Postanowienie z dnia 30 kwietnia 2003 r.
III SW 1/03

Państwowa Komisja Wyborcza wydaje zaświadczenie o przysługiwaniu
fundacji uprawnienia do udziału w kampanii referendalnej (art. 48 ust. 3 ustawy
z dnia 14 marca 2003 r. o referendum ogólnokrajowym, Dz.U. Nr 57, poz. 507 ze
zm.) na podstawie treści uwierzytelnionego przez sąd statutu fundacji (art. 48
ust. 2 pkt 3 tej ustawy) w wersji ujawnionej w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera
(sprawozdawca), Jerzy Kuźniar.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 30 kwietnia
2003 r. sprawy ze skargi Fundacji Rademenes na uchwałę Państwowej Komisji Wy-
borczej z dnia 22 kwietnia 2003 r. odmawiającą wydania zaświadczenia o przysługi-
waniu uprawnienia do udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i
telewizyjnych,

o d d a l i ł skargę.

U z a s a d n i e n i e

Państwowa Komisja Wyborcza uchwałą z dnia 22 kwietnia 2003 r. wydaną na
podstawie art. 48 ust. 1 pkt 4 i pkt 3 lit. c oraz ust. 4 ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o
referendum ogólnokrajowym (Dz.U. Nr 57, poz. 507), po rozpatrzeniu zawiadomienia
o zamiarze skorzystania z uprawnienia do udziału w kampanii referendalnej w pro-
gramach radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych złożonego przez Funda-
cję Rademenes z siedzibą we Wrocławiu, odmówiła wydania Fundacji zaświadczenia
o przysługiwaniu jej uprawnienia do udziału w kampanii referendalnej w programach
radiowych i telewizyjnych nadawców publicznych, prowadzonej w związku z ogólno-
krajowym referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację Traktatu dotyczące-
go przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej, zarządzonym przez
Sejm RP na dzień 8 czerwca 2003 r.

W uzasadnieniu postanowienia Państwowa Komisja Wyborcza wskazała, że
do zawiadomienia, o którym mowa w art. 48 ust. 2 ustawy o referendum ogólnokra-
jowym, załączono uwierzytelniony statut Fundacji, odpis aktualny z Krajowego Reje-
stru Sądowego, uchwałę Zarządu Fundacji z dnia 9 kwietnia 2003 r. o zmianie sta-
tutu Fundacji oraz kserokopię pierwszej strony wniosku o zmianę danych w Krajo-
wym Rejestrze Sądowym złożonego w Sądzie Gospodarczym w dniu 10 kwietnia
2003 r. Odmawiając wydania zaświadczenia, Państwowa Komisja Wyborcza stwier-
dziła, że art. 48 ust. 1 pkt 4 ustawy o referendum ogólnokrajowym uzależnia upraw-
nienie fundacji do udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i tele-
wizyjnych nadawców publicznych między innymi od tego, czy prowadzi ona działal-
ność związaną z przedmiotem referendum, a działalność ta mieści się w zakresie jej
celów statutowych. Cele statutowe Fundacji Rademenes określa § 8 jej statutu. Ża-
den z tych celów nie jest związany z przedmiotem referendum w sprawie wyrażenia
zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do
Unii Europejskiej. Z załączonych do zawiadomienia dokumentów wynika, że
Fundacja dokonała w dniu 9 kwietnia 2003 r. zmiany statutu, polegającej na dodaniu
do niego § 8a o treści: ,,Celem Fundacji jest również prowadzenie działalności zwią-
zanej z akcesją Rzeczypospolitej Polskiej do struktur Unii Europejskiej oraz prowa-
dzenie działalności związanej z członkostwem Rzeczypospolitej w organizacjach
międzynarodowych" oraz złożyła w dniu 10 kwietnia 2003 r. wniosek o zmianę da-
nych w Krajowym Rejestrze Sądowym. Z dokumentów tych nie wynika jednak, aby
zmiana statutu Fundacji została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego. Zgodnie
z art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (jednolity tekst: Dz.U. z
1991 r. Nr 46, poz. 203 ze zm.), zmiana statutu fundacji wymaga wpisania do Krajo-
wego Rejestru Sądowego. Rozpatrując zawiadomienie Państwowa Komisja Wybor-
cza bada zatem statut fundacji w brzmieniu aktualnie obowiązującym, zgodnym z
zarejestrowanym w Krajowym Rejestrze Sądowym. Zdaniem Państwowej Komisji
Wyborczej, Fundacja Rademenes nie jest podmiotem uprawnionym do udziału w
kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicz-
nych, ponieważ nie spełnia warunku wynikającego z art. 48 ust. 1 pkt 4 w związku z
pkt 3 lit. c ustawy o referendum ogólnokrajowym.
