Postanowienie SN - III PO 1/94
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III PO 1/94
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych 1994/3/53
Data wydania:1994-02-16


Postanowienie z dnia 16 lutego 1994 r.

III PO 1/94

Oświadczenie o wyrażeniu zgody na wykonywanie obowiązków w Państwo-
wej Straży Pożarnej złożone w trybie art. 129 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991
r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 88, poz. 400) nie wywołuje skutków
prawnych w postaci przekształcenia dotychczasowego stosunku pracy w
stosunek służbowy w rozumieniu art. 5 tej ustawy.

Przewodniczący SSN: Adam Józefowicz, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca), przedstawiciel Ministra Sprawiedliwości: Tadeusz
Szóstakowski, przedstawiciel Ministra Spraw Wewnętrznych: Dorota Kramarczyk,

Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym: przy udziale prokuratora
Waldemara Grudzieckiego, po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 1994 r. na posiedzeniu
jawnym sprawy z wniosku Adama K. o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między
Wojewódzką Komendą Państwowej Straży Pożarnej w G. a Sądem Wojewódzkim-
Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku o sprostowanie protokołu
powypadkowego,

p o s t a n o w i ł :

u z n a ć właściwość Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Gdyni do rozpoznania
sprawy o ustalenie, że zawał serca, jakiemu uległ w dniu 17 lutego 1992 r. Adam K. jest
wypadkiem przy pracy.


