Postanowienie SN - III ZP 17/99
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III ZP 17/99
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2000/21/792
Prawo Pracy i Prawo Socjalne 2001/2/46-48
Data wydania:1999-12-22

Postanowienie Składu Siedmiu Sędziów Sądu Najwyższego
z dnia 22 grudnia 1999 r.
III ZP 17/99

Składki wpłacone do Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w czasie, gdy
jego dysponentem był pozbawiony osobowości prawnej Zakład Ubezpieczeń
Społecznych przypadały Skarbowi Państwa.


Przewodniczący: SSN Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska (współsprawozdawca - autor uzasadnienia), Kazimierz Jaśkowski,
Andrzej Kijowski, Jerzy Kuźniar, Zbigniew Myszka, Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, z udziałem Prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra
Wiśniewskiego, po rozpoznaniu w dniu 22 grudnia 1999 r. wniosku Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej skierowanego przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego do
rozpoznania przez skład siedmiu sędziów Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały zawierającej odpowiedź na nas-
tępujące pytanie prawne:


Czy należności na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek
na ubezpieczenie społeczne są należnościami Skarbu Państwa, o których mowa w
art. 18 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieru-
chomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z
1994 r. Nr 1, poz. 3) ?

p o s t a n o w i ł:

o d m ó w i ć podjęcia uchwały

U z a s a d n i e n i e


Minister Pracy i Polityki Socjalnej zwrócił się w trybie art. 13 pkt 3 i art. 16 ust.
2 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Sądzie Najwyższym (jednolity tekst: Dz.U.
1994 r. Nr 13, poz. 48 ze zm.) o udzielenie odpowiedzi rozstrzygającej - w stanie
prawnym obowiązującym w roku 1995 - następujące zagadnienie prawne:

,,czy należności na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu składek
na ubezpieczenie społeczne są należnościami Skarbu Państwa, o których mowa w
art. 18 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieru-
chomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z
1994 r. Nr 1, poz. 3) ?"

Podłożem wątpliwości uzasadniających przedstawione zagadnienie stała się
sprawa wszczęta decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 września 1996
r., zobowiązującą Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa do zapłaty zaległych
składek na ubezpieczenie społeczne pracowników Państwowego Ośrodka Hodowli
Zarodowej w S., przejętego przez Agencję z jego wierzytelnościami oraz długami.
Podstawą decyzji było stwierdzenie organu rentowego, że skoro Agencji, jako osobie
prawnej, powierzone zostało - na mocy art. 5 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o
gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektó-
rych ustaw (Dz.U. Nr 107, poz. 464 ze zm.) - wykonywanie na rzecz Skarbu Państwa
prawa własności i innych praw rzeczowych w stosunku do mienia powstałych przed-
siębiorstw gospodarki rolnej, to z tego tytułu obowiązana jest do zapłaty zaległych
składek na ubezpieczenie społeczne.

