Postanowienie z dnia 21 marca 2006 r.
III SPP 13/06

Znaczny i stale rosnący wpływ spraw oraz niewystarczająca obsada sę-
dziów orzekających w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie uspra-
wiedliwiają czternastomiesięcznej przewlekłości postępowania wynikającej z
niewyznaczenia terminu rozprawy apelacyjnej.

Przewodniczący SSN Kazimierz Jaśkowski (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Herbert Szurgacz, Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 21 marca
2006 r. skargi Marii D. na przewlekłość postępowania Sądu Apelacyjnego w Krako-
wie [...]

1. s t w i e r d z i ł przewlekłość postępowania;
2. zalecił wyznaczenie rozprawy apelacyjnej w terminie dwóch miesięcy od
dnia doręczenia postanowienia;
3. przyznał Marii D. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Krakowie
kwotę 5.000 zł (pięć tysięcy);
4. zwrócił skarżącej 100 zł opłaty;
5. zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego w Krakowie na rzecz
skarżącej 120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania przed Sądem Najwyższym.

U z a s a d n i e n i e


W imieniu Marii D. została wniesiona skarga, w której skarżąca wniosła o:
stwierdzenie, że w postępowaniu prowadzonym przez Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie [...] nastąpiło naruszenie prawa skarżącej do
rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki i stwierdzenie przewlekłości postępowania;
wydanie Sądowi Apelacyjnemu w Krakowie zarządzenia podjęcia w wyznaczonym
terminie odpowiednich czynności, tj. wyznaczenia terminu rozprawy; zasądzenie na
rzecz skarżącej od Skarbu Państwa kwoty 7 tys. zł oraz o zasądzenie kosztów po-
stępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Skarżąca podniosła, iż w
grudniu 2004 r. wniosła do Sądu Apelacyjnego w Krakowie apelację od wyroku Sądu
Okręgowego w Krakowie z dnia 27 października 2004 r. oddalającego jej odwołanie
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w K., w której odmówiono jej
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy i do chwili złożenia skargi, tj. do dnia 10
lutego 2006 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie nie wyznaczył w sprawie terminu rozpra-
wy. Maria D. podała, że nie ma żadnych środków do życia, pozostaje na utrzymaniu
męża i korzysta ze środków z pomocy społecznej.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga jest uzasadniona co do zasady, ponieważ w sprawie występuje czter-
nastomiesięczna przewlekłość postępowania (na datę wniesienia skargi), polegająca
na niewyznaczaniu w rozsądnym czasie terminu rozprawy apelacyjnej. Usprawiedli-
wieniem takiego stanu rzeczy nie może być w żadnym razie ani duży i stale rosnący
wpływ spraw, ani niewystarczająca obsada sędziów orzekających w sprawach z za-
kresu ubezpieczeń społecznych. Rzeczpospolita Polska ma, wynikający z art. 45 ust.
1 Konstytucji RP oraz z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61,
poz. 284 ze zm.), obowiązek organizowania systemu jurysdykcyjnego w taki sposób,
aby właściwe sądy mogły podołać rozstrzyganiu spraw sądowych w rozsądnych ter-
minach (por. postanowienie SN z 8 marca 2005 r., III SPP 34/04, OSNP 2005 nr 20,
poz. 327). Jest to zwłaszcza konieczne przy rozstrzyganiu spraw uznanych za wy-
magające szczególnych procedur zapewniających sprawność i szybkość postępo-
wań sądowych, do których zaliczają się sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych,
gdyż polegają one często na osądzaniu materii o życiowym znaczeniu dla zapewnie-
nia bytu materialnego ubezpieczonym. Nie zwalnia to bynajmniej tych sądów od
przestrzegania procesowych zasad przewidzianych dla szybkiego i sprawnego ich
osądzania, zważywszy ponadto że sprawy te już na etapie postępowania przed orga-
nami ubezpieczeń społecznych uzyskują określony poziom weryfikowalności spor-
nych okoliczności faktycznych lub prawnych, które powinny być już dostatecznie wy-
jaśnione w procedurze odwoławczej od decyzji organu ubezpieczeń społecznych
przez sądy pierwszej instancji. Ponadto są to na ogół sprawy w dużym stopniu po-
wtarzalne co sprawia, że kwestie szczególnie prawniczo skomplikowane nie ujaw-
niają się nazbyt często, a zatem instancyjna kontrola orzeczeń sądów pierwszej in-
stancji w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych na ogół nie tworzy zawiłych
barier ograniczających możliwości ich szybkiego i sprawnego osądzania.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy nie może akceptować tendencji
do dalszego wydłużania okresów wyznaczania terminów pierwszych rozpraw apela-
cyjnych poza rozsądne miary, które podważają konstytucyjne, konwencyjne (art. 6
ust. 1 Konwencji; por. wyrok ETPCz 32734/96 z 21 grudnia 2000 r. Wasilewski prze-
ciwko Polsce) i proceduralne dyrektywy osądzania w rozsądnym terminie spraw są-
dowych o istotnym znaczeniu z punktu widzenia ochrony życiowych uprawnień ubez-
pieczonych. W ocenie składu orzekającego takie rozsądne miary zostały przekroczo-
ne w rozpoznawanej sprawie, w której od czasu złożenia apelacji do wpływu skargi
na przewlekłość postępowania apelacyjnego minęło czternaście miesięcy.
Mając powyższe na uwadze, stosownie do art. 12 ust. 2, ust. 3 i ust. 4 ustawy
z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania
sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. Nr 179, poz.
1843), Sąd Najwyższy postanowił stwierdzić, że w postępowaniu przed Sądem Ape-
lacyjnym w Krakowie [...] nastąpiła przewlekłość, zalecić wyznaczenie rozprawy
apelacyjnej najdalej w terminie dwóch miesięcy od dnia doręczenia postanowienia i
przyznać skarżącej z tego tytułu od Skarbu Państwa kwotę 5.000 zł., uznając ją za
odpowiednią.
O zwrocie opłaty i kosztów postępowania orzeczono na podstawie art. 463 § 1
i 98 k.p.c.
========================================