U z a s a d n i e n i e

Adam K. zatrudniony w Portowej Straży Pożarnej Morskiego Portu Handlowego
w Gdyni, w dniu 17 lutego 1992 r. doznał zawału serca przy wykonywaniu obowiązków
pracowniczych.
W [...] protokole powypadkowym [...] komisja powypadkowa stwierdziła, że zawał
serca, jakiemu uległ wnioskodawca w dniu 17 lutego 1992 r., nie był wypadkiem przy
pracy ze względu na brak przyczyny zewnętrznej.
Adam K. pozwem z dnia 9 kwietnia 1992 r. wniósł do Sądu Rejonowego-Sąd
Pracy w Gdyni o sprostowanie wyżej wymienionego protokołu powypadkowego przez
stwierdzenie, że zawał serca, jakiemu uległ w dniu 17 lutego 1992 r., jest wypadkiem
przy pracy. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy uznał powództwo za zasadne i wyrokiem z dnia
16 listopada 1992 r. [...] stwierdził, że zawał serca jakiemu powód uległ w tym dniu jest
wypadkiem przy pracy.
Strona pozwana zaskarżyła powyższe orzeczenie do Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku, który wyrokiem z dnia 28 lipca 1993 r.
[...] uchylił zaskarżony wyrok. Sąd Wojewódzki nie wypowiedział się co do zasadności
rewizji z uwagi na dostrzeżone z urzędu naruszenie prawa materialnego w postaci
nieprawidłowego ustalenia statusu powoda. Sąd ten stwierdził, że powód pełnił od dnia
5 maja 1988 r. służbę w Portowej Straży Pożarnej jako strażak i wykonywał tę służbę w
dniu wejścia w życie ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej
(Dz. U. Nr 88, poz. 400), tj. w dniu 1 stycznia 1992 r. oraz w dniu zawału serca, tj. w
dniu 17 lutego 1992 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd wywiódł dalej, że przepisy
cytowanej ustawy podkreślają służebność zatrudnienia strażaka, co znajduje
odzwierciedlenie w sposobie nawiązywania i rozwiązywania stosunku służbowego,
przenoszenia na inne stanowisko, trybu i zasad odwoływania się od decyzji w tych
sprawach itd. Uzasadniając niedopuszczalność drogi sądowej w sprawie sprostowania
protokołu powypadkowego, Sąd Wojewódzki wskazał na treść przepisu art. 59
cytowanej ustawy, który stanowi, że strażak, który w związku ze służbą doznał
uszczerbku na zdrowiu [...], otrzymuje odszkodowanie w trybie i na zasadach
określonych dla funkcjonariuszy Policji. Z kolei przepis art. 68 ustawy z dnia 10 maja
1990 r. o Policji (Dz. U. Nr 30, poz. 179 ze zm.) stanowi, że policjant, który w związku
ze służbą doznał uszczerbku na zdrowiu [...] otrzymuje odszkodowanie w trybie i na
zasadach określonych w odrębnej ustawie. Ustawą tą - zdaniem Sądu - jest ustawa z
dnia 16 grudnia 1972 r. o odszkodowaniach przysługujących w razie wypadków i chorób
pozostających w związku ze służbą w Milicji Obywatelskiej (Dz. U. Nr 53, poz. 341 ze
zm.) oraz wydane na podstawie tej ustawy rozporządzanie Ministra Spraw
Wewnętrznych z dnia 22 marca 1973 r. w sprawie przyznawania i wypłaty odszkodowań
przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą w Milicji
Obywatelskiej (Dz. U. Nr 11, poz. 84). Wprawdzie w tych przepisach nie mówi się [...] o
sprostowaniu protokołu powypadkowego, (chociaż używa się pojęcia "protokół
powypadkowy"), jako podstawie do dochodzenia odszkodowania, przepisy te wskazują
na tryb powoływania komisji powypadkowych, organy odwoławcze właściwe do
ustalenia prawa do odszkodowania, itd. Wskazuje to - zdaniem Sądu Wojewódzkiego -
na ściśle służbowy tok postępowania w sprawach o odszkodowania z tytułu m.in.
wypadków przy pracy [...] pozostających w związku ze służbą w Straży Pożarnej.
Rozważania te doprowadziły Sąd do wniosku, że w rozpatrywanej sprawie
występuje niedopuszczalność drogi sądowej, ponieważ organami właściwymi do
rozpoznania sprawy o sprostowanie protokołu powypadkowego są organy służbowe
powoda.
Z kolei Komendant Wojewódzki Straży Pożarnej w G. postanowieniem z dnia 20
grudnia 1993 r. [...] uznał się niewłaściwym do rozpoznania sprawy Adama K. o uznanie
zawału serca za wypadek przy pracy w związku ze służbą, ponieważ powód nie
pozostawał w tym czasie w stosunku służbowym w rozumieniu w/w ustawy o
Państwowej Straży Pożarnej. Złożył wprawdzie - jak tego wymaga art. 129 tej ustawy -
oświadczenie o przystąpieniu do służby w Państwowej Straży Pożarnej - lecz nie został
mianowany na stanowisko w jednostce organizacyjnej tej straży, co oznacza, że nie
świadczył służby w takiej jednostce, lecz pozostawał w zatrudnieniu określonym
przepisami prawa pracy. Zawał serca, jakiego doznał wnioskodawca, nie jest
wypadkiem przy pracy w związku ze służbą, lecz wypadkiem w trakcie wykonywania
obowiązków pracowniczych regulowanych przepisami powszechnego prawa pracy. Z
tych względów nie ma tu zastosowania art. 59 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej,
na którym oparł się Sąd Wojewódzki, uznając niedopuszczalność drogi sądowej w
kwestii uznania powyższego zdarzenia za wypadek przy pracy. W konkluzji
postanowienia Komendant Wojewódzki stwierdził, że sprawa ta powinna zostać
rozpoznana przez Sąd Pracy, gdyż dotyczy stosunków społecznych regulowanych
przepisami prawa pracy.

Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym zważyło, co następuje:

Istotą sporu kompetencyjnego pomiędzy Sądem Wojewódzkim-Sądem Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku a Komendantem Wojewódzkiej Straży Pożarnej
w G. jest to, czy uznanie zawału serca doznanego w czasie wykonywania obowiązków
pracowniczych przez strażaka zatrudnionego w Portowej Straży Pożarnej Portu
Handlowego SA w G. za wypadek przy pracy należy do właściwości organów
służbowych Państwowej Straży Pożarnej czy też do Sądu Rejonowego-Sądu Pracy.
Pozostające w sporze organy wskazują na to, że w kwestii dopuszczalności drogi
sądowej, względnie drogi postępowania służbowego w tej sprawie, rozstrzygające
znaczenie ma ustalenie statusu prawnego wnioskodawcy.
Stosownie do art. 129 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej dotych-
czasowi funkcjonariusze pożarnictwa, do których należał Adam K., stają się strażakami
Państwowej Straży Pożarnej, jeżeli w ciągu jednego miesiąca od dnia wejścia w życie
tej ustawy, tj. od 1 stycznia 1992 r., wyrażą na to pisemną zgodę. Adam K. złożył w tym
terminie stosowne oświadczenie i według reguł wykładni językowej powołanego wyżej
przepisu ustawy stał się strażakiem Państwowej Straży Pożarnej.
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym jest jednak zdania, że status
prawny wnioskodawcy w tej konkretnej sprawie nie może być wyjaśniony poprzez
stosowanie wyłącznie reguł interpretacji językowo-gramatycznej art. 129 ust. 1 ustawy o
Państwowej Straży Pożarnej. Nie bez znaczenia dla zdefiniowania prawnego charakteru
zatrudnienia Adama K. jest bowiem fakt, że nie został on mianowany na stanowisko
służbowe na zasadach i w trybie określonym w rozdział 5 tej ustawy. Z akt sprawy
wynika, że w dniu wejścia w życie ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, tj. w dniu 1
stycznia 1992 r., oraz w dniu doznania zawału serca, tj. - w dniu 17 lutego 1992 r., był
zatrudniony w Portowej Straży Pożarnej Morskiego Portu Handlowego SA w G. jako
strażak. Złożenie przez Adama K. w trybie art. 129 ust. 1 ustawy oświadczenia o
wyrażeniu zgody na wykonywanie obowiązków w Państwowej Straży Pożarnej nie
zmienia statusu prawnego wnioskodawcy, jako pracownika Portowej Straży Pożarnej
Morskiego Portu Handlowego SA w G., a w szczególności nie czyni go z tym dniem
funkcjonariuszem Państwowej Straży Pożarnej w rozumieniu ustawy o Państwowej
Straży Pożarnej. Sens powyższego oświadczenia polega bowiem na wyrażeniu zgody
na mianowanie w jednostkach organizacyjnych Straży, o których mowa w art. 8 ustawy.
Nie jest natomiast uprawnione wiązanie z tym oświadczeniem skutków prawnych
polegających na bezpośrednim przekształceniu dotychczasowego zatrudnienia w
stosunek służbowy w rozumieniu rozdziału 5 ustawy. Dotychczasowi funkcjonariusze
pożarnictwa, którzy złożyli takie oświadczenia, lecz nie zostali mianowani w trybie
ustawy, nie tracą swoich uprawnień wynikających ze stosunku pracy, bowiem zgodnie z
art. 129 ust. 2 tej ustawy zachowują ciągłość służby. Oznacza to, że z chwilą miano-
wania na stanowisko służbowe w jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży
Pożarnej zalicza im się okres zatrudnienia w dotychczasowym miejscu pracy do
świadczeń związanych z wykonywaniem służby w tych jednostkach.
Nie bez wpływu na określenie statusu prawnego wnioskodawcy pozostaje fakt,
że Państwowa Straż Pożarna znajdowała się w tym czasie w fazie tworzenia, podczas
gdy dotychczasowe jej struktury zachowały swój byt prawny.Nie można bowiem przyjąć,
że dzień wejścia w ustawy o Państwowej Straży Pożarnej oznacza zniesienie z tym
dniem dotychczas istniejących jednostek ochrony przeciwpożarowej i powstanie w ich
miejsce nowej, określonej ustawą, struktury organizacyjnej. Taki skutek powstaje