Początkowo Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa nie podważała swojej
odpowiedzialności, a nawet, na jej wniosek, w dniu 17 czerwca 1994 r. zostało za-
warte z Prezesem ZUS porozumienie w sprawie ratalnego trybu spłaty zadłużenia na
zasadach dostosowanych do warunków ugód bankowych z zastrzeżeniem, że należ-
ności Zakładu zostaną zaspokojone w pełnej wysokości. Stanowisko Agencji uległo
jednak zmianie po wejściu w życie przepisu art. 18 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r.
o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz
o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. 1994 r. nr 1, poz. 3), w myśl którego z dniem wejś-
cia w życie tej ustawy wygasają przyjęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu
Państwa na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych i nie zaspokojone zobowią-
zania zlikwidowanych przedsiębiorstw gospodarki rolnej wobec Skarbu Państwa. Z
tego unormowania Agencja wyciągnęła wniosek o nieistnieniu po jej stronie zobowią-
zania do realizowania wcześniejszych układów w sprawie ratalnej spłaty zobowiązań
z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne przejętych po zlikwidowanych państwo-
wych przedsiębiorstwach gospodarstw rolnych, w związku z czym zaproponowała
zaliczenie dokonywanych wpłat na poczet zaległości z tytułu składek, powstałych po
przejęciu mienia do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń w Gdańsku oddalił odwołanie
Agencji od przytoczonej na wstępie decyzji. Według tego Sądu, fakt, że Fundusz
Ubezpieczeń Społecznych, na rzecz którego opłacane są składki, jest administrowa-
ny przez ZUS - centralny organ administracji państwowej, nie oznacza, że Fundusz
ten jest mieniem państwowym (mieniem Skarbu Państwa), a zatem, że zobowiązania
Agencji z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne są zobowiązaniami w stosunku
do Skarbu Państwa. W konsekwencji Sąd Wojewódzki stwierdził, że zobowiązania z
tytułu składek mają charakter administracyjnoprawny, a Fundusz Ubezpieczeń Spo-
łecznych, którego dysponentem jest ZUS, nie ma charakteru mienia państwowego.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku, w wyniku apelacji Agencji, zmienił wyrok Sądu
Wojewódzkiego, stwierdzając, że z mocy przytoczonego art. 18 ustawy z dnia 23
grudnia 1993 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi wy-
gasły przejęte na podstawie protokołów zdawczo-odbiorczych niezaspokojone zobo-
wiązania wobec Skarbu Państwa zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstw gos-
podarki rolnej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, należności z tytułu składek na ubezpie-
czenie społeczne są należnościami państwowymi, bo Państwo jest gwarantem wy-
płaty świadczeń z ubezpieczenia społecznego, a tym samym - po ich uiszczeniu -
stają się własnością Skarbu Państwa, reprezentowanego przez ZUS. Przedstawiając
to stanowisko, Sąd Apelacyjny powołał się posiłkowo na uchwałę Sądu Najwyższego
z dnia 24 listopada 1995 r., III CZP 165/95 (OSNCP 1996 z. 3, poz. 36), w której ZUS
utożsamiany był ze Skarbem Państwa.

Sąd Najwyższy, rozpoznający kasację od wyroku Sądu Apelacyjnego, podzielił
argumentację tego Sądu i przyjął, że skoro wypłata świadczeń z ubezpieczenia spo-
łecznego jest gwarantowana przez Państwo, to należności z tytułu składek na ubez-
pieczenie społeczne na rzecz ZUS są należnościami Skarbu Państwa. W ocenie
Sądu Najwyższego, twierdzenie kasacji, że w obecnym stanie prawnym Fundusz
Ubezpieczeń Społecznych stanowi ,,swoistą własność społeczną wszystkich osób
wnoszących składki na ubezpieczenie społeczne" nie może być zaaprobowane. Sąd
Najwyższy przyjął również, że przy wykładni przepisu art. 18 cytowanej ustawy nale-
ży mieć na względzie racje, jakie przyświecały prawodawcy przy jego uchwalaniu, a
mianowicie niezadawalającą, czy wręcz złą sytuację gospodarczo-finansową likwi-
dowanych przedsiębiorstw gospodarki rolnej; uzasadniony jest zatem - zdaniem
Sądu Najwyższego rozpoznającego kasację - wniosek, że omawiany przepis, mający
charakter oddłużeniowy, obejmuje wszelkie zobowiązania wobec państwa, a więc
także zaległe składki na ubezpieczenie społeczne za pracowników likwidowanych
(przejmowanych) przedsiębiorstw. W konsekwencji Sąd Najwyższy - wyrokiem z dnia
20 listopada 1998 r., II UKN 175/98 (OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 701) - kasację od-
dalił.

