Postanowienie z dnia 10 sierpnia 2005 r.
III PZ 11/05

Postanowienie sądu drugiej instancji umarzające postępowanie kasa-
cyjne może być zaskarżone zażaleniem na podstawie art. 39318 § 2 k.p.c.; nato-
miast nie przysługuje od niego kasacja (art. 392 k.p.c.).

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Krystyna Bednarczyk (autor uzasadnienia), Zbigniew Hajn.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 10 sierpnia
2005 r. sprawy z powództwa Leona M. przeciwko Skarbowi Państwa - Lasom Pań-
stwowym Nadleśnictwu R. w R. o przywrócenie do pracy, na skutek zażalenia powo-
da na postanowienie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Krośnie z dnia 6 kwietnia 2005 r. [...]

o d d a l i ł zażalenie.

U z a s a d n i e n i e

Powód Leon M. wniósł kasację od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Krośnie z dnia 30 czerwca 2004 r. [...] w sprawie prze-
ciwko Skarbowi Państwa - Lasom Państwowym Nadleśnictwu R. w R. o przywróce-
nie do pracy. Następnie pismem z dnia 8 września 2004 r. cofnął pełnomocnictwo
radcy prawnemu, który sporządził kasację i cofnął kasację. Postanowieniem z dnia
27 grudnia 2004 r. Sąd Okręgowy w Krośnie umorzył postępowanie międzyinstan-
cyjne. Postanowienie to z uzasadnieniem zostało doręczone powodowi 18 stycznia
2005 r. Powód zastąpiony przez nowego pełnomocnika zaskarżył je kasacją wnie-
sioną w dniu 17 lutego 2005 r. Postanowieniem z dnia 6 kwietnia 2004 r. Sąd Okrę-
gowy w Krośnie odrzucił kasację. Sąd uznał, że postanowienie umarzające postępo-
wanie spowodowane wniesieniem kasacji nie należy do postępowań kończących
postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 3981 § 1 k.p.c., gdyż nie umarza postę-
powania rozstrzygającego o roszczeniu powoda. Należy ono do kategorii postano-
wień objętych treścią art. 3941 § 2 k.p.c. Kasacja jako niedopuszczalna podlega od-
rzuceniu na podstawie art. 3986 § 2 k.p.c.
Postanowienie to zaskarżył powód zażaleniem zarzucając naruszenie art.
3941 § 2 k.p.c. w związku z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy
- Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszech-
nych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), polegające na przyjęciu, że w niniejszej spra-
wie przysługuje skarga kasacyjna, mimo że możliwe było złożenie kasacji, a także
naruszenie art. 3935 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 5 lutego 2005 oraz
3986 § 2 k.p.c., poprzez bezzasadne odrzucenie kasacji. W uzasadnieniu zażalenia
podniósł, że na podstawie art. 3 powołanej ustawy do złożenia i rozpoznania kasacji
od orzeczenia wydanego przed dniem wejścia w życie ustawy ,,zmieniającej" stosuje
się przepisy dotychczasowe. Skoro więc orzeczenie Sądu Okręgowego zostało wy-
dane 30 czerwca 2004 r. (wyrok) sprawę niniejszą należy zakwalifikować do spraw,
w których przysługuje kasacja, nie zaś skarga kasacyjna. Ponadto kasacją powód
zaskarżył postanowienie z dnia 27 grudnia 2004 r. zgodnie z pouczeniem, które
otrzymał. Powołał się przy tym na postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca
2004 r., I PZ 8/04 (OSNP 2005 nr 1, poz. 9), w którym wyrażono pogląd, iż kasacja
od wyroku sądu drugiej instancji odrzucającego apelację podlega rozpoznaniu jako
zażalenie, które nie może być odrzucone ze względu na niezachowanie terminu. Po-
dobnie w wyroku z dnia 19 września 2002 r., II CKN 1090/00 (OSNC 2003 nr 12,
poz. 166), Sąd Najwyższy stwierdził, że w razie wydania przez sąd drugiej instancji
wyroku zamiast postanowienia o odrzuceniu apelacji, wniesiony przez stronę środek
odwoławczy w postaci kasacji zamiast zażalenia nie podlega odrzuceniu z powodu
przekroczenia terminu. Odrzucenie kasacji było więc zdaniem powoda niedopusz-
czalne. W związku z tymi zarzutami powód wniósł o uchylenie zaskarżonego posta-
nowienia. Na wypadek nieuwzględnienia zażalenia wniósł o przywrócenie terminu do
wniesienia zażalenia na postanowienie z dnia 27 grudnia 2004 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Słuszny jest podniesiony w zażaleniu zarzut, że w uzasadnieniu postanowie-
nia odrzucającego kasację została wskazana nieprawidłowa podstawa prawna.
Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postę-
powania cywilnego oraz ustawy - Prawo o ustroju sądów powszechnych, zmieniają-
cej od dnia 6 lutego 2005 r. dotychczasowe przepisy o kasacji i wprowadzającej in-
stytucję skargi kasacyjnej, do złożenia i rozpoznania kasacji od orzeczenia wyda-
nego przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe. Ka-
sacja została wniesiona od postanowienia wydanego dnia 27 grudnia 2004 r., czyli
przed wejściem w życie ustawy. Podstawą odrzucenia kasacji nie mógł więc być
przepis art. 3986 § 2 k. p. c. wprowadzony tą ustawą, lecz przepis art. 3935 k.p.c. w
brzmieniu obowiązującym przed wejściem ustawy w życie. Podobnie dopuszczalność
kasacji powinna być oceniana nie na podstawie nowego przepisu art. 3981 § 1 k.p.c.
lecz według przepisów dotychczasowych.
Przepis art. 392 k.p.c. miał przed dniem 6 lutego 2005 r. następujące brzmie-
nie: od wydanego przez sąd drugiej instancji wyroku lub postanowienia w przedmio-
cie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w
sprawie przysługuje kasacja do Sądu Najwyższego. Zgodnie z tym przepisem kasa-
cja przysługuje od orzeczeń wydanych przez sąd drugiej instancji, czyli takich, w któ-
rych sąd rozpoznawał środek odwoławczy od orzeczenia sądu pierwszej instancji -
apelację lub zażalenie. Postanowienie w przedmiocie umorzenia postępowania w
rozumieniu tego przepisu to postanowienie oddalające zażalenie na postanowienie
sądu pierwszej instancji umarzające postępowanie lub wydane w wyniku rozpozna-
nia apelacji postanowienie uchylające zaskarżony apelacją wyrok i umarzające po-
stępowanie. Przepis używa określenia ,, w przedmiocie umorzenia postępowania",
gdyż określenie ,,postanowienie umarzające postępowanie" nie obejmowałoby posta-
nowień oddalających zażalenie. Postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu i
umorzenia postępowania są w zakresie możliwości zaskarżenia kasacją traktowane
na równi z wyrokami. Wyrok zawiera bowiem rozstrzygnięcie o żądaniu pozwu, a po-
stanowienie odrzucające pozew lub umarzające postępowanie stanowi odmowę ta-
kiego rozstrzygnięcia. Za postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania
uważane są więc postanowienia wydane na podstawie ogólnego przepisu art. 355 §
1 k.p.c. lub na podstawie przepisów szczególnych przewidujących umorzenie postę-
powania w określonych sytuacjach (na przykład art.182 § 1 k.p.c.).
Do omawianej kategorii postanowień nie należy zaskarżone kasacją postano-
wienie z dnia 27 grudnia 2004 r. umarzające postępowanie międzyinstancyjne. W
przepisach postępowania cywilnego nie ma regulacji pozwalającej na umorzenie po-
stępowania międzyinstacyjnego. Jest to w istocie postanowienie o umorzeniu postę-
powania kasacyjnego, gdyż na podstawie tego postanowienia cofnięta kasacja nie
otrzymała dalszego biegu. Ocena tego postanowienia przy rozpoznawaniu zażalenia
na odrzucenie kasacji nie dotyczy jego prawidłowości lecz rodzaju przysługującego
od niego środka odwoławczego. Należy ono do postanowień, które sąd drugiej in-
stancji wydaje nie w wyniku rozpoznania środka odwoławczego od orzeczenia sądu
pierwszej instancji, lecz w postępowaniu toczącym się albo po wniesieniu tego
środka, albo po wydaniu orzeczenia rozstrzygającego o środku odwoławczym. Jeżeli
takie postanowienie kończy postępowanie w sensie zamknięcia drogi do zaskarżenia