Fundacja Rademenes wniosła na podstawie art. 48 ust. 6 ustawy o referen-
dum ogólnokrajowym skargę do Sądu Najwyższego na powyższe postanowienie
Państwowej Komisji Wyborczej, kwestionując pogląd, zgodnie z którym zmiana sta-
tutu fundacji wymaga dla swojej skuteczności wpisania do Krajowego Rejestru Są-
dowego. Zdaniem skarżącej, zdarzeniem konstytutywnym powodującym zmianę ce-
lów statutowych Fundacji jest uchwała jej statutowego organu (zarządu), a nie wpis
do Krajowego Rejestru Sądowego. Wniosek o wpis zmian w statucie Fundacji został
złożony w dniu 10 kwietnia 2003 r. i z powodu ,,ociężałości" Sądu zmiany te nie zo-
stały dotychczas uwzględnione w Krajowym Rejestrze Sądowym. Po zmianach sta-
tutu uchwalonych 9 kwietnia 2003 r. w zakresie celów statutowych Fundacji Rede-
menes znajduje się - zdaniem skarżącej - przedmiot związany z referendum akcesyj-
nym, mimo że nie został uwzględniony w Krajowym Rejestrze Sądowym z przyczyn
od Fundacji niezależnych. Skarżąca uważa zatem, że spełnia przesłanki wymagane
do ubiegania się o wydanie wnioskowanego zaświadczenia.
W odpowiedzi na skargę Państwowa Komisja Wyborcza podtrzymała argu-
menty zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej uchwały (postanowienia), podkreślając,
że zgodnie z art. 48 ust. 3 ustawy o referendum ogólnokrajowym zaświadczenie o
przysługiwaniu uprawnienia do udziału w kampanii referendalnej w programach ra-
diowych i telewizyjnych wydawane jest na podstawie dokumentów, o których mowa
w ust. 2 tego artykułu. Przepis ten ustanawia ograniczony katalog dowodów, z któ-
rych może korzystać Państwowa Komisja Wyborcza przy ustalaniu spełnienia wa-
runków określonych w art. 48 ust. 1 ustawy. W odniesieniu do fundacji dowodami
tymi są następujące dokumenty: uwierzytelniony statut i wyciąg z Krajowego Rejestru
Sądowego o wpisaniu fundacji do rejestru (art. 48 ust. 2 pkt 3 ustawy). W ustawie o
referendum ogólnokrajowym nie przewidziano możliwości wezwania zainteresowa-
nego podmiotu do usunięcia wady lub dowodzenia w inny sposób spełnienia warun-
ków wymaganych dla wydania zaświadczenia o przysługiwaniu uprawnienia, o któ-
rym mowa w art. 48 ust. 1 ustawy. Jeżeli do wniosku o wydanie zaświadczenia nie
dołączono wymienionych wyżej dokumentów lub dokumenty te nie potwierdzają
spełnienia wymaganych warunków, Państwowa Komisja Wyborcza obowiązana jest
odmówić wydania zaświadczenia (art. 48 ust. 4 ustawy). Z treści uwierzytelnionego
statutu Fundacji załączonego do zawiadomienia nie wynikało, aby działalność zwią-
zana z przedmiotem referendum mieściła się w zakresie celów statutowych Fundacji
(art. 48 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy). Brak zapisów w statucie o realizowaniu celów zwią-
zanych z przedmiotem referendum stał się przyczyną odmowy wydania zaświadcze-
nia. W celu ustalenia znaczenia pojęcia ,,przedmiot referendum" Państwowa Komisja
Wyborcza dokonała analizy uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17
kwietnia 2003 r. o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum w sprawie wyrażenia
zgody na ratyfikację Traktatu dotyczącego przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do
Unii Europejskiej (Dz.U. Nr 66, poz. 613) w kontekście przepisów ustawy o refe-
rendum ogólnokrajowym, zwłaszcza art. 20 ust. 2 w związku z art. 71 ust. 2 tej
ustawy. W wyniku tych ustaleń Państwowa Komisja Wyborcza przyjęła, że przed-
miotem referendum jest sprawa ratyfikacji Traktatu akcesyjnego. Do tak zdefiniowa-
nego przedmiotu referendum w żadnym zakresie nie nawiązują cele Fundacji wska-
zane w uwierzytelnionym statucie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga Fundacji Rademenes okazała się bezzasadna. Zgodnie z art. 48 ust. 1
pkt 3 lit. c i pkt 4 ustawy o referendum ogólnokrajowym, podmiotem uprawnionym do
udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców
publicznych w formie rozpowszechnianych nieodpłatnie audycji referendalnych jest
między innymi fundacja, która ,,prowadzi działalność związaną z przedmiotem refe-
rendum, a działalność ta mieści się w zakresie jej statutowych celów". Z przytoczo-
nego przepisu wynika, że fundacja musi spełniać - poza warunkiem wynikającym z
art. 48 ust. 1 pkt 3 lit. a ustawy, który nie jest przedmiotem rozpoznawanej sprawy,
ponieważ nie stanowił przesłanki odmowy wydania przez Państwową Komisję Wy-
borczą zaświadczenia o przysługiwaniu uprawnienia - warunek dotyczący prowa-
dzenia działalności związanej z przedmiotem referendum, która dodatkowo powinna
się mieścić w zakresie jej celów statutowych. Są to w istocie dwa warunki: pierwszym
jest prowadzenie działalności związanej z przedmiotem referendum, drugim -
umieszczenie w statucie fundacji takich jej celów statutowych, które pozwalałyby na
ocenę, że prowadzona działalność związana z przedmiotem referendum mieści się w
zakresie owych celów. Wynika z tego, że skoro działalność związana z przedmiotem
referendum musi się mieścić w zakresie celów statutowych, to i cele statutowe
muszą być związane - przynajmniej pośrednio - z przedmiotem referendum.
Badając zarejestrowany w Krajowym Rejestrze Sądowym statut Fundacji Ra-
demenes, którego uwierzytelniony odpis dołączono do zawiadomienia o zamiarze
skorzystania z uprawnienia do udziału w kampanii referendalnej w programach ra-
diowych i telewizyjnych, o których mowa w art. 49 - 55 ustawy, Państwowa Komisja
Wyborcza słusznie oceniła, że żaden ze statutowych celów tej Fundacji nie jest zwią-
zany z przedmiotem referendum. Z treści uwierzytelnionego statutu Fundacji nie wy-
nikało, by działalność związana z przedmiotem referendum - niezależnie od tego, czy
Fundacja działalność taką faktycznie (rzeczywiście) prowadzi, czy też nie - mieściła
się w zakresie jej celów statutowych. Inaczej mówiąc, przyczyną odmowy wydania
zaświadczenia o przysługiwaniu uprawnienia był brak spełnienia przez Fundację wa-
runku określonego w art. 48 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy, a mianowicie brak w statucie
zapisu o realizowaniu przez Fundację zadań (prowadzeniu działalności) związanych
z przedmiotem referendum.