W uzasadnieniu przedstawionego zagadnienia Minister Pracy i Polityki Socjal-
nej podjął polemikę z przytoczonym wyrokiem Sądu Najwyższego, wyrażając pogląd,
że stan prawny obowiązujący w 1995 r. wskazywał, iż należności z tytułu składek na
ubezpieczenie społeczne nie należało traktować jako należności Skarbu Państwa.
Minister Pracy i Polityki Socjalnej uzasadnił swój pogląd tym, że do dnia 31 grudnia
1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych działał na podstawie przepisów ustawy z
dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), zgodnie z którą został prawnie i
organizacyjnie włączony w strukturę administracji centralnej; innymi słowy, był cen-
tralnym organem administracji państwowej, wykonującym zadania z zakresu ubez-
pieczenia społecznego. Taka konstrukcja - zdaniem Ministra - nie oznacza jednak, że
składki na ubezpieczenie społeczne są należnościami Skarbu Państwa, albowiem
Fundusz - za pomocą ustawowej formuły, że państwo gwarantuje wypłatę świadczeń
przysługujących z ubezpieczenia społecznego - został tylko pośrednio uzależniony
od budżetu państwa. W dalszej części uzasadnienia przedstawionego pytania praw-
nego Minister wskazał, że art. 1 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i
finansowaniu ubezpieczeń społecznych jednoznacznie stwierdza, iż ubezpieczenie
społeczne zapewnia ubezpieczonym i członkom ich rodzin świadczenia pieniężne z
tworzonych na ten cel funduszy, których dysponentem jest ZUS. Zgodnie z art. 26 tej
ustawy podstawowym źródłem dochodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych są
składki oraz dopłaty państwa w postaci dotacji uzupełniającej i dotacji celowej, skie-
rowanej na refundację świadczeń, o których mowa w art. 29 pkt 1, a także zwroty
nienależnie pobranych świadczeń nie podlegające potrąceniu ze świadczeń wypła-
conych, odsetki z lokat nadwyżki Funduszu oraz inne przychody. Z kolei art. 27
ustawy określa, jakie wydatki są pokrywane ze środków Funduszu.

Minister Pracy i Polityki Socjalnej zwrócił uwagę, że składki na ubezpieczenie
społeczne nie były traktowane jako należności Skarbu Państwa ani na podstawie
ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, ani ustawy o zobo-
wiązaniach podatkowych, rozciągniętej na składki przepisami rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 16 lutego 1989 r. (Dz.U. Nr 6, poz. 40 ), ani też na podstawie ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa. Wywiódł z tego wniosek, że są
one należnościami funduszu celowego, jakim jest Fundusz Ubezpieczeń Społecz-
nych, a nie dochodem budżetu państwa.

Prokurator wniósł o podjęcie uchwały o treści postulowanej w pytaniu, względ-
nie o rozważenie odmowy podjęcia uchwały przez Sąd Najwyższy. Argumentował, że
utworzony przepisem art. 25 ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń spo-
łecznych Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, którego dysponentem jest Zakład
Ubezpieczeń Społecznych, komasuje wszystkie - poza rolniczymi - składki na ubez-
pieczenie społeczne i jest zobowiązany do pokrywania wydatków na świadczenia z
tego ubezpieczenia. Składki te nie stanowią wpływu budżetu państwa, gdyż nie zos-
tały wymienione w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 5 stycznia 1991 r. - Prawo budżetowe
(Dz.U. z 1993 r. Nr 72, poz. 344 ze zm.), a ponadto przepisem art. 18 ust. 1 tej
ustawy Fundusz Ubezpieczeń Społecznych został z budżetu wyodrębniony.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Minister Pracy i Polityki Socjalnej wniósł o podjęcie uchwały dotyczącej tzw.
abstrakcyjnej wykładni przepisu art. 18 ustawy o zmianie ustawy o zagospodarowa-
niu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie innych ustaw stano-
wiącego, że z dniem wejścia w życie tej ustawy wygasają wobec Skarbu Państwa nie
zaspokojone zobowiązania zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstw gospodar-
ki rolnej, przejęte przez Agencję Własności Rolnej Skarbu Państwa na podstawie
protokołów zdawczo-odbiorczych. Podstawą dla rozstrzygnięcia tego zagadnienia
była kwestia, czy należności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu nieopłaco-
nych składek są należnościami Skarbu Państwa, tylko bowiem w takim przypadku
powołany przepis art. 18 ustawy zmieniającej mógłby stanowić podstawę wygaśnię-
cia zobowiązań Agencji.