orzeczenia (na przykład odrzucenie apelacji lub zażalenia), przysługuje na nie zaża-
lenie do Sądu Najwyższego na podstawie art. 39318 § 2 k.p.c. pod warunkiem
przedmiotowej dopuszczalności kasacji w danej sprawie. Do tego typu postanowień
należą także postanowienia wydawane przez sąd drugiej instancji po wniesieniu ka-
sacji od wydanego przez ten sąd orzeczenia. Postanowienia odrzucające kasację
podlegają zaskarżeniu zażaleniem niezależnie od przedmiotowej dopuszczalności
kasacji na podstawie art. 39318 § 1 k.p.c., natomiast pozostałe postanowienia (na
przykład postanowienie o odrzuceniu zażalenia do Sądu Najwyższego) mogą być
zaskarżone zażaleniem tylko w takiej sprawie, w której kasacja jest przedmiotowo
dopuszczalna. Postanowienie z dnia 24 grudnia 2004 r. o umorzeniu postępowania
międzyinstacyjnego, jako wydane w związku z wniesieniem kasacji od wydanego
przez sąd drugiej instancji wyroku, może być zaskarżone tylko zażaleniem, natomiast
kasacja od tego postanowienia jest niedopuszczalna.
W zażaleniu na postanowienie odrzucające kasację skarżący nie kwestionuje
poglądu Sądu Okręgowego co do niedopuszczalności kasacji, twierdzi natomiast, że
kasacja nie powinna zostać odrzucona lecz należało przedstawić ją Sądowi Najwyż-
szemu jako zażalenie. Jednakże Sąd Okręgowy nie mógł tak uczynić. Wprawdzie
błędna nazwa środka odwoławczego nie musi być przeszkodą do nadania mu biegu,
jednak powinien on spełniać wymagania przewidziane dla danego rodzaju środka. W
tym przypadku pismo nazwane kasacją zostało wniesione po upływie tygodniowego
terminu przewidzianego w art. 394 § 2 k.p.c. w związku z art. 39318 § 3 k.p.c. do
wniesienia zażalenia. Powołane w zażaleniu orzeczenia Sądu Najwyższego, uznają-
ce termin za zachowany w przypadku zaskarżenia kasacją postanowienia oznaczo-
nego przez sąd jako wyrok, odnoszą się do innej sytuacji niż zaistniała w niniejszej
sprawie. Chodzi tu o orzeczenie zapadłe w formie wyroku, który na podstawie art.
392 k.p.c. może być zaskarżony tylko kasacją. Błąd sądu drugiej instancji w ozna-
czeniu orzeczenia może być skorygowany dopiero po rozpoznaniu środka odwo-
ławczego, natomiast warunki wymagane do wniesienia tego środka oceniane są w
odniesieniu do formy zaskarżonego orzeczenia. W tym przypadku zaskarżonym
orzeczeniem jest postanowienie, od którego przysługuje zażalenie a nie kasacja.
Błędne pouczenie sądu nie może prowadzić do nierespektowania bezwzględnie
obowiązujących przepisów określających wymagania dla danego środka odwoław-
czego. Nie może być dowolności w traktowaniu środków odwoławczych w zależności
od pouczenia sądu. Brak pouczenia lub błędne pouczenie nie może także wydłużać
zawitych terminów, a do takich należy termin do wniesienia zażalenia. Błędne po-
uczenie strony działającej bez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą praw-
nym może być natomiast podstawą do zgłoszenia żądania przywrócenia terminu.
Taki wniosek został złożony przez powoda i sąd drugiej instancji powinien go rozpo-
znać. Jednak złożenie tego wniosku nie ma wpływu na ocenę zasadności zażalenia.
Okazało się ono nieuzasadnione, gdyż postanowienie Sądu Okręgowego odrzuca-
jące kasację jako niedopuszczalną, mimo wskazania błędnej podstawy prawnej, jest
prawidłowe.
Przepis art. 3 ustawy zmieniającej Kodeks postępowania cywilnego zawiera
zastrzeżenie stosowania dotychczasowych przepisów tylko w odniesieniu do kasacji.
Rozpoznanie zażalenia następuje na zasadach ogólnych określonych w tym przepi-
sie, to jest na zasadach wprowadzonych ustawą zmieniającą. Sąd Najwyższy oddalił
więc zażalenie na podstawie art. 39814 w związku z art. 3941 § 3 k.p.c. w nowym
brzmieniu
========================================