Postanowienie z dnia 3 marca 1999 r.
III ZP 1/99

Rozbieżność pomiędzy praktyką organu rentowego a poglądem sądu
orzekającego w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie jest zagadnie-
niem prawnym budzącym poważne wątpliwości, o jakim mowa w art. 390 § 1
KPC. Ocena prawidłowości stosowania prawa przez jedną ze stron proceso-
wych należy do sądu.


Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Stefania Szymańska,
Maria Tyszel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, z udziałem prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, w sprawie z wniosku Zygmunta Ł. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziałowi w B. o wysokość świadczenia, po rozpoznaniu na posie-
dzeniu jawnym dnia 3 marca 1999 r. zagadnienia prawnego przekazanego przez Sąd
Apelacyjny w Gdańsku postanowieniem z dnia 27 października 1998 r. [...] do
rozstrzygnięcia w trybie art. 390 KPC

1) Czy obliczenie wysokości emerytury przyznanej w 1997 r. dla osoby, która
miała przyznaną rentę inwalidzką od 1991 r. powinno nastąpić:
a) od podstawy wymiaru wyliczonej w ostatniej decyzji waloryzującej rentę inwa-
lidzką,
b) od podstawy wymiaru renty na 31 sierpnia 1996 r.?
2) z jakiej daty kwotę bazową należy przyjąć do obliczenia wysokości emerytury
zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i
rent oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) w sytuacji gdy
podstawę wymiaru stanowić będzie kwota wyliczona w ostatniej decyzji waloryzującej
rentę inwalidzką ?

p o s t a n o w i ł:

o d m ó w i ć podjęcia uchwały.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku przedsta-
wił, na podstawie art. 390 § 1 KPC, do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagad-
nienie prawne o treści przytoczonej w sentencji postanowienia.

Zagadnienie to zrodziło się na tle następującej sprawy:

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy wyro-
kiem z dnia 9 kwietnia 1998 r. oddalił odwołanie Zygmunta Ł. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. z dnia 24 września 1997 r., ustalającej
prawo i wysokość emerytury wnioskodawcy uznając, że emerytura ta została wyli-
czona zgodnie z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy z 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.).

W uzasadnieniu wyroku Sąd przyjął, że skoro wnioskodawca, pobierający nie-
przerwanie od 11 maja 1990 r. rentę inwalidzką, nie przedstawił zaświadczenia o za-
robkach pozwalającego na ustalenie podstawy wymiaru emerytury w myśl art. 7 wy-
mienionej wyżej ustawy o rewaloryzacji, to - zgodnie z jej art. 8 ust. 1 pkt 1 - podsta-
wę wymiaru emerytury stanowi podstawa dotychczas pobieranej renty inwalidzkiej, w
wysokości uwzględniającej wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie
następującym po ustaleniu prawa do renty inwalidzkiej. Po sprawdzeniu pod wzglę-
dem merytorycznym i rachunkowym waloryzacji podstawy wymiaru renty inwalidzkiej
wnioskodawcy, dokonanych w okresie od stycznia 1992 r. do września 1997 r., Sąd
uznał, że załatwiając wniosek z dnia 22 września 1997 r., organ rentowy prawidłowo
przyjął za podstawę wymiaru emerytury wnioskodawcy kwotę stanowiącą podstawę
wymiaru jego renty inwalidzkiej na dzień 1 września 1997 r. Przy obliczaniu tej pods-
tawy organ rentowy też prawidłowo zastosował kwotę bazową obowiązującą od 1
grudnia 1995 r.

W apelacji od tego wyroku wnioskodawca wnosił o jego zmianę poprzez
uwzględnienie przy obliczeniu podstawy wymiaru emerytury kwoty bazowej w wyso-
kości obowiązującej w dacie zgłoszenia przez niego wniosku o emeryturę.


Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:


W uzasadnieniu postanowienia o przedstawieniu Sądowi Najwyższemu do
rozpatrzenia zagadnienia prawnego Sąd Apelacyjny przedstawił swe stanowisko w
sposób zasługujący na przytoczenie - w zasadzie - in extenso.

,,Istota zarówno sporu jak i apelacji sprowadza się do kwestii prawidłowości
wyliczenia podstawy wymiaru emerytury wnioskodawcy a w zasadzie kwoty bazowej
przyjętej do jej wyliczenia.

Bezspornie wnioskodawca od 11 maja 1990 r. pobierał nieprzerwanie rentę
inwalidzką wg II grupy, przez kolejne lata przeliczaną wobec wejścia w życie ustawy
rewaloryzacyjnej, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kolejnych
prawem przewidzianych waloryzacji. Ostatnia waloryzacja jego renty dokonana zos-
tała decyzją z 3 września 1997 r. od 1 września 1997 r. i zawiera wskazanie jej wy-
sokości w kwocie 659,49 zł (brutto) od obowiązującej od tej ostatniej daty również
zwaloryzowanej podstawy wymiaru w kwocie 925,24 zł.

Wniosek o przyznanie emerytury skarżący złożył 22 września 1997 r. Decyzją
będącą przedmiotem zaskarżenia organ rentowy przyznał mu ją od 1 września 1997
r., przy czym niekwestionowane jest, że wnioskodawca od daty rozpoczęcia pobie-
rania renty nigdy nie żądał przeliczenia pobieranego świadczenia od zarobków in-
nych niż przyjęte do wyliczenia renty inwalidzkiej w decyzji pierwszorazowej.

Nie ma zatem zdaniem Sądu Apelacyjnego wątpliwości, że mając na uwadze
datę złożenia wniosku o emeryturę, podstawę prawną dla ustalenia podstawy wymia-
ru emerytury stanowi art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy rewaloryzacyjnej w brzmieniu obowią-
zującym w dacie złożenia wniosku, tj. nadanym art. 1 pkt 2 ustawy z 29 września
1995 r. o zmianie ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania eme-
rytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 138, poz. 681), zaś wysokość
tego świadczenia ostatecznie winna odpowiadać zasadom określonym w art. 10.

Wspomniany wyżej przepis art. 8 ust. 1 pkt 1 brzmi następująco:

Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej miała ustalone prawo
do renty inwalidzkiej... stanowi: ,,podstawa wymiaru renty inwalidzkiej - w wysokości
uwzględniającej wszystkie kolejne waloryzacje przypadające w okresie następującym
po ustaleniu prawa do renty inwalidzkiej". Zwrócić należy uwagę, że zapis ten zdaje
się nie uwzględniać rewaloryzacji, ale mając na uwadze okoliczność, że zawarty jest
on w ustawie o rewaloryzacji przyjąć należy zdaniem składu orzekającego, że jest
oczywistym, iż również z uwzględnieniem rewaloryzacji, na co zdaje się wskazywać
redakcja tego zapisu obowiązująca od 1 stycznia 1998 r. (w brzmieniu nadanym
ustawą z 25 października 1994 r. o waloryzacji emerytur i rent oraz o zmianie niektó-
rych ustaw (Dz.U. Nr 136, poz. 636).

Skoro zatem podstawa wymiaru renty inwalidzkiej pobieranej przez wniosko-
dawcę ostatnio przed datą złożenia wniosku o emeryturę wynosiła 925,24 zł (vide
decyzja z 3 września 1997 r.), to ta kwota winna stanowić podstawę wymiaru eme-
rytury skarżącego.

Wprawdzie organ rentowy twierdzi, że tak to uczynił i Sąd Wojewódzki stano-
wisko to zaakceptował, ale przedstawione w zaskarżonej decyzji matematyczne wyli-
czenie przeczy temu twierdzeniu.

W pkt II zaskarżonej decyzji organ rentowy zdając się zapominać o regulacji
zawartej w art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy rewaloryzacyjnej wylicza niejako na nowo pods-
tawę wymiaru na kwotę 690,77 zł przyjmując wskaźnik wymiaru 103,57 i kwotę ba-
zową 666,95 zł obowiązującą bezspornie w okresie od 1 grudnia 1995 r. do 31
sierpnia 1996 r.

Wyliczenie to i stanowisko organu rentowego a następnie Sądu jest zupełnie
niezrozumiałe. Zważywszy na wysokość kwoty bazowej przyjętej do tego wyliczenia
przyjąć należy, że organ rentowy wyliczył podstawę wymiaru na 31 sierpnia 1996 r.,
tj. na datę zbiegającą się z datą zmiany zasad waloryzacji, według niej wyliczył wy-
sokość emerytury, wskaźnik wysokości świadczenia i następnie zwaloryzował to
świadczenie za okres od 1 września 1996 r. - 1 września 1997 r. (vide pkt III decyzji).

Taka praktyka organu rentowego stosowana jest w bardzo wielu przypadkach i
nie jest w tej sprawie odosobniona.

Sąd Apelacyjny uważa, że jest ona sprzeczna z zapisem art. 8 ust. 1 pkt 1
ustawy rewaloryzacyjnej.

Kierując się jej zapisem Sąd Apelacyjny wyraża stanowisko, że zbędnym jest
ustalanie (przenosząc to na grunt rozpoznawanej sprawy) ponowne podstawy wy-
miaru na określoną datę, skoro wskazany przepis żadną datą nie operuje, nakazując
przyjąć podstawę wymiaru renty z uwzględnieniem wszystkich kolejnych waloryzacji.

Jedyny problem mógłby się sprowadzać do tego jaka kwota bazowa winna być
przyjęta do ostatecznego wyliczenia świadczenia w myśl art. 10 ust. 1.

Występujące w ustawie rewaloryzacyjnej pojęcie ,,kwota bazowa" nie precy-
zuje jaka data byłaby miarodajna dla jej ustalenia.

W doktrynie i orzecznictwie przyjęto, że kwotą tą winna być kwota obowiązu-
jąca w dacie złożenia wniosku o świadczenie z możliwością przyjęcia innej, w sytua-
cji gdy pracownik nie realizuje świadczenia.

Przenosząc to na grunt sprawy rozpoznawanej wprost byłaby to kwota obo-
wiązująca na dzień 1 września 1997 r., bowiem po tej dacie skarżący złożył wniosek
o emeryturę a więc świadczenie rodzajowo inne niż to, które dotychczas pobierał.

Nie sposób jednak nie zauważyć, że przyjęcie w takiej sytuacji, jak w sprawie
niniejszej kwoty bazowej z daty wniosku mogłoby stawiać w lepszej sytuacji osobę,
która przechodzi na emeryturę będąc inwalidą pobiera rentę od osoby, która aktual-
nie uzyskuje świadczenie wyliczone od podstawy wymiaru określonej w myśl art. 7
ustawy rewaloryzacyjnej".

Powyższe uzasadnienie wskazuje, że wątpliwości Sądu Apelacyjnego zrodziły
się nie tyle w związku z treścią omówionych przepisów lecz w związku ze sposobem
ich stosowania przez organ rentowy oraz z matematycznym wyliczeniem wysokości
emerytury wnioskodawcy. Sąd Apelacyjny dokonał wykładni art. 8 ust. 1 pkt 1 oraz
art. 10 ust. 1 powołanej wyżej ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryza-
cji... nie przedstawił natomiast argumentów, które mogłyby uzasadniać wątpliwości
co do jej poprawności. Rozbieżność pomiędzy praktyką organu rentowego a poglą-
dem sądu orzekającego w sprawie nie jest zagadnieniem prawnym budzącym po-
ważne wątpliwości, o jakich mowa w art. 390 § 1 KPC. Ocena prawidłowości praktyki
stosowania prawa przez jedną ze stron procesu należy do sądu meritii.

Sąd Najwyższy podziela pogląd Sądu Apelacyjnego oraz zgodne z nim sta-
nowisko wyrażone przez Prokuratora, że dla obliczenia wysokości emerytury przyz-
nawanej w 1997 r. osobie, która uprzednio miała przyznaną rentę inwalidzką przyj-
muje się podstawę wymiaru tej renty w wysokości uwzględniającej ostatnią waloryza-
cję, przy zastosowaniu kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o
emeryturę, bowiem ani art. 8 ust. 1 pkt 1 ani art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent... nie upoważnia do stosowania
innych zasad ustalania kwoty bazowej. Wątpliwym wydaje się natomiast stwierdzenie
Sądu Apelacyjnego, że taki sposób ustalenia kwoty bazowej mógłby spowodować, że
emerytura osoby, która miała wcześniej ustalone prawo do renty inwalidzkiej będzie
korzystniejsza od emerytury osoby, której podstawę wymiaru ustala się stosownie do
art. 7 ustawy o rewaloryzacji. Uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w tym
zakresie, nie przedstawia argumentów, a jego prawdziwość nie jest oczywista w
świetle ust. 9 i 10 tejże ustawy.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji postanowienia.
========================================