Poglądu Ministra przedstawiającego zagadnienie prawne, że składki na ubez-
pieczenie społeczne nie były traktowane jako należności Skarbu Państwa ani na
podstawie ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpie-
czeń społecznych, ani ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatko-
wych, rozciągniętej przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 1989
r. na składki, ani też na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja po-
datkowa, podzielić nie można.

Historycznie rzecz ujmując, tylko przed dniem 1 stycznia 1951 r. majątek i
wpływy funduszy ubezpieczeń społecznych stanowiły ich wyłączną własność, z którą
wiązała się samodzielna odpowiedzialność za własne zobowiązania. Po tej dacie, tj.
po wejściu w życie ustawy z dnia 1 marca 1949 r. o zmianie niektórych przepisów o
ubezpieczeniach społecznych (Dz.U. Nr 18, poz. 109), likwidującej zastane po II woj-
nie światowej pięć funduszy realizujących poszczególne rodzaje ubezpieczeń spo-
łecznych (ubezpieczenia na wypadek choroby i macierzyństwa, ubezpieczenia od
wypadków, ubezpieczenia emerytalnego robotników, ubezpieczenia emerytalnego
pracowników umysłowych oraz ubezpieczenia na wypadek braku pracy pracowników
umysłowych), ustała i nie odrodziła się tzw. autonomia finansowa Funduszu Ubez-
pieczeń Społecznych, w ramach której finanse ubezpieczeń społecznych były ogni-
wem odrębnym od finansów państwa.

Ugruntowane od czasu ustawy z 20 stycznia 1950 r. o Zakładzie Ubezpieczeń
Społecznych (Dz.U. Nr 36, poz. 333) traktowanie w systemie socjalistycznym składek
na ubezpieczenie społeczne jako dochodu budżetu państwa powodowało, że Fun-
dusz Ubezpieczeń Społecznych - niezależnie od zmian jego nazwy - zawsze przybie-
rał formę scentralizowanego funduszu wspólnego dla całego społeczeństwa, swoistej
własności ogólnospołecznej. Powstawał on tylko w sposób zdecentralizowany, ze
składek świadczonych przez pracodawców.

Przyjęcie takiej systemowej formy włączenia i jednocześnie wyodrębnienia
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z finansów publicznych, choć wynikało z po-
trzeby ekonomicznej, miało uzasadnienie w aktualnej do niedawna teorii tzw. zabez-
pieczenia społecznego, w którym fundusze i składki utraciły rację bytu, a świadczenia
z ubezpieczenia społecznego traktowane były jako zobowiązanie państwa, z którego
wywiązywać się miało nie ze względu na opłacenie składek, ale na wytwarzanie pro-
duktu narodowego przez samo świadczenie pracy (por. np. wyroki Sądu Najwyższe-
go z dnia 15 czerwca 1978 r., II URN 54/78, nie publikowany; z dnia 5 listopada 1975
r., II URN 16/75, nie publikowany; z dnia 5 kwietnia 1995 r., II UR 3/95, OSNAPiUS
1995 nr 17, poz. 222; z dnia 24 marca 1995 r., II URN 7/95, OSNAPiUS 1995 nr 17,
poz. 219 oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 maja 1994 r., II UZP 5/94,
OSNAPiUS 1994 nr 6, poz. 97).

