Postanowienie z dnia 7 maja 2003 r.
III SW 10/03

Statutowe powinności ogólnokrajowej reprezentatywnej organizacji
związkowej wykonywane w związku z referendum w każdej sprawie o strate-
gicznym znaczeniu dla Rzeczpospolitej Polskiej wypełniają wymagania z art. 48
ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym
(Dz.U. Nr 57, poz. 507 ze zm.).

Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Roman
Kuczyński, Zbigniew Myszka (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 7 maja
2003 r. sprawy ze skargi Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego ,,Soli-
darność" na uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 28 kwietnia 2003 r. od-
mawiającą wydania zaświadczenia o przysługiwaniu uprawnienia do udziału w kam-
panii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych.

u z n a ł skargę za zasadną.

U z a s a d n i e n i e

Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 28 kwietnia 2003 r. odmówiła
Niezależnemu Samorządnemu Związkowi Zawodowemu ,,Solidarność" wydania za-
świadczenia o przysługiwaniu uprawnienia do udziału w kampanii referendalnej w
programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych w formie audycji refe-
rendalnych, twierdząc, iż cele statutowe określone w § 6 Statutu tego Związku, w tym
wskazane we wniosku o wydanie zaświadczenia punkty 1, 2, 6 ,8 i 12, nie nawiązują
do przedmiotu referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu doty-
czącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, co sprawia, że
Związek ten nie jest podmiotem uprawnionym do udziału w kampanii referendalnej w
programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych, a jedynie może
uczestniczyć w tej kampanii na ogólnych zasadach określonych w ustawie.
W skardze na tę uchwałę Związek Zawodowy ,,Solidarność" zarzucił Państwo-
wej Komisji Wyborczej błędne przyjęcie, jakoby nie spełniał on wszystkich warunków
określonych w art. 48 ust. 1 pkt 3 ustawy o referendum ogólnokrajowym. Tymcza-
sem, w ocenie skarżącego, już lektura tekstu Traktatu akcesyjnego wskazuje, iż
wśród kilkudziesięciu spraw będących jego przedmiotem, osobną grupę stanowią
kwestie związane z polityką socjalną i zatrudnieniem. Również w tzw. Rozwiązaniach
przejściowych dla Polski nie brak kwestii związanych z tradycyjnym przedmiotem
zainteresowania związków zawodowych, w tym NSZZ ,,Solidarność", dotyczących
reprezentowania i obrony praw, interesów zawodowych i socjalnych pracowników.
Prowadzenie tego rodzaju działalności skarżącego, związanej z przedmiotem refe-
rendum, poświadczają dołączone do skargi odpisy stanowisk Komisji Krajowej tego
Związku: nr 177/99 w sprawie integracji Polski z Unią Europejską z dnia 1 czerwca
1999 r. oraz nr 190/99 w sprawie swobodnego przepływu pracowników po rozsze-
rzeniu UE z dnia 12 października 1999 r. Ponadto przedstawiciele skarżącego są
członkami najwyższych władz Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych,
będącej jedynym partnerem reprezentującym europejskich pracowników wobec in-
stytucji Unii Europejskiej. Przedstawiciele skarżącego Związku biorą także udział w
pracach Komitetu Łącznikowego do spraw współpracy z Komitetem Ekonomiczno-
Społecznym Unii Europejskiej. Wszystko to wskazuje na niesłuszne uznanie przez
Państwową Komisję Wyborczą, że statutowe cele działalności określone w § 6 Sta-
tutu NSZZ ,,Solidarność" nie nawiązują do przedmiotu referendum, przeciwnie ,,zwią-
zek taki wyraźnie istnieje".
W odpowiedzi na skargę Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała stanowi-
sko zawarte w zaskarżonej uchwale, utrzymując, iż z treści Statutu skarżącego
Związku nie wynikało, by działalność związana z przedmiotem referendum mieściła
się w zakresie jego celów statutowych (art. 48 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy o referendum),
z uwagi na ,,brak zapisu w statucie zadania związanego z przedmiotem referendum".
Przy definiowaniu pojęcia ,,przedmiot referendum" Państwowa Komisja Wyborcza
dokonała analizy uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 kwietnia 2003 r.
o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfika-
cję Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europej-
skiej (Dz.U. Nr 66, poz. 613) ,,w kontekście przepisów ustawy, a w szczególności art.
20 ust. 2 w związku a art. 71 ust. 2. Zgodnie z tymi przepisami na karcie do głosowa-
nia można zamieścić wyjaśnienie dotyczące przedmiotu referendum, którego treść
ustala organ zarządzający referendum. W myśl § 4 powołanej uchwały Sejmu
przedmiotem referendum jest sprawa ratyfikacji wymienionego Traktatu z uwzględ-
nieniem skutków głosowania na ,,Tak" i na ,,Nie". Do tak zdefiniowanego przedmiotu
referendum w żadnym zakresie nie nawiązują cele Związku wskazane w statucie"

