Postanowienie z dnia 1 czerwca 1995 r.
III PO 8/95

W sprawie o przywrócenie odpływu oczyszczonych ścieków właściwa jest
droga postępowania administracyjnego.

Przewodniczący Sędzia SN: Walery Masewicz, Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Andrzej Wróbel (sprawozdawca), przedstawiciel Ministerstwa Spra-
wiedliwości: Tadeusz Szóstakowski, przedstawiciel Ministerstwa Gospodarki Przes-
trzennej i Budownictwa Henryk Jędrzejewski,

Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym, przy udziale przedstawiciela
Prokuratora Generalnego Waldemara Grudzieckiego, na posiedzeniu jawnym po
rozpoznaniu sprawy z wniosku Władysławy K. o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego
między Sądem Rejonowym w R. a Urzędem Miasta w R. o ustalenie organu właściwego
do rozpatrzenia wniosku o przywrócenie odpływu ścieków do rzeki
p o s t a n o w i ł:

uznać, że rozpatrzenie wniosku o przywróceniu odpływu ścieków do rzeki z
działek nr 15/7; 15/8 w obrębie 133, położonych przy ul. P. w R., należy do kompetencji
właściwego organu administracji państwowej.

U z a s a d n i e n i e

W sprawie z powództwa Marii D. i Henryka D. przeciwko Władysławie K. i
Edwardowi K. [...] pozwani złożyli pozew wzajemny, w którym domagali się przywró-
cenia do stanu poprzedniego i zaniechania naruszeń odpływu oczyszczonych ścieków.
Sąd Rejonowy w R. postanowieniem z dnia 26 października 1994 r. [...] pozew ten
odrzucił. W ocenie Sądu sprawy dotyczące przywrócenia stanu poprzedniego i
zaniechania naruszeń odpływu oczyszczonych ścieków są rozpoznawane w drodze
postępowania administracyjnego i droga sądowa jest niedopuszczalna. Wskazuje na to
treść art. 36 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne (Dz. U. Nr 33, poz.
230 ze zm.), że organy administracji rządowej właściwe do wydawania pozwoleń
wodnoprawnych rozstrzygają spory powstałe w związku z tymi pozwoleniami, a
ponadto, zgodnie z pkt. 1 tego przepisu, spory o przywrócenie stosunków na gruntach
do stanu poprzedniego. Za uznaniem niedopuszczalności drogi sądowej w tych
sprawach przemawia ponadto treść art. 41 ust. 1 i 3 (w uzasadnieniu błędnie powołano
art. 43) oraz art. 53 ust. 1 i 2 pkt 2 Prawa wodnego.
W odpowiedzi na wniosek Władysławy K. z dnia 18 stycznia 1995 r. o wszczęcie
postępowania administracyjnego w sprawie przywrócenia odpływu oczyszczonych
ścieków Wiceprezydent Miasta R. w piśmie z dnia 6 lutego 1995 r. [...] wyjaśnił, że
sprawa jest rozpoznawana przez Sąd Rejonowy w R., a skoro postępowanie przed tym
Sądem toczy się bez udziału Miasta R., to nie jest dopuszczalne przeprowadzanie w tej
sprawie przez organy Miasta jakichkolwiek czynności , A a tym bardziej wszczynać
postępowanie, należące jak widać do kompetencji Sądu@.
Pozwem z dnia 21 lutego 1995 r. wnioskodawczyni złożyła pozew przeciwko Marii i
Henrykowi D. o odblokowanie kolektora odprowadzającego oczyszczone ścieki sa-
nitarne do rzeki M. Sąd Rejonowy w R. postanowieniem z dnia 13 marca 1995 r. [...]
pozew ten odrzucił uzasadniając, że stosownie do art. 36 pkt 1 Prawa wodnego orga-
nem właściwym do przywrócenia stosunków wodnych na gruntach do stanu poprzed-
niego jest organ, który wydał pozwolenie wodnoprawne, w tym przypadku właściwy
terenowy organ administracji państwowej.
W odpowiedzi na pismo wnioskodawczyni z dnia 20 lutego 1995 r. [...] Wice-
prezydent Miasta R. stwierdził, że sprawa odprowadzenia ścieków socjalno-bytowych
do potoku M. powinna być załatwiona przez byłe współwłaścicielki w momencie zno-
szenia współwłasności [...] i zapisanie stosownej służebności w księdze wieczystej.
Zdaniem Wiceprezydenta w obecnym stanie prawnym sprawa ta nie może zostać
rozstrzygnięta w trybie postępowania administracyjnego, ponieważ dotyczy prawa
własności.
Skierowana do Wojewody R. w dniu 3 marca 1995 r. skarga wnioskodawczyni na
działalność Urzędu Miejskiego w R. została przekazana pismem Wojewody R. z dnia 16
marca 1995 r. [...] z uzasadnieniem, że sprawy poruszone w skardze nie należą do
zadań zleconych gminie, stąd wojewoda zgodnie z art. 229 k.p.a. nie jest właściwy do
jej rozpoznania.
Wniosek Władysławy K. z dnia 28 marca 1995 r. o rozpoznanie sporu o właś-
ciwość pomiędzy Sądem Rejonowym w R. a Urzędem Miasta R. w sprawie przywró-
cenia do stanu poprzedniego i zaniechania naruszeń odpływu oczyszczonych ścieków
sanitarnych do rzeki M., złożony przez wnioskodawczynię u Wojewody R., został
przesłany pismem Wojewody z dnia 25 kwietnia 1995 r. [...] do rozpoznania przez
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym.

Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym zważyło, co następuje:

Stosownie do art. 36 ustawy z dnia 24 października 1974 r. - Prawo wodne (Dz.
U. Nr 33, poz. 230 ze zm.) organy administracji rządowej właściwe do wydawania
pozwoleń wodnoprawnych rozstrzygają spory powstałe w związku z tymi pozwoleniami,
a ponadto spory określone w ust. 1 do 5 tego przepisu. Z akt rozpatrywanej sprawy
wynika, że przedmiotem sporu między właścicielami sąsiadujących nieruchomości jest
sprawa przywrócenia ciągów drenażowych do stanu poprzedniego. Rozbieżności
między organami administracji a sądami sprowadzają się do rozstrzygnięcia kwestii, czy
rozpatrywana sprawa powinna być rozstrzygnięta na podstawie art. 36 Prawa wodnego,
jak twierdzi Sąd, czy też na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, jak wskazują na
to organy administracji publicznej. W świetle rozwiązań przyjętych w powołanym wyżej
przepisie Prawa wodnego należy przyjąć, że przepis ten ustanawia generalną
właściwość organów administracji publicznej w sprawach w tym przepisie określonych.
Droga sądowa rozstrzygania takich spraw jest natomiast dopuszczalna tylko wyjątkowo,
na przykład wówczas, gdy w sprawach o odszkodowanie szkoda została wywołana
niewłaściwym, bezprawnym zachowaniem się, polegającym na realizacji uprawnienia
niezgodnie z jego treścią lub w postępowaniu wykraczającym poza granice uzyskanego
pozwolenia wodnoprawnego ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 września 1979 r., II
CR 253/79, OSNCP 1980 z. 5 poz. 92 ). Należy ponadto podkreślić, że tak zakreślone
przesłanki dopuszczalności drogi sądowej odnoszą się jedynie do sporów o naprawienie
szkody powstałej w związku z wydanymi przez organy administracji publicznej
pozwoleniami wodnoprawnymi. W rozpatrywanej sprawie spór dotyczy natomiast
wyłącznie przywrócenia do stanu poprzedniego i zaniechania naruszeń odpływu
oczyszczonych ścieków do rzeki. Wnioskodawczyni w piśmie z dnia 28 sierpnia 1995 r.
twierdzi, że po dokonaniu przez sąsiadów w dniu 5 grudnia 1984 r. naruszenia odpływu
ścieków z jej nieruchomości poprzez zablokowanie kolektora odpływu i studzienki
odstojnikowej została wydana bliżej nieokreślona decyzja administracyjna legalizująca,
w ocenie wnioskodawczyni, stan naruszenia. Należy w związku z tym wskazać, że
gdyby twierdzenia wnioskodawczyni okazały się prawdziwe i decyzja taka istotnie
została wydana, wówczas organy administracji publicznej rozpatrujące tę sprawę
powinny ustalić treść i podstawę prawną powyższej decyzji, w szczególności, czy
decyzja ta jest pozwoleniem wodnoprawnym na odprowadzenie ścieków do rzeki, czy
decyzją wydaną w związku z takim pozwoleniem, czy też decyzją wydaną na podstawie
art. 36 pkt 1 Prawa wodnego. Poczynienie tych ustaleń jest konieczne dla prawidłowego
rozstrzygnięcia sprawy w trybie postępowania administracyjnego, natomiast nie mogą
mieć znaczenie w kwestii dopuszczalnego trybu rozstrzygnięcia sporu, bowiem w
świetle art. 36 Prawa wodnego spory w zakresie przywrócenia odpływu oczyszczonych
ścieków do stanu poprzedniego należą do drogi postępowania administracyjnego.
Biorąc powyższe pod rozwagę Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyż-
szym orzekło jak w sentencji postanowienia.

========================================