Sama skarżąca zdawała sobie sprawę, że wśród jej statutowych celów (okre-
ślonych w dotychczasowym § 8 statutu) nie ma takich, które wiązałyby się z celem
referendum. Dlatego jej statutowy organ - zarząd - podjął w dniu 9 kwietnia 2003 r.
uchwałę o zmianie statutu przez dodanie § 8a o treści: "Celem Fundacji jest również
prowadzenie działalności związanej z akcesją Rzeczypospolitej Polskiej do struktur
Unii Europejskiej oraz prowadzenie działalności związanej z członkostwem Rzeczy-
pospolitej Polskiej w organizacjach międzynarodowych." Uchwalone zmiany statutu
nie zostały jednak zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym do czasu wyda-
nia przez Państwową Komisję Wyborczą postanowienia z dnia 22 kwietnia 2003 r. w
przedmiocie odmowy wydania zaświadczenia o przysługiwaniu Fundacji uprawnienia
określonego w art. 48 ust. 1 ustawy. Okoliczność tę przyznaje sama skarżąca w
skardze skierowanej do Sądu Najwyższego powołując się na to, że z powodu ,,ocię-
żałości" Sądu zmiany statutu nie zostały dotychczas uwzględnione w Krajowym Re-
jestrze Sądowym.
Wpis do Krajowego Rejestru Sądowego zmian statutu fundacji ma charakter
konstytutywny, co wynika z art. 11 ust. 2 ustawy o fundacjach, zgodnie z którym
zmiana statutu fundacji wymaga wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego, przy
czym przepisy art. 9 stosuje się odpowiednio. Z kolei według art. 9 ust. 1 ustawy o
fundacjach, sąd dokonuje wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego fundacji po
stwierdzeniu, że czynności prawne stanowiące podstawę wpisu zostały podjęte przez
uprawnioną osobę lub organ i są ważne; postanowienie o wpisaniu fundacji do Kra-
jowego Rejestru Sądowego sąd wydaje ponadto po stwierdzeniu, że cel i statut fun-
dacji są zgodne z przepisami prawa. Zasadą wpisów konstytutywnych jest to, że wpis
staje się skuteczny z chwilą jego dokonania w rejestrze. Zgodnie z art. 14 ustawy z
dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 17, poz. 209 ze zm.), podmiot obowiązany do złożenia wniosku o wpis do
tego Rejestru nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrej
wierze na dane, które nie zostały wpisane do Rejestru lub uległy wykreśleniu z Reje-
stru. Nie można w związku z tym podzielić argumentów skargi, że ,,zdarzeniem kon-
stytutywnym powodującym zmianę celów statutowych Fundacji jest uchwała statuto-
wego organu, a nie wpis do KRS".
W sytuacji, gdy zmiana statutu Fundacji Rademenes obejmująca zmianę jej
celów statutowych nie została wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego do chwili
zgłoszenia przez Fundację zawiadomienia o zamiarze skorzystania z uprawnienia do
udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców
publicznych i do chwili rozpatrzenia tego zawiadomienia przez Państwową Komisję
Wyborczą, skutki prawne związane z treścią statutu Fundacji musiały być odniesione
do tego jego brzmienia, które wynikało z uwierzytelnionego odpisu statutu dołączo-
nego do zawiadomienia. Uwierzytelniony statut, który podlegał badaniu i ocenie Pań-
stwowej Komisji Wyborczej, nie zawierał tymczasem postanowień o celach statuto-
wych Fundacji związanych z przedmiotem referendum.
Zgodnie z art. 48 ust. 3 ustawy o referendum ogólnokrajowym, Państwowa
Komisja Wyborcza wydaje zaświadczenia o przysługiwaniu uprawnienia do udziału w
kampanii referendalnej w programach radiowych i telewizyjnych nadawców publicz-
nych na podstawie dokumentów, o których mowa w art. 48 ust. 2. W odniesieniu do
fundacji dowodami tymi są uwierzytelniony statut i wyciąg z Krajowego Rejestru Są-
dowego o wpisaniu fundacji do rejestru. Załączony do zawiadomienia o zamiarze
skorzystania z uprawnienia uwierzytelniony statut Fundacji dawał podstawę do takiej
oceny, jakiej dokonała Państwowa Komisja Wyborcza, a mianowicie, że Fundacja
Rademenes nie spełnia warunku przewidzianego w art. 48 ust. 1 pkt 3 lit. c ustawy o
referendum ogólnokrajowym, co stanowiło przesłankę odmowy wydania zaświadcze-
nia stosownie do art. 48 ust. 4 ustawy.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================