Niczego istotnego - mimo reformatorskiego charakteru - nie zmieniła w tym
zakresie ustawa z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń
społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.); przeciwnie,
ugruntowała status prawny Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, określając go wprost
jako centralny organ administracji państwowej, podległy Ministrowi Pracy i Polityki
Socjalnej, który wykonuje zadania z zakresu ubezpieczenia społecznego. Określenie
to było adekwatne do istniejącego przed dniem 1 stycznia 1999 r. systemu ubez-
pieczenia społecznego, opartego na jednolitym i scentralizowanym zawiadywaniu
zasobem finansowym przeznaczonym na ubezpieczenia. Zintegrowanie z budżetem
dochodów i wydatków na ubezpieczenie społeczne, początkowo na zasadach obo-
wiązujących jednostki budżetowe, pełnymi sumami dochodów i wydatków powodo-
wało, że do czasu noweli ustawy o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecz-
nych ustawą z dnia 15 lutego 1989 r. (Dz.U. Nr 6, poz. 35) Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych mógł lokować nadwyżki tylko w Narodowym Banku Polskim.

W tej sytuacji, leżącą u źródeł analizowanego problemu trudność interpreta-
cyjną rozstrzyga nadana Funduszowi Ubezpieczeń Społecznych od dnia 1 stycznia
1987 r. konstrukcja pozabudżetowego funduszu celowego z jego brakiem osobowo-
ści prawnej. Brak osobowości prawnej decydował, że fundusz ten stanowił tylko
formę majątku państwowego (majątku Skarbu Państwa), i niczego nie zmienia tu
fakt, że finansowanie ubezpieczeń społecznych następowało z funduszu pochodzą-
cego ze składek gromadzonych przez podmioty uprawnione do świadczeń.

Trafna jest teza, że składki na ubezpieczenie społeczne nie stanowią dochodu
budżetu państwa (por. art. 3 ust. 1 w związku z przepisem art. 18 ust. 1 ustawy z
dnia 5 stycznia 1991 r. - Prawo budżetowe - Dz.U. z 1993 r. Nr 72, poz. 344 ze zm.),
lecz nie wynika z niej wniosek, że fakt wpływu składek do funduszu celowego ozna-
cza, iż nie przypadają one Skarbowi Państwa. Wszak Fundusz Ubezpieczeń Spo-
łecznych jest funduszem celowym w rozumieniu prawa budżetowego, tzn. konstruk-
cją prawnofinansową, polegającą wprawdzie na celowym wyodrębnieniu dochodów i
przeznaczeniu ich na zadania określone dla funduszu, lecz posiadającą wspólne z
budżetem funkcje ustrojowe, polityczne i ekonomiczne. Jakkolwiek zatem fundusz
celowy jest wyodrębniony z budżetu, to nie jest wydzielony z majątku Skarbu Pańs-
twa, ale stanowi jego część. Środki pieniężne zgromadzone w Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych nie są przedmiotem prywatnej własności ubezpieczonych, lecz
stanowią istotny element finansów publicznych. Wszystkie rozliczenia odbywają się
w ramach własności państwowej, w tzw. funduszowej formie gospodarowania mie-
niem Skarbu Państwa.

Tego stwierdzenia nie może podważać fakt utworzenia na podstawie art. 25
ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecz-
nych Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i wyodrębnienia go z budżetu państwa, a
także fakt, że wśród dochodów budżetu nie wymieniono składek na ubezpieczenie
społeczne. Decydujące znaczenie musi mieć bowiem to, że Fundusz Ubezpieczeń
Społecznych - jako kategoria prawa budżetowego - nie miał jakiejkolwiek podmioto-
wości (odrębnego bytu prawnego), lecz stanowił tylko formę realizacji zadań finan-
sowych Państwa, organizacyjnie pozostając w dyspozycji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych, który urzeczywistniał zadania Funduszu na zewnątrz. Z kolei Zakład
Ubezpieczeń Społecznych, jako organ nie wyposażony w odrębną podmiotowość
prawną, był tylko statione fisci (art. 33 i 34 KC), wykonującą funkcje władcze i właści-
cielskie w imieniu Skarbu Państwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopa-
da 1995 r., III CZP 165/95, OSNCP 1996 z. 3, poz. 36).

