Postanowienie z dnia 11 maja 2000 r.
III ZP 10/00

Sąd pierwszej instancji nie jest uprawniony do przedstawienia zagadnie-
nia prawnego Sądowi Najwyższemu.


Przewodniczący: SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Katarzyna
Gonera (sprawozdawca), Barbara Wagner.

Sąd Najwyższy, w sprawie z powództwa Wacława H. przeciwko Kopalni Węg-
la Kamiennego ,,G." Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w likwidacji w B. o
zasądzenie podwyższonego świadczenia socjalnego pobieranego w okresie urlopu
górniczego, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym dnia 11 maja 2000 r. zagad-
nienia prawnego przekazanego przez Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Będzinie
postanowieniem z dnia 10 lutego 2000 r. [...] do rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC


Czy użyte w art. 22 ust. 2 ustawy z 26.11.1998 r. ,,o dostosowaniu górnic-
twa..." - Dz.U. Nr 162. poz. 1112, dotyczące godzin nadliczbowych - sformułowanie:
,,...zgodnie z Kodeksem pracy..." - oznacza wszystkie godziny nadliczbowe faktycz-
nie przepracowane w okresie przyjętym za podstawę obliczenia świadczenia socjal-
nego, czy tylko proporcjonalną za ten okres ilość godzin nadliczbowych w stosunku
do maksymalnie dopuszczalnej w art. 133 § 2 kodeksu pracy tj. 150 godzin w roku
kalendarzowym a więc 37,5 godz. w kwartale oraz mając również na uwadze przepis
§ 9 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8.01.1997 r. - ,,w
sprawie szczegółowych zasad..." Dz.U. Nr 2 poz. 14 ?

p o s t a n o w i ł:

o d m ó w i ć podjęcia uchwały.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Będzinie w sprawie z powództwa Wacława H.
przeciwko Kopalni Węgla Kamiennego ,,G." Spółce z o.o. w likwidacji z siedzibą w B.
o podwyższenie świadczenia socjalnego pobieranego przez powoda w okresie
urlopu górniczego z kwoty 1.937,85 złotych miesięcznie do kwoty 2.231,68 złotych
miesięcznie postanowieniem z dnia 10 lutego 2000 r. zwrócił się ,,z zapytaniem
prawnym do Sądu Najwyższego Izba Administracyjna Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Warszawie - na okoliczność: czy użyte w art. 22 ust. 2 ustawy z 26.11.1998 r.
,,o dostosowaniu górnictwa..." - Dz.U. nr 162 poz. 1112 - dotyczące godzin nadlicz-
bowych sformułowanie: ,,zgodnie z kodeksem pracy" - oznacza wszystkie godziny
nadliczbowe faktycznie przepracowane w okresie przyjętym za podstawę obliczenia
świadczenia socjalnego czy tylko proporcjonalną za ten okres ilość godzin nadlicz-
bowych - w stosunku do maksymalnie dopuszczalnej w art. 133 § 2 kodeksu pracy tj.
150 godzin w roku kalendarzowym a 37,5 godzin w kwartale oraz mając na uwadze
przepis § 9 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8.01.1997 r. -
w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wy-
płacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop -
Dz.U. nr 2 poz. 14".

Postanowienie Sądu Rejonowego zawierające przytoczone ,,zapytanie
prawne" nie zostało uzasadnione i nie wskazuje również, na jakiej podstawie prawnej
(w jakim trybie) Sąd Pracy uznał za możliwe zwrócenie się z takim ,,zapytaniem" do
Sądu Najwyższego.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Z uwagi na to, że wniosek Sądu Rejonowego o udzielenie odpowiedzi na
przedstawione pytanie prawne nie wskazuje podstawy takiego wystąpienia, należało
w pierwszej kolejności rozważyć skuteczność jego wniesienia przejawiającą się w
możliwości przystąpienia do merytorycznego rozpoznania sprawy.