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 48 ust. 1 pkt 3c ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o referendum
ogólnokrajowym (Dz.U. Nr 57, poz. 507), za podmiot uprawniony do udziału w kam-
panii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych może być uznane stowa-
rzyszenie lub organizacja społeczna, która prowadzi działalność związaną z przed-
miotem referendum, a działalność ta mieści się w zakresie jego celów statutowych.
Sformułowaniu przez ustawodawcę tego wymagania istotnie brakuje precyzji, co
wymaga interpretacyji Sądu Najwyższego. W ocenie składu rozpoznającego skargę,
nie może podlegać kwestii, iż wypełnienie analizowanego wymagania powinno wyni-
kać z takich celów statutowych stowarzyszenia lub organizacji społecznej, które
umożliwiają im prowadzenie działalności w pełnym zakresie konstytucyjnej proble-
matyki referendalnej dotyczącej przeprowadzania referendum ogólnokrajowego w
sprawach o szczególnym znaczeniu dla Rzeczypospolitej Polskiej. Za takie strate-
giczne kwestie publiczne wymagające przeprowadzenia referendum ogólnokrajowe-
go (art. 125 Konstytucji) mogą być uznane sprawy związane z ratyfikacją przez
Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie, jeżeli umowa
dotyczy: pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych; wolności,
praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji; członkostwa Rze-
czypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, bądź znacznego obciążenia
państwa pod względem finansowym (art. 89 ust. 1 pkt 1-4 Konstytucji), a ponadto
przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kom-
petencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach (art. 90 Konstytucji),
wreszcie referendum zatwierdzające zmianę przepisów rozdziału I, II lub XII Konsty-
tucji (art. 235 ust. 5 Konstytucji). Jeżeli w tego rodzaju strategicznych sprawach dla
Rzeczypospolitej Polskiej zostanie zarządzone referendum ogólnokrajowe lub refe-
rendum zatwierdzające zmianę Konstytucji, to status podmiotu uprawnionego do
udziału w bezpłatnych programach radiowych i telewizyjnych w takich kampaniach
referendalnych będzie przysługiwać między innymi stowarzyszeniom lub organiza-
cjom społecznym prowadzącym działalność związaną z przedmiotem tych akcji refe-
rendalnych, która równocześnie mieści się w zakresie celów statutowych legitymują-
cych te podmioty do podejmowania tego rodzaju działalności. Przekreśla to zasad-
ność powoływania się przez Państwową Komisję Wyborczą na ograniczone odno-
szenie pojęcia ,,przedmiot referendum", użytego w art. 48 ust. 1 pkt 3c ustawy o re-
ferendum, jedynie do analizy uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17
kwietnia 2003 r. o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum w sprawie wyrażenia
zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do
Unii Europejskiej. Nie ma uzasadnienia taka zawężająca interpretacja wymagań,
abstrakcyjnie określonych w art. 48 ust. 1 pkt 3 c ustawy o referendum, aby stowa-
rzyszenie lub organizacja społeczna, ubiegające się o status podmiotu uprawnionego
do udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych, mu-
siały prowadzić statutową działalność w zakresie zarządzonego konkretnego ogól-
nokrajowego referendum w sprawie akcesji do Unii Europejskiej. Wystarczy nato-
miast, że prowadzona przez takie podmioty działalność związana jest z przedmiotem
zarządzonego referendum, który jest realizowany (mieści się) w zakresie celów
statutowych legitymujących stowarzyszenia lub organizacje społeczne do zajmowa-
nia stanowisk w kwestiach o strategicznym znaczeniu dla Rzeczypospolitej Polskiej,
jakie zostaną poddane każdej konstytucyjnej procedurze referendalnej.
W rozpoznawanej sprawie nie może być sporu co do tego, że skarżący Zwią-
zek Zawodowy ,,Solidarność" prowadzi działalność związaną z referendum akcesyj-
nym do Unii Europejskiej, co wynika z okoliczności powszechnie znanych, a dodat-
kowo potwierdza lektura dołączonych do skargi stanowisk organu władzy krajowej
tego Związku. Wątpliwości w tym zakresie nie miała także Państwowa Komisja Wy-
borcza, która odmowę wydania zaświadczenia o przysługiwaniu uprawnienia do
udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców
publicznych w formie audycji referendalnych, uzasadniała inną okolicznością, utrzy-
mując, iż cele statutowe określone w § 6 Statutu skarżącego Związku nie nawiązują
do przedmiotu konkretnego referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację
Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej.
W ocenie Sądu Najwyższego takie stanowisko Państwowej Komisji Wyborczej
jest chybiona, albowiem statutowa obrona i zabezpieczenie praw, godności i intere-
sów pracowniczych członków związku - w zakresach określonych w pkt. 1-13 § 6
Statutu NSZZ ,,Solidarność - w wyraźny sposób pozwala na realizację celów statuto-
wych tego Związku także w związku z udziałem w sprawach o strategicznym zna-
czeniu dla Rzeczypospolitej Polskiej, jakie zostaną poddane konstytucyjnym proce-
durom referendalnym. Nie powinno zatem budzić wątpliwości, że statutowe powin-
ności jednej z ogólnokrajowych reprezentatywnych organizacji związkowych w za-
kresie zabezpieczenia praw pracowniczych, szerzenia demokracji, wpływania na
kształtowanie polityki gospodarczej i społecznej, kształtowania aktywnej postawy
działania dla dobra Ojczyzny, przeciwdziałania bezrobociu lub działania na rzecz
osób niepełnosprawnych - podejmowane w związku z referendum w każdej sprawie
o strategicznym znaczeniu dla Państwa - wypełniają wymaganie z art. 48 ust. 1 pkt 3
c ustawy o referendum. Za takim sposobem myślenia przemawia dodatkowo wy-
mowa normatywna przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodo-
wych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.), zwłaszcza że jakiekol-
wiek próby ograniczenia ustawowych i statutowych praw lub wolności związkowych
pozostawałyby w sprzeczności z art. 59 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 49 ust. 7
ustawy o referendum uznał skargę na zasadną, co zobowiązuje Państwową Komisję
Wyborczą do niezwłocznego wydania Niezależnemu Samorządnemu Związkowi Za-
wodowemu ,,Solidarność" zaświadczenia, o którym mowa w art. 48 ust. 1 ustawy.
========================================