Po przeprowadzeniu powyższych rozważań należy podzielić pogląd Sądu
Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 20 listopada 1998 r., II UKN 175/98, a mia-
nowicie, że skoro składki na ubezpieczenie społeczne wpłacano na fundusz, którego
dysponentem był pozbawiony osobowości prawnej organ państwa, to przypadają one
Skarbowi Państwa. Pogląd ten doznaje dodatkowego wzmocnienia, jeśli się zważy,
że wypłaty na ubezpieczenie społeczne gwarantowane były przez Skarb Państwa.

Z okoliczności przedstawionych w uzasadnieniu rozpatrywanego zagadnienia
prawnego oraz użytych w nim argumentów wynika, że Minister Pracy i Polityki So-
cjalnej kwestionuje ten pogląd i oczekuje zmiany zajętego przez Sąd Najwyższy sta-
nowiska w wyniku podjęcia uchwały wyjaśniającej - wskazany w pytaniu - przepis
prawny.

Rozważając tę kwestię należy stwierdzić, że zgodnie z art. 13 ust. 3 ustawy o
Sądzie Najwyższym, który stał się podstawą złożenia wniosku, Sąd Najwyższy po-
dejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, gdy budzą one
poważne wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżności w
orzecznictwie. Tymczasem wątpliwość, która stała się podłożem wniosku, zrodziła
się nie w orzecznictwie sądowym lub w praktyce organów, nad którymi Sąd Najwyż-
szy sprawuje pośredni nadzór w zakresie orzekania, lecz powstała po stronie zainte-
resowanego organu administracji publicznej, który z instytucji pytania prawnego czyni
środek pozainstancyjnej weryfikacji przegranego procesu. Takiej praktyce sprzeciwił
się Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Administracyjnej, Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych z dnia 10 marca 1994 r., I PZP 65/93 (OSNAPiUS 1994 nr 10,
poz. 156). Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniu składu sied-
miu sędziów z dnia 19 listopada 1998 r., III ZP 30/98 (OSNAPiUS 1999 nr 10, poz.
325), przyjmując, że wątpliwości w stosowaniu, a więc tym bardziej w rozumieniu
przepisu prawa administracyjnego przez organy administracji publicznej nie stanowią
wystarczającej przyczyny podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały w zakresie inter-
pretacji przepisów prawa.

Trudno także dopatrzyć się rozbieżności w orzecznictwie co do oceny posta-
wionego w pytaniu prawnym zagadnienia. Autor pytania powołuje się wprawdzie na
różne orzeczenia, ale chodzi tu o orzeczenia wydane w jednej konkretnej sprawie, na
różnych szczeblach instancji, rozstrzygniętej ostatecznie wyrokiem Sądu Najwyższe-
go z dnia 20 listopada 1998 r. Należy stwierdzić, że tego rodzaju rozbieżność nie
odpowiada pojęciu rozbieżności w orzecznictwie, o jakiej mowa w art. 13 pkt 3
ustawy o Sądzie Najwyższym.