Przedstawione pytanie prawne nie podlega rozpoznaniu w trybie przewidzia-
nym w art. 390 § 1 KPC. Zgodnie z treścią tego przepisu możliwość przedstawienia
do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego budzącego poważ-
ne wątpliwości zachodzi tylko przy rozpatrywaniu apelacji w sprawie, w której kasacja
nie przysługuje, dotyczy zatem tylko sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację.
Przedstawienie Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia pytania prawnego jest więc
instytucją postępowania apelacyjnego. Z wnioskiem o rozstrzygnięcie zagadnienia
prawnego w trybie art. 390 § 1 KPC nie może zatem wystąpić do Sądu Najwyższego
sąd rejonowy jako sąd pierwszej instancji. Sąd rejonowy może natomiast skorzystać
z możliwości, jaką stwarza art. 18 KPC, jeżeli przy rozpoznawaniu sprawy w tym są-
dzie powstanie zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości.
Możliwość przedstawienia Sądowi Najwyższemu pytania prawnego w trybie
art. 390 § 1 KPC wyłącznie przez sąd rozpoznający apelację (sąd drugiej instancji)
wynika z charakteru rozstrzygania zagadnień prawnych w ramach sprawowanego
przez ten Sąd nadzoru judykacyjnego (por. uchwałę siedmiu sędziów SN z 30 marca
1999 r., III CZP 62/98, OSNC 1999, z. 10, poz. 166). Instytucja pytań prawnych, pro-
wadząca do związania sądów niższych instancji w danej sprawie poglądem Sądu
Najwyższego zawartym w podjętej uchwale, jest wyjątkiem od konstytucyjnej zasady
podległości sędziów tylko Konstytucji i ustawom (art. 178 ust. 1 Konstytucji), a zatem
powinna być traktowana jako instytucja wyjątkowa, co nakazuje stosowanie ścisłej
wykładni art. 390 § 1 KPC także w odniesieniu do kręgu podmiotów uprawnionych do
wystąpienia z pytaniem prawnym.

Przedstawiony wniosek nie podlega merytorycznemu rozpoznaniu także w
trybie przewidzianym dla podejmowania przez Sąd Najwyższy uchwał mających na
celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których
stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie. Takie bowiem uchwały - na pods-
tawie art. 16 ust. 2 w związku z art. 13 pkt 3 ustawy z dnia 20 września 1984 r. o Są-
dzie Najwyższym (jednolity tekst: Dz.U. z 1994 r., Nr 13, poz. 48 ze zm.) - Sąd Naj-
wyższy może podejmować tylko na wniosek ustawowo do tego uprawnionych pod-
miotów: Pierwszego Prezesa lub Prezesa Sądu Najwyższego, Ministra Sprawiedli-
wości-Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich, a w sprawach z
zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - Ministra Pracy i Polityki Socjalnej.
Ponadto na podstawie art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach za-
wodowych (Dz.U. Nr 55, poz. 234 ze zm.) prawo do występowania do Sądu Najwyż-
szego z wnioskami o wyjaśnienie przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych
budzących wątpliwości lub których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznic-
twie przysługuje ogólnokrajowej organizacji międzyzwiązkowej i ogólnokrajowemu
związkowi zawodowemu reprezentatywnemu dla pracowników większości zakładów
pracy. Sąd pierwszej instancji rozpoznający sprawę z zakresu prawa pracy (sąd
pracy) nie mieści się w grupie podmiotów uprawnionych do wystąpienia do Sądu
Najwyższego z wnioskiem o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie
przepisów prawnych w trybie przewidzianym w przepisach ustawy o Sądzie
Najwyższym.

Z powyższych rozważań wynika, że w rozpoznawanej sprawie nie mamy w
istocie do czynienia z wnioskiem o podjęcie uchwały mającej na celu wyjaśnienie
przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości skonstruowanym prawidłowo z
formalnoprawnego punktu widzenia, a jedynie z pozorem takiego wniosku. Uzasad-
niało to [...] wydanie postanowienia odmawiającego podjęcia uchwały na posiedzeniu
niejawnym.

Przedstawienie wniosku o wyjaśnienie przez Sąd Najwyższy przepisów praw-
nych przez podmiot do tego nieuprawniony stanowi przeszkodę dla merytorycznego
rozpoznania sprawy. Z tej przyczyny Sąd Najwyższy na podstawie art. 20 ust. 1
ustawy o Sądzie Najwyższym postanowił odmówić podjęcia uchwały.
========================================