskarżo-
nego, wypełniające znamiona przestępstw, składające się na czyn ciągły,
miały miejsce w okresie od dnia 1 listopada 1996 r. do dnia 12 lutego 2004
r. Tym samym aktem oskarżenia objęto mjr. rez. Andrzeja K., któremu za-
rzucono popełnienie, w okresie od dnia 4 września 2000 r. do dnia 25 mar-
ca 2002 r., przestępstwa określonego w art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 12 k.k.
Ustalono, że oskarżony mjr. Roman S. został zwolniony z czynnej służby
wojskowej w dniu 31 stycznia 2002 r. Dysponując takimi informacjami, Pre-
zes Wojskowego Sądu Okręgowego w P. skierował sprawę oskarżonych
mjr. rez. Romana S. i mjr. rez. Andrzeja K. na posiedzenie w celu wydania
postanowienia w przedmiocie właściwości sądu.
Na posiedzeniu w dniu 16 lipca 2007 r., Wojskowy Sąd Okręgowy w
P. wydał postanowienie, mocą którego - na podstawie art. 34 § 2 k.p.k. a
contrario - wyłączył ze sprawy materiały dotyczące oskarżonego mjr. rez.
Andrzeja K., a na podstawie art. 35§1 k.p.k. stwierdził swoją niewłaściwość
do rozpoznania sprawy mjr. rez. Romana S. i przekazał ją do rozpoznania
Sądowi Rejonowemu w S., jako właściwemu miejscowo i rzeczowo, uzna-
jąc że między czynami zarzuconymi obu oskarżonym nie istnieje związek
podmiotowy i przedmiotowy, określony w art. 650§1 k.p.k. Uzasadniając
swoje stanowisko Sąd pierwszej instancji wskazał, że zarzucone oskarżo-
nemu Romanowi S. przestępstwo korupcji, ujęte w konstrukcję czynu cią-
głego, zostało popełnione w dniu 12 lutego 2004 r. (data ostatniego za-
chowania oskarżonego), a więc w czasie, gdy oskarżony nie pełnił już
czynnej służby wojskowej (zwolniony w dniu 31 stycznia 2002 r.). Konfron-
tując czas popełnienia czynu ciągłego z datą zwolnienia oskarżonego z
czynnej służby wojskowej Sąd uznał, że w chwili popełnienia zarzucanego
czynu był już osobą cywilną i jego sprawę powinien rozpoznać sąd po-
wszechny.
Na to postanowienie, w części dotyczącej stwierdzenia niewłaściwo-
ści sądu wojskowego do rozpoznania sprawy mjr. rez. Romana S. i przeka-
zania jej do rozpoznania sądowi powszechnemu, zażalił się prokurator. W
skardze podniósł obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść
orzeczenia, a to art. 35 § 1 k.p.k., przez uznanie, że mjr. rez. Roman S. w
chwili popełnienia zarzucanego czynu był osobą cywilną i dlatego jego
sprawę powinien rozpoznać sąd powszechny a nie wojskowy, podczas gdy
podlega on właściwości wojskowych organów wymiaru sprawiedliwości i
wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy tego
oskarżonego do rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Skarżący stwier-
dził również, że materialnoprawna ocena zachowań oskarżonego nie może
decydować o właściwości sądu do rozpoznania jego sprawy, gdy oskarżo-
ny swoimi zachowaniami naruszył obowiązek wynikający ze służby woj-
skowej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Rozważania prawne sądu odwoławczego musiały skoncentrować się,
w związku z treścią zażalenia, na zagadnieniu właściwości sądu wojsko-
wego do orzekania w sprawie czynu ciągłego, składającego się z szeregu
zachowań sprawcy, wyczerpujących samodzielnie znamiona przestępstwa,
dokonanych przez niego w czasie pełnienia czynnej służby wojskowej, jak i
po zwolnieniu z tej służby, które nastąpiło przed zakończeniem ostatniego
zachowania wchodzącego w skład czynu ciągłego. Kwestię właściwości z
łączności spraw o charakterze podmiotowym, gdy elementem łączącym
jest osoba sprawcy, rozstrzyga treść art. 649 § 1 k.p.k. Zgodnie z nią, jeżeli
sprawca przestępstwa podlegającego orzecznictwu sądów wojskowych
popełnił także przestępstwo podlegające orzecznictwu sądów powszech-
nych, a przestępstwa pozostają ze sobą w takim związku, że dobro wymia-
ru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania, rozpoznaje łącznie
sąd wojskowy. Z treści tego przepisu wynika, że łączność podmiotowa
spraw wchodzi w grę, gdy sprawca popełni co najmniej dwa przestępstwa,
a co najmniej jedno z nich podlega orzecznictwu sądów wojskowych. Za-
tem, mogłoby się wydawać, że przepis ten nie znajduje zastosowania w
sytuacji, gdy zarzucono sprawcy popełnienie czynu ciągłego stanowiącego
jedno przestępstwo. Przekonanie to jest jednak błędne. Podstawę faktycz-
ną czynu ciągłego stanowią co najmniej dwa zachowania tego samego
sprawcy, przy czym regułą jest wielość zachowań, które przy zaistnieniu
przesłanek określonych w art. 12 k.k. mogą być uznane za jednorazową
realizację znamion czynu zabronionego. Skoro dla rozważań w kwestii wła-
ściwości z łączności spraw o charakterze podmiotowym, unormowanej w
art. 649 § 1 k.p.k., konieczne jest, aby co najmniej jedno z popełnionych
przestępstw podlegało orzecznictwu sadów wojskowych, to odwołanie się
do treści przepisu normującego kwestię tej właściwości, jest tym bardziej
zasadne, gdy mamy do czynienia z wielością zachowań, które samodziel-
nie mogą realizować znamiona przestępstwa i podlegać orzecznictwu są-
dów wojskowych. Zatem, jeżeli co najmniej jedno z zachowań sprawcy,
składających się na czyn ciągły, wyczerpujących samodzielnie znamiona
przestępstwa, podlega orzecznictwu sądów wojskowych, (...) sprawę o ten
czyn - na podstawie art. 649 § 1 k.p.k. - rozpoznaje sąd wojskowy.
Z treści wskazanego przepisu wynika również, że nawet w sytuacji
uznania, że dobro wymiaru sprawiedliwości nie wymaga łącznego rozpo-
znania spraw z zakresu orzecznictwa sądów wojskowych i sądów po-
wszechnych, to sprawy z jurysdykcji sądów wojskowych pozostają nadal w
gestii tego sądu, a tylko sprawy podlegające orzecznictwu sądów po-
wszechnych, muszą zostać przekazane właściwemu sądowi powszechne-
mu, w trybie art. 35 § 1 k.p.k. Zgodnie bowiem z treścią art. 12 pkt 1 lit.a
p.w.k.p.k. orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy żołnierzy w
czynnej służbie wojskowej o przestępstwa popełnione w czasie pełnienia
tej służby. Sprawy te podlegają właściwości sądów wojskowych nawet wte-
dy, gdy żołnierz został zwolniony z czynnej służby wojskowej (art. 12 pkt 2
wskazanej ustawy). Przekazanie sprawy sądowi powszechnemu mogłoby
natomiast nastąpić na podstawie art. 12 pkt 3 p.w.k.p.k., pod warunkiem
wykazania przez sąd wojskowy, że możliwość ta nie jest wyłączona z przy-
czyn określonych w tym przepisie, a skorzystanie z tej możliwości uzasad-
nione jest celem procesu karnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego
z 13 grudnia 2002 r., WZ 42/02, OSNKW 2003 z.3-4, poz. 38).
Przenosząc te rozważania na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić
należało, że decyzja Sądu pierwszej instancji, stwierdzająca swoją niewła-
ściwość do rozpoznania sprawy mjr. rez. Romana S., była błędna w każdej
płaszczyźnie. Przekazanie sprawy oskarżonego, w zakresie zachowań
podlegających orzecznictwu sądów wojskowych, sądowi powszechnemu,
na podstawie art. 35 § 1 k.p.k., w ogóle nie było możliwe. Tego toku rozu-
mowania nie mogło zmienić odwołanie się przez Sąd pierwszej instancji do
czasu popełnienia przez oskarżonego czynu ciągłego jako całości (okre-
ślonego datą ostatniego zachowania ujętego w ramy ciągłości), wykracza-
jącego poza okres pełnienia przez oskarżonego czynnej służby wojskowej,
który miał wyłączyć właściwość sądu wojskowego w tej sprawie. Zakreślo-
ne w akcie oskarżenia podstawy materialne odpowiedzialności oskarżone-
go, nie mogły determinować właściwości sądu do orzekania w sprawie
czynu oskarżonego. Dla ustalenia właściwości sądu wojskowego z łączno-
ści spraw o charakterze podmiotowym istotne było, że sprawca w okresie
zakreślonym ramami aktu oskarżenia, popełnił co najmniej dwa zachowa-
nia, samodzielnie wypełniające znamiona przestępstwa, z których co naj-
mniej jedno podlegało orzecznictwu sądów wojskowych i między tymi za-
chowaniami istniała określona więź, decydująca o potrzebie ich jednocze-
snego rozpoznania. Taka sytuacja zaistniała w tej sprawie.
Przekazanie sprawy w zakresie zachowań podlegających jurysdykcji są-
dów wojskowych do sądu powszechnego, nie wchodziło również w grę na
podstawie art. 12 pkt 3 p.w.k.p.k., albowiem zachowania oskarżonego w
czasie pełnienia przez niego czynnej służby wojskowej, stanowiły, bez cie-
nia wątpliwości, naruszenie obowiązku wynikającego ze służby wojskowej.
Dokonując takiej oceny postępowania oskarżonego, uwzględniono wywody
zawarte w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2002 r. (WZ
5/02, OSNKW 2002, z. 7-8, poz. 63). W kontekście tych rozważań wskazać
nadto należało, że Sąd pierwszej instancji podejmując błędną decyzję, nie
rozważył argumentów, które legły u podstaw decyzji tego samego Sądu z
dnia 14 grudnia 2006 r., w której nie podzielił on stanowiska prokuratura o
możliwości zrzeczenia się jurysdykcji w zakresie zarzutów przedstawionych
również oskarżonemu mjr. rez. Romanowi S.
Z tych względów, uznając za trafny zarzut zażalenia, zaskarżone po-
stanowienie należało uchylić i sprawę o czyn ciągły zarzucony oskarżone-
mu mjr. rez. Romanowi S., z uwagi na istniejące w tej sprawie więzy natury
podmiotowej i przedmiotowej, łączące poszczególne zachowania oskarżo-
nego, uzasadniające potrzebę łącznego wyjaśnienia wszystkich zachowań
sprawcy, przekazać do rozpoznania przez Wojskowy Sąd Okręgowy w P.