Postanowienie z dnia 24 września 1997 r.
III RN 43/97

Odrzucenie, bez uprzedniego wezwania do uiszczenia wpisu stałego, skargi
wniesionej do NSA przez adwokata jest możliwe tylko wtedy, gdy sama treść
skargi wskazuje, że jest ona niedopuszczalna.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kwaśniewski, Sędziowie SN: Janusz Łętowski
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 września 1997 r. na posiedzeniu
jawnym sprawy ze skargi Spółki z o.o. "I." w W. na postanowienie Izby Skarbowej w W.
z dnia 24 października 1996 r. [...] w przedmiocie stwierdzenia niedopuszczalności
odwołania, na skutek rewizji nadzwyczajnej Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego
[...] od postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 24
stycznia 1997 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

u c h y l i ć zaskarżone postanowienie.


U z a s a d n i e n i e

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego wniósł w dniu 24 czerwca 1997 r. rewizję
nadzwyczajną od postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z
dnia 24 stycznia 1997 r. [...] odrzucającego skargę Spółki z o.o. "I." z siedzibą w W. na
postanowienie Izby Skarbowej w W. z dnia 24 października 1996 r. [...] w przedmiocie
stwierdzenia niedopuszczalności odwołania.
Powyższemu postanowieniu zarzucił rażące naruszenie prawa przez obrazę
następujących przepisów prawa:
1) art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wywodzonych z tego przepisu
zasad: prawa obywateli (podmiotów gospodarczych) do sądu i zaufania do państwa i
prawa,
2) art. 36 ust. 1-3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administra-
cyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 ze zm.),
3) art. 17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych (Dz. U. Nr 24, poz. 100 ze zm.) w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o NSA
wobec braku dostatecznych podstaw do zastosowania tegoż przepisu w przedmiotowej
sprawie,
4) § 7 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 października 1995 r. w sprawie
wpisu od skarg na decyzje administracyjne oraz inne akty i czynności z zakresu admi-
nistracji publicznej (Dz. U. Nr 117, poz. 563),
5) § 24 ust. 1 i § 26 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej
z dnia 28 września 1995 r. w sprawie struktury organizacyjnej Naczelnego Sądu
Administracyjnego i regulaminu jego działania (Dz. U. Nr 112, poz. 540).
W konsekwencji wniósł o uchylenie powyższego postanowienia.
Stan faktyczny przedstawiał się następująco:
Spółka z o.o. "I." z siedzibą w W., wniosła skargę do NSA w Warszawie na pos-
tanowienie Izby Skarbowej w W. z dnia 25 października 1996 r. [...] w przedmiocie
stwierdzenia niedopuszczalności odwołania. Zgodnie z § 3 ust. 2 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 3 października 1995 r. w sprawie wpisu od skarg na decyzje
administracyjne oraz inne akty i czynności z zakresu administracji publicznej (Dz. U. Nr
117, poz. 563) od skargi tej powinien być pobrany wpis stały w wysokości 10 zł.
Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie stwierdzając, że skarga jest wniesiona
przez adwokata, a w sprawie powinien być uiszczony wpis stały, powołując się na art.
17 ustawy z dnia 13 czerwca 1967 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w
związku z art. 36 ust. 3 ustawy o NSA, odrzucił tę skargę kwestionowanym niniejszą
rewizją nadzwyczajną postanowieniem z dnia 24 stycznia 1997 r. Stwierdzając, iż
postanowienie to narusza wymienione wyżej przepisy, Pierwszy Prezes Sądu
Najwyższego uzasadnia swe stanowisko w następujący sposób: W art. 36 ust. 1-3
ustawy o NSA stwierdzono, że od skargi do NSA pobiera się wpis, a Rada Ministrów,
powołując się na upoważnienie zawarte w powyższym przepisie w dniu 3 października
1995 r. wydała powołane wyżej rozporządzenie, w którym określiła wysokość wpisów
stałych i stosunkowych od skarg w poszczególnych rodzajach spraw, a także
zaznaczyła w § 7, że przewodniczący wydziału (prezes ośrodka zamiejscowego) wzywa
do uiszczenia wpisu po wniesieniu skargi.
Literalna wykładnia tego ostatniego przepisu powinna prowadzić do ustalenia, że
bez względu na to, od kogo pochodzi skarga i czy od danej skargi pobierany jest wpis
stały, czy stosunkowy, obowiązkiem przewodniczącego wydziału (prezesa ośrodka
zamiejscowego) NSA jest wezwanie podmiotu wnoszącego skargę do uiszczenia wpisu,
chyba że wpis został już uiszczony. Tak również stanowi się w § 24 ust. 1 i § 26 ust. 1
rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 1995 r. w
sprawie struktury organizacyjnej Naczelnego Sądu Administracyjnego i regulaminu jego
działania. Stanowią one, że po wpłynięciu skargi przewodniczący wydziału (prezes
ośrodka zamiejscowego) dokonuje niezwłocznie wstępnego badania skargi i wzywa do
uiszczenia wpisu, chyba że strona uiściła już wpis bez wezwania albo zgłosiła wniosek
o zwolnienie jej od kosztów sądowych lub nie ma obowiązku uiszczenia wpisu, jak
również, że odrzucenie skargi bez uprzedniego wezwania o uiszczenie wpisu lub bez
uprzedniego rozpoznania wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych jest
dopuszczalne tylko wówczas, gdy "już z treści skargi wynika, że podlega ona
odrzuceniu". Analiza powołanych wyżej przepisów prowadzi zatem do wniosku, że
odrzucenie skargi bez uprzedniego wezwania do uiszczenia wpisu możliwe jest tylko
wówczas, gdy sama treść skargi wskazuje na to, iż jest ona niedopuszczalna.
W sprawie niniejszej przedmiotem skargi do NSA było postanowienie organu II
instancji stwierdzające niedopuszczalność odwołania. Zgodnie z art. 16 pkt 2 ustawy o
NSA takie postanowienie jako kończące postępowanie w danej sprawie (por. art. 134
KPA) podlega co do zasady zaskarżeniu do NSA, a więc skarga na takie postanowienie
nie powinna być traktowana jako skarga, której treść uzasadnia jej odrzucenie bez
uprzedniego wezwania do uiszczenia wpisu. W art. 36 ust. 3 ustawy o NSA mówi się o
odpowiednim stosowaniu przepisów o kosztach w sprawach cywilnych w sprawach
skarg do NSA, ale należy to odesłanie rozumieć jako potrzebę stosowania tych
przepisów tylko w zakresie nie uregulowanym samodzielnie w ustawie o NSA i w
rozporządzeniu Rady Ministrów wydanym na podstawie art. 36 ust. 2 ustawy o NSA.
Jeżeli zatem Rada Ministrów zaznaczyła, że wpis jest uiszczany dopiero na wezwanie
przewodniczącego wydziału (prezesa ośrodka zamiejscowego) po wniesieniu skargi, to
za sprzeczną z wywodzonymi z art. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadami
prawa obywateli (podmiotów gospodarczych) do sądu oraz zaufania do Państwa i
prawa należy uznać praktykę odrzucania skarg do NSA z powodu nieuiszczenia wpisu
przez składającego skargę bez uprzedniego wezwania skarżącego przez podmiot
uprawniony do dokonania stosownego wezwania po wpłynięciu skargi do NSA. Kierując
się zaufaniem do jednoznacznych przepisów prawa - w tym przypadku do § 7
wymienionego rozporządzenia Rady Ministrów, a także powołanych wyżej przepisów
rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 28 września 1995 r. - każdy, a w
szczególności adwokat lub radca prawny, mając nawet świadomość tego, że od danej
skargi pobierany jest wpis stały, może czekać na wezwanie do uiszczenia określonego
wpisu ze strony przewodniczącego wydziału (prezesa ośrodka zamiejscowego) NSA. Z
tego punktu widzenia stanowisko prezentowane w kwestionowanym postanowieniu
należy uznać za nieprawidłowe. Rewidujący dodaje, że ponieważ sprawa niniejsza nie
wydaje się być jednostkową wypada przyjmować, że rozstrzygnięcie, jakie zajmie Sąd
Najwyższy wobec rewizji nadzwyczajnej, będzie miało doniosłe znaczenie dla praktyki
NSA, a także dla pojmowania wymienionych wyżej zasad konstytucyjnych. Zdaniem
wnoszącego niniejszą rewizję nadzwyczajną, nawet gdyby były wątpliwości co do tego,
czy dopuszczalne jest odrzucenie skargi wnoszonej do NSA przez adwokata lub radcę
prawnego, od której jest pobierany wpis stały, z tego powodu, że dana skarga nie
została opłacona w momencie jej wniesienia, to wątpliwości te powinny być
rozstrzygane przez pryzmat zasady prawa do sądu, a więc także ze wskazaniem na
uzależnienie dopuszczalności odrzucenia skargi do NSA od wykazania przez skład
orzekający, iż w sprawie, w której skarga jest dopuszczalna, wezwanie do uiszczenia
wpisu okazało się bezskuteczne.
W sprawie niniejszej doszło do odrzucenia skargi bez uprzedniego wezwania
wnoszącego skargę adwokata do uiszczenia wpisu w sprawie podlegającej kognicji
NSA, a więc z oczywistą obrazą, między innymi, § 7 wymienionego rozporządzenia
Rady Ministrów.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Rewizję nadzwyczajną należy uznać za uzasadnioną, a argumenty w niej za-
warte są przekonujące. Ustawa o NSA w art. 36 wyraźnie stanowi, iż od skargi do NSA
pobiera się wpis, a wysokość oraz zasady pobierania tego wpisu określi Rada
Ministrów, co nastąpiło w drodze rozporządzenia wydanego przez ten organ w dniu 3
października 1995 r. Oznacza to, że przepisy szczególne dotyczące wysokości i po-
bierania kosztów w postępowaniu przed NSA obowiązują w uregulowanym przez nie
podmiotowym zakresie w sposób bezpośredni, zaś przepisy dotyczące kosztów pobie-
ranych w sprawach cywilnych stosować można tylko odpowiednio tam, gdzie brakuje
bezpośredniej regulacji. W tej sytuacji należy przyjąć, że zgodnie z powyższymi
zasadami ogólnie obowiązującą w postępowaniu sądowo-administracyjnym regułą jest
obowiązek wezwania strony do uiszczenia należnego wpisu, chyba iż z treści skargi
wynika, że powinna ona zostać odrzucona. Nie stosuje się zaś w tym zakresie
przepisów ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych ustalających nieco inne
reguły postępowania w powyższych sprawach (art. 17), gdy strona reprezentowana jest
przez adwokata, a w sprawie należy uiścić stały wpis. Rozstrzygnięcie to - można
zauważyć na marginesie - zgodne jest również z zasadą "in dubio pro adione"
wynikającą, między innymi, z przepisu art. 6 ratyfikowanej przez Polskę Europejskiej
Konwencji o Prawach Człowieka. Zasada ta powoduje, że w wypadkach wątpliwych
należy wypowiadać się na rzecz otwarcia drogi do merytorycznego rozstrzygnięcia jej
sprawy przez niezawisły sąd.
Biorąc te okoliczności pod uwagę Sąd Najwyższy postanowił, jak w sentencji.

========================================