Wymaganej przez art. 13 pkt 3 ustawy rozbieżności nie stwarza także, pomi-
nięty w uzasadnieniu zagadnienia, ale wzięty przez skład siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego pod uwagę z urzędu, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1998 r.,
II UKN 87/99 (nie publikowany), dotyczący innej nieco kwestii, o której wcześniej
orzekał już Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 15 września
1993 r., II UZP 15/93 (OSNCP 1994, nr 3, poz. 48). W uzasadnieniu tego wyroku,
opartym na tezie o braku tożsamości składek na ubezpieczenie społeczne z należ-
nościami podatkowymi, o których mowa w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordy-
nacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926), stwierdzono, że Skarb Państwa i Zakład
Ubezpieczeń Społecznych nie zostały uznane za jednolity podmiot długów i wierzy-
telności osób fizycznych w zakresie składek na ubezpieczenie społeczne i należności
Skarbu Państwa z tytułu robót budowlanych wykonanych na podstawie zamówienia
publicznego (por. § 1 pkt 12 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 lutego 1989 r.
w sprawie rozciągnięcia przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych na niektó-
re rodzaje świadczeń pieniężnych oraz określenia właściwości organów podatkowych
w zakresie umarzania zaległości podatkowych, Dz.U. Nr 6, poz. 40 ze zm., wydane-
go na podstawie delegacji z art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowią-
zaniach podatkowych, Dz.U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.). Analiza między in-
nymi zasad rozliczeń pomiędzy Funduszem Ubezpieczeń Społecznych i Skarbem
Państwa doprowadziła Sąd Najwyższy do konkluzji, że skoro nie istnieje droga
przepływu składek na ubezpieczenie społeczne do budżetu państwa, to brak jest
możliwości kompensowania jakichkolwiek zobowiązań budżetu składkami, gdyż
powodowałoby to uszczuplenie Funduszu. Wyrok ten dotyczy więc innych proble-
mów niż poruszone w przedstawionym do rozstrzygnięcia zagadnieniu.

Należy jeszcze podkreślić, że Sąd Najwyższy przystępujący do podejmowania
uchwał w trybie art. 13 pkt 3 ustawy o Sądzie Najwyższym oczekuje, czemu niejed-
nokrotnie dał wyraz, na przekonywające, wszechstronne uzasadnienie składanego
wniosku. W związku z tym sformułowany został pogląd, że uzasadnienie wniosku
uprawnionego organu o podjęcie uchwały w trybie art. 13 ust. 3 w związku z art. 16
ust. 2 ustawy o Sądzie Najwyższym powinno obrazować praktykę sądową, na tle
której wystąpiły wątpliwości wymagające wyjaśnienia przepisów prawnych, lub wska-
zywać - przez przytoczenie konkretnych rozstrzygnięć - rozbieżności w orzecznictwie
(postanowienie składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1994 r.,
III CZP 172/93, ,,Biuletyn Sądu Najwyższego" 1994 nr 5, s. 21). Pogląd ten został
powtórzony przez Sąd Najwyższy po wejściu w życie Konstytucji (postanowienie
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., III CZP
54/97, OSNC 1998 z. 3, poz. 34; teza w "Radcy Prawnym" 1998 nr 5, s. 105).

Na koniec trzeba dodać jeszcze jeden argument, a mianowicie, że gdyby
doszło do udzielenia odpowiedzi na postawione pytanie prawne, to praktycznie nas-
tąpiłoby ponowne rozpoznanie sporu między Skarbem Państwa a Agencją Własności
Rolnej Skarbu Państwa, tyle że tym razem bez udziału tej Agencji i bez umożliwienia
jej zaprezentowania swojego stanowiska.

W konsekwencji, na podstawie art. 20 ust. 1 powołanej ustawy o Sądzie Naj-
wyższym, skład siedmiu sędziów Sądu Najwyższego odmówił podjęcia uchwały.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III ZP 34/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/23/561 Wokanda 2003/1/22 Rejent 2003/1/170
2002-03-12 
[IA] III ZP 33/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/17/403
2002-04-24 
[IA] III ZP 32/01   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/10/229 Orzecznictwo Sądów Gospodarczych 2002/9/80 Służba Pracownicza 2003/12/23
2002-01-10 
[IA] III ZP 31/01   Uchwała SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/12/284 Wokanda 2002/9/19 Służba Pracownicza 2004/1/13-15
2002-01-08 
[IA] III ZP 30/01   Uchwała siedmiu sędziów SN
Prawo Pracy 2002/4/33 Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 2002/10/243 Orzecznictwo Sądów Gospodarczych 2002/10/86
2002-02-13 
  • Adres publikacyjny: