Postanowienie z dnia 7 maja 2002 r.
III SZ 13/01

Niedopuszczalne jest wszczęcie z urzędu przez sąd dyscyplinarny po-
stępowania dyscyplinarnego w stosunku do radcy prawnego, także w wyniku
rozpoznania odwołania od postanowienia o umorzeniu postępowania wyja-
śniającego.


Przewodniczący SSN Wiesław Kozielewicz, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera,
Jerzy Kwaśniewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, przy udziale Rzecznika Dyscyplinarnego Krajowej Izby Rad-
ców Prawnych Andrzeja Winnickiego, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja
2002 r. sprawy obwinionego Edwarda C. o naruszenie art. 4 ust. 1 w związku z art.
30 ust. 1 Zasad Etyki Radcy Prawnego na skutek kasacji obwinionego od orzeczenia
Wyższego Sądu Dyscyplinarnego Krajowej Izby Radców Prawnych w Warszawie z
dnia 20 czerwca 2001 r. [...], utrzymującego w mocy orzeczenie Okręgowego Sądu
Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie z dnia 28 listopada
2000 r. [...]

1) u c h y l i ł zaskarżone orzeczenie oraz utrzymane nim w mocy orzeczenie
Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego i na podstawie art. 17 § 1 pkt 9 KPK dotychcza-
sowe postępowanie przed tymi sądami umorzył;
2) sprawę przekazał Okręgowemu Sądowi Dyscyplinarnemu Okręgowej Izby
Radców Prawnych w Krakowie w celu rozpoznania odwołania Jerzego B. od posta-
nowienia Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w K. z dnia
7 czerwca 2000 r. [...] o umorzeniu postępowania wyjaśniającego.

U z a s a d n i e n i e


Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w K.
w dniu 7 czerwca 2000 r. wydał postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśnia-
jącego prowadzonego przeciwko radcy prawnemu Edwardowi C., obwinionemu o
naruszenie art. 30 ust. 1 zasad etyki radcy prawnego. Z uzasadnienia tego postano-
wienia wynika, iż według oceny Rzecznika Dyscyplinarnego, w świetle zebranego w
sprawie materiału dowodowego, brak jest podstaw do twierdzenia, iż Edward C.
dopuścił się przewinienia.

Od powyższego postanowienia wniósł odwołanie Jerzy B., który doniósł o na-
ruszeniu przez radcę Edwarda C. art. 30 ust. 1 zasad etyki radcy prawnego. Skarżą-
cy wnosił o uchylenie postanowienia i ponowne rozpoznanie sprawy.

W postępowaniu przed Okręgowym Sądem Dyscyplinarnym Okręgowej Izby
Radców Prawnych w Krakowie, wynikającym z odwołania od umorzenia postępowa-
nia wyjaśniającego, Rzecznik Dyscyplinarny podtrzymał stanowisko wyrażone w po-
stanowieniu. Pomimo to Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców
Prawnych w Krakowie, orzeczeniem z dnia 28 listopada 2000 r., postanowił wymie-
rzyć Edwardowi C. karę upomnienia za przewinienie polegające na niezwróceniu do-
kumentów sześciu spraw sądowych Jerzemu B., będące naruszeniem art. 4 ust. 1 w
związku z art. 30 ust. 1 zasad etyki zawodowej radcy prawnego.

W odwołaniu od powyższego orzeczenia dyscyplinarnego radca prawny
Edward C. wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i uniewinnienie. Taki sam
wniosek przedstawił Główny Rzecznik Dyscyplinarny na rozprawie przed Wyższym
Sądem Dyscyplinarnym.

Wyższy Sąd Dyscyplinarny w Warszawie, orzeczeniem z dnia 20 czerwca
2001 r., utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarne-
go i obciążył obwinionego kosztami postępowania.

Kasację od powyższego orzeczenia wniósł do Sądu Najwyższego obwiniony,
który zarzucając sprzeczność ustaleń z zebranym materiałem dowodowym oraz na-
ruszenie art. 4 ust. 1 oraz art. 30 ust. 1 zasad etyki radcy prawnego, wniósł o uchyle-
nie zaskarżonego orzeczenia oraz poprzedzającego go orzeczenia Okręgowego
Sądu Dyscyplinarnego i uniewinnienie obwinionego.

Na rozprawie przed Sądem Najwyższym skarżący popierał kasację; jej wnio-
sek popierał także Rzecznik Dyscyplinarny Krajowej Izby Radców Prawnych. Nato-
miast występujący w charakterze pokrzywdzonego Jerzy B. wniósł o oddalenie kasa-
cji.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Z przedstawionego wyżej postępowania w sprawie wynika, że orzeczenia Są-
dów Dyscyplinarnych pierwszej i drugiej instancji w przedmiocie ukarania radcy
prawnego Edwarda C. zostały wydane pomimo braku wniosku uprawnionego rzecz-
nika dyscyplinarnego o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Rzecznik dyscy-
plinarny umorzył bowiem postępowanie wyjaśniające w przewidzianym do tego trybie
§ 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 6 kwietnia 1984 r. w spra-
wie zasad i trybu postępowania w stosunku do radców prawnych i aplikantów rad-
cowskich (Dz.U. Nr 27, poz. 138 ze zm.); nie wystąpił natomiast z wnioskiem o
wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (por. § 26 ust. 2 powołanego wyżej rozpo-
rządzenia).

Stosownie do art. 681 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz.U.
Nr 19, poz. 145 ze zm.) postępowanie dyscyplinarne wszczyna się na wniosek
uprawnionego do tego rzecznika dyscyplinarnego lub Głównego Rzecznika Dyscypli-
narnego. Zasadę tę uwzględniono również w regulacjach powołanego wyżej rozpo-
rządzenia (por. § 27). Jest ona odpowiednikiem, określonej na gruncie postępowania
karnego w art. 14 § 1 KPK, zasady dopuszczalności wszczęcia postępowania sądo-
wego wyłącznie na żądanie uprawnionego oskarżyciela (lub innego uprawnionego
podmiotu).

W ramach kontroli postanowienia o umorzeniu postępowania wyjaśniającego,
w trybie określonym w § 2 ust. 4 i 5 powołanego rozporządzenia Ministra Sprawiedli-
wości, w razie uznania przez sąd dyscyplinarny wadliwości umorzenia postępowania
- sąd dyscyplinarny nie może - bo nie ma do tego podstawy - wszcząć postępowania
dyscyplinarnego z urzędu. Jest to niedopuszczalne przejęcie przez sąd dyscyplinar-
ny kompetencji należącej do strony postępowania uprawnionej do zainicjowania -
przez sporządzenie odpowiedniego wniosku - postępowania dyscyplinarnego.

Jeżeli chodzi o skutki przedstawionego wyżej naruszenia prawa, to wynikają
one - wobec braku odpowiedniej regulacji w ustawie o radcach prawnych i w rozpo-
rządzeniu wykonawczym Ministra Sprawiedliwości (por. § 1 ust. 3 tego rozporządze-
nia) - z odpowiedniego zastosowania przepisów Kodeksu postępowania karnego.
Stosownie do art. 17 § 1 pkt 9 KPK, brak skargi uprawnionego oskarżyciela (w tym
wypadku brak wniosku uprawnionego rzecznika dyscyplinarnego o wszczęcie postę-
powania dyscyplinarnego) stanowi okoliczność wyłączającą postępowanie, która
oznaczała zakaz wszczęcia postępowania dyscyplinarnego, a w razie wszczęcia już
takiego postępowania nakaz jego umorzenia. Z kolei w odniesieniu do postępowania
przed Sądem drugiej instancji, odpowiedniemu zastosowaniu podlegał art. 439 § 1
pkt 5 KPK nakazujący uchylenie zaskarżonego orzeczenia i to niezależnie od pod-
niesionych zarzutów, jeżeli - jak to miało miejsce w rozpatrywanej sprawie - zacho-
dziła okoliczność wyłączająca postępowanie.

Wreszcie w zakresie postępowania przed Sądem Najwyższym wynikającym z
kasacji (por. art. 626 ustawy o radcach prawnych) odpowiedniemu zastosowaniu
podlegał w szczególności art. 536 KPK określający rozpoznanie kasacji niezależnie
od podniesionych w niej zarzutów między innymi w wypadku takim, jaki zachodzi w
rozpatrywanej sprawie, że zaskarżone orzeczenie zostało wydane pomimo okolicz-
ności wyłączającej postępowanie dyscyplinarne.

Z przedstawionych wyżej przyczyn należało - po uchyleniu zaskarżonego
orzeczenia i orzeczenia Sądu dyscyplinarnego pierwszej instancji - umorzyć postę-
powanie dyscyplinarne, które dotychczas, wobec braku odpowiedniego wniosku, jest
niedopuszczalne i przekazać Okręgowemu Sądowi Dyscyplinarnemu do rozpoznania
odwołanie od postanowienia o umorzeniu postępowania dyscyplinarnego.
========================================