bowiem - zgodnie z art. 126 ust. 1 - z dniem utworzenia Państwowej Straży Pożarnej,
który nie pokrywa się z dniem wejścia w życie ustawy, na co wskazuje w sposób nie
budzący wątpliwości art. 134 ustawy. Ponadto w dniu wypadku przy pracy, tj. 17 lutego
1992 r., brak było jeszcze przepisów wykonawczych do ustawy, które czyniłyby
legalnym dokonywanie przekształceń dotychczasowych jednostek ochrony
przeciwpożarowej w jednostki Państwowej Straży Pożarnej. Stosowne przepisy ukazały
się bowiem w okresie późniejszym. Idzie tu zwłaszcza o przepisy wykonawcze do
ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 81, poz. 351
ze zm.), w tym wydane na podstawie art. 43 ust. 1 tej ustawy zarządzenie Ministra
Spraw Wewnętrznych z dnia 12 sierpnia 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu
utrzymania bądź przekształcenia zakładowych straży pożarnych w zakładowe służby
ratownicze (M.P. Nr 28, poz. 198). Podobnie akty wykonawcze do ustawy o Państwowej
Straży Pożarnej regulujące zasady i tryb rozwiązywania jednostek organizacyjnych
ochrony przeciwpożarowej ukazały się w terminach późniejszych, np. rozporządzenie
Rady Ministrów z dnia 13 października 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu
rozwiązywania jednostek organizacyjnych ochrony przeciwpożarowej oraz znoszenia
stanowisk funkcjonariuszy pożarnictwa (Dz. U. Nr 78, poz. 395). A zatem w dniu 17
lutego 1992 r. brak było podstaw prawnych do stwierdzenia, że Portowa Straż Pożarna
Morskiego Portu Handlowego SA w G. została zniesiona lub przekształcona w
zakładową służbę ratowniczą w rozumieniu art. 15 ustawy o ochronie przeciwpo-
żarowej, względnie w jednostkę organizacyjną Państwowej Straży Pożarnej w
rozumieniu art. 8 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej.
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym stwierdza, że w świetle
powołanych wyżej przepisów prawa i wobec braku aktu mianowania na stanowisko
należy przyjąć, że Adam K. w dniu doznania przez niego zawału serca nie pełnił służby
w jednostce organizacyjnej Państwowej Straży Pożarnej w rozumieniu ustawy o
Państwowej Straży Pożarnej, co wyklucza zastosowanie wobec niego art. 59 tej ustawy,
a w konsekwencji drogi służbowej w sprawie ustalenia, czy doznany przez wnioskoda-
wcę w toku wykonywania obowiązków pracowniczych zawał serca, jest wypadkiem przy
pracy. Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym podziela w tej kwestii
stanowisko Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej, wyrażone w piśmie
[...] z dnia 30 listopada 1992 r., że w takiej sytuacji należy przyjąć, że A. K. w tym dniu
pozostawał w zatrudnieniu w Portowej Straży Pożarnej Morskiego Portu Handlowego
SA w G., a jego stosunek pracy z tym zakładem podlegał przepisom powszechnego
prawa pracy. W związku z tym w powyższej sprawie stosuje się przepisy
obowiązującego w tym dniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 5 grudnia 1974 r. w
sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy (Dz. U. Nr 47 poz. 287
ze zm.).
Biorąc pod uwagę wszystkie te okoliczności i na podstawie art. 190 § 1 k.p.a.
Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym orzekło jak w sentencji.

========================================

Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
dokumentdata wyd.
[IA] III PO 1/07   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2008/11-12/180
2007-03-14 
[IA] III PO 7/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/23-24/362
2006-12-06 
[IA] III PO 3/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/19-20/300
2006-09-06 
[IA] III PO 2/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/11-12/178
2006-05-10 
[IA] III PO 1/06   Wyrok SN
Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/9-10/147
2006-04-12 
  • Adres publikacyjny: