Postanowienie SN - III KAS 1/05
Izba:Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
Sygnatura:III KAS 1/05
Typ:Postanowienie SN
Opis:Orzecznictwo Sądu Najwyższego Zbiór Urzędowy Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 2007/3-4/59
Data wydania:2006-01-26

Postanowienie z dnia 26 stycznia 2006 r.
III KAS 1/05

1. Niedopuszczalne jest wszczęcie i prowadzenie sporu zbiorowego do-
tyczącego treści porozumienia w sprawie wzrostu wynagrodzeń zawartego na
podstawie art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym syste-
mie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz
o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm.), którego stroną
jest organizacja związkowa, przed dniem wypowiedzenia takiego porozumienia
(art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych,
Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.).
2. Spory zbiorowe prowadzone w fazie rokowań i mediacji jako spory za-
kładowe mogą zostać przekształcone w fazie postępowania przed kolegium
arbitrażu społecznego w jeden spór wielozakładowy, jeżeli takie przekształce-
nie wynika z woli stron tych sporów, przedmiot sporu dotyczy pracowników
zatrudnionych przez więcej niż jednego pracodawcę, a prawa i interesy wszyst-
kich pracowników i pracodawców objętych sporem są reprezentowane przez
podmioty upoważnione do działania w imieniu uczestników występujących po
stronie pracowników i pracodawców. W takim przypadku właściwe do rozstrzy-
gnięcia sporu jest Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym
(art. 16 ust. 2 zdanie drugie ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu spo-
rów zbiorowych).

Przewodniczący SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca), Członkowie: Benedykt
Fiutowski, Anna Gajkowska, Wojciech Góźdź, Andrzej Kołodziński, Rafał Łysiak,
Elżbieta Polańska.

Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym, po rozpoznaniu w
dniu 26 stycznia 2006 r. sprawy z wniosku: Międzyzakładowej Organizacji Związko-
wej NSZZ ,,Solidarność", Elektrowni Połaniec SA - Grupa Electrabel, Międzyzakłado-
wego Związku Zawodowego przy Elektrowni Połaniec SA - Grupa Electrabel, Mię-
dzyzakładowego Związku Zawodowego Pracowników Ruchu Ciągłego, Związku Za-
wodowego Pracowników Dozoru Elektrowni im. Tadeusza Kościuszki w Połańcu i
Międzyzakładowej Organizacji Związkowej ,,Energetyk" przy Elektrowni Połaniec o
rozpoznanie sporu zbiorowego pracy dotyczącego realizacji przyrostu przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w 2005 r. z następującymi pracodawcami: Elpologisty-
ka Sp. z o.o. w Połańcu, Elpolab Sp. z o.o. w Połańcu, Elpobud Sp. z o.o. w Połańcu,
Elposerwis Sp. z o.o. w Połańcu, Centrum Ratownictwa i Ochrony Straż Pożarna Sp.
z o.o. w Połańcu, Elpoautomatyka Sp. z o.o. w Połańcu, Elporem Sp. z o.o. w Połań-
cu, CTL Maczki-Bór Sp. z o.o. w Sosnowcu

p o s t a n o w i ł o:

1. o d r z u c i ć wniosek w zakresie dotyczącym żądania ustalenia przyrostu
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2005 r. na poziomie 7% w spółkach:
,,Elpolab" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Elpoautomatyka" Sp. z o.o. w Połańcu i ,,Elpobud"
Sp. z o.o. w Połańcu;
2. u z n a ć, że spółki ,,Elpologistyka" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Elposerwis" Sp. z
o.o. w Połańcu, ,,Centrum Ratownictwa i Ochrony Straż Pożarna" Sp. z o.o. w Połań-
cu, ,,Elporem" Sp. z o.o. w Połańcu i ,,CTL Maczki-Bór" Sp. z o.o. w Sosnowcu, nie
mają obowiązku ustalenia wskaźnika przyrostu przeciętnych miesięcznych wynagro-
dzeń w 2005 r. pracowników, którzy przeszli do nich z Elektrowni im. Tadeusza Ko-
ściuszki Spółka Akcyjna z siedzibą w Połańcu na zasadach określonych w art. 231
k.p., na poziomie 7%.

U z a s a d n i e n i e

W pismach z 13 kwietnia 2005 r. strona prowadząca spór zbiorowy w interesie
pracowników (dalej określana jako: ,,strona związkowa"), reprezentowana przez
wnioskodawców w niniejszym postępowaniu, wezwała pracodawców, tj spółki: ,,El-
pologistyka" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Elpolab" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Elpobud" Sp. z
o.o. w Połańcu, ,,Elposerwis" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Centrum Ratownictwa i Ochrony
Straż Pożarna" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Elpoautomatyka" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Elpo-
rem" Sp. z o.o. w Połańcu i ,,CTL Maczki-Bór" Sp. z o.o. w Sosnowcu, do ustalenia
przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2005 r. na poziomie 7%,
wskazując, że w razie nieuwzględnienia żądania zostanie ogłoszony strajk. Jako
dzień zapowiedzianego strajku wskazano 17 maja 2005 r. Rokowania i mediacje,
prowadzone następnie z poszczególnymi pracodawcami, nie doprowadziły do za-
warcia porozumień i zakończyły się spisaniem protokołów rozbieżności.
We wniosku o wszczęcie postępowania przed Kolegium Arbitrażu Społecz-
nego przy Sądzie Najwyższym strona związkowa wniosła o zobowiązanie pracodaw-
ców do realizacji przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2005 r. dla
pracowników, którzy zostali zatrudnieni przez nich na podstawie art. 231 k.p., w wy-
sokości 7%. Strona związkowa wskazała również, że trzy spółki działające na terenie
Elektrowni im. Tadeusza Kościuszki Spółka Akcyjna z siedzibą w Połańcu (obecnie
Elektrownia Połaniec S.A. - Grupa Electrabel, dalej powoływana, jako ,,Elektrownia"),
tj. Elpoeko, Elpoterm i Elpoinformatyka, podzieliły stanowisko związków zawodowych
i podniosły wynagrodzenia o 7%. Spółki Elporem i Elpoautomatyka zgodziły się na
taką podwyżkę, jednakże następnie zmieniły zdanie.
Przedstawione wyżej żądanie strona związkowa wywodzi z porozumienia z 14
lutego 2003 r. kończącego spór zbiorowy pomiędzy Elektrownią a Związkami Zawo-
dowymi działającymi w tej Spółce (dalej powoływane, jako: ,,Porozumienie"). Poro-
zumienie to kończyło spór dotyczący restrukturyzacji Elektrowni, wszczęty 6 grudnia
2002 r. Porozumienie, między innymi, określiło uprawnienia pracowników, którzy
przechodzą do nowych pracodawców (w tym pracodawców będących uczestnikami
niniejszego sporu przed Kolegium) na podstawie art. 231 k.p. W szczególności § 4
Porozumienia stanowi, że: ,,1) Do pracowników Elektrowni, którzy przejdą do nowego
pracodawcy w trybie art. 231 Kodeksu pracy, będą stosowane postanowienia Po-
nadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników Przemysłu Energe-
tycznego, Układu, a także Pakietu Socjalnego zawartego 9 II 2000 roku pomiędzy
Związkami Zawodowymi działającymi w Elektrowni i Tractebel S.A. w części, w jakiej
nadal obowiązuje w Elektrowni, którymi byli objęci przed przejściem do nowego pra-
codawcy. Postanowienia wynikające z aktów, o których mowa w zdaniu poprzednim
będą obowiązywały co najmniej do 31 sierpnia 2008 roku, z zastrzeżeniem postano-
wień § 9. 2) Postanowienia układów wymienionych w ust. 1 niniejszego paragrafu
stosowane będą w brzmieniu obowiązującym w dniu przejścia pracownika do nowe-
go pracodawcy."
Treść odpowiednich postanowień Pakietu Socjalnego, zawartego 9 lutego
2000 r. pomiędzy związkami zawodowymi reprezentującymi pracowników Elektrowni
im. Tadeusza Kościuszki Spółki Akcyjnej z siedzibą w Połańcu a inwestorem -
Spółką Tractebel S.A. w związku zamiarem nabycia przez tego inwestora akcji Elek-
trowni od Skarbu Państwa, przedstawia się następująco: ,,III. 4. Inwestor gwarantuje,
że Zarząd Elektrowni ukształtuje politykę płacową pracodawcy w taki sposób, aby od
roku 2002 realny przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia był wyższy o
1% od wskaźnika ustalonego w trybie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowa-
nia przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektó-
rych ustaw. W przypadku braku takiego wskaźnika, strony zobowiązują się nie-
zwłocznie podjąć negocjacje w celu ustalenia wskaźnika wzrostu płac, wyższego od
prognozowanego wskaźnika inflacji dóbr i usług konsumpcyjnych przyjmowanego do
ustawy budżetowej, biorąc także pod uwagę inne prognozowane wskaźniki inflacji.
Przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem stanowiącym podstawę przyrostu wyna-
grodzeń w roku 2002, będzie przeciętne wynagrodzenie osiągnięte w roku 2001
obejmujące wynagrodzenia obciążające koszty, uwzględniające tytuły wypłat okre-
ślone w punktach 2 i 3 niniejszego rozdziału. W kolejnych latach bazą będzie rok
poprzedni. Gdyby rzeczywisty wskaźnik inflacji różnił się o ponad 1 punkt procentowy
od wskaźnika prognozowanego lub przyjętego do wzrostu płac, wynagrodzenie w
następnym roku zostanie skorygowane o różnicę pomiędzy wskaźnikiem rzeczywi-
stym a prognozowanym lub przyjętym do wzrostu płac. Podwyżka płac musi obej-
mować wszystkich pracowników jeden raz w roku kalendarzowym, z mocą od 1 lu-
tego każdego roku".
Z kolei art. 14.1 ust. 4 zakładowego układu zbiorowego pracy dla pracowników
Przedsiębiorstwa Spółki Elektrownia im. Tadeusza Kościuszki Spółki Akcyjnej w Po-
łańcu, zawartego 28 sierpnia 1997 r. (dalej powoływanym jako ,,zuzp", który został
dodany do układu protokołem dodatkowym nr 13, zawartym 4 grudnia 2000 r., ma
następujące brzmienie: "Gwarancje płacowe i zasady kształtowania wynagrodzeń: 4.
Zarząd Elektrowni ukształtuje politykę płacową Pracodawcy w taki sposób, aby od
roku 2002 realny przyrost przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia był wyższy o
1% od wskaźnika ustalonego w trybie ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowa-
nia przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektó-
rych ustaw. W przypadku braku takiego wskaźnika, Strony zobowiązują się nie-
zwłocznie podjąć negocjacje w celu ustalenia wskaźnika wzrostu płac, wyższego od
prognozowanego wskaźnika inflacji, dóbr i usług konsumpcyjnych przyjmowanego do
ustawy budżetowej, biorąc także pod uwagę inne prognozowane wskaźniki inflacji.
Przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem stanowiącym podstawę przyrostu wyna-
grodzeń w roku 2002, będzie przeciętne wynagrodzenie osiągnięte w roku 2001
obejmujące wynagrodzenia obciążające koszty, uwzględniające tytuły wypłat okre-
ślone w punktach 1, 2 i 3. W kolejnych latach bazą będzie rok poprzedni. Gdyby rze-
czywisty wskaźnik inflacji różnił się o ponad 1 punkt procentowy od wskaźnika pro-
gnozowanego lub przyjętego do wzrostu płac, wynagrodzenie w następnym roku zo-
stanie skorygowane o różnicę pomiędzy wskaźnikiem rzeczywistym a prognozowa-
nym lub przyjętym do wzrostu płac. Podwyżka płac musi obejmować wszystkich pra-
cowników jeden raz w roku kalendarzowym, z mocą od 1 lutego każdego roku. W
razie zachwiania na niekorzyść pracowników Elektrowni relacji pomiędzy przecięt-
nym miesięcznym wynagrodzeniem pracowników Elektrowni a przeciętnym mie-
sięcznym wynagrodzeniem w sektorze przedsiębiorstw lub w razie wzrostu wydajno-
ści mierzonego zwiększeniem sprzedaży (w złotych z uwzględnieniem inflacji) na
jednego pracownika, po roku 2004 Pracodawca przystąpi do renegocjacji ze Związ-
kami zawodowymi wskaźników procentowych określonych w niniejszym ustępie,
celem ich zwiększenia".
W pismach z 13 kwietnia 2005 r., wszczynających spory zbiorowe z poszcze-
gólnymi pracodawcami, strona związkowa motywowała żądanie objęte sporem na-
stępująco. Na podstawie § 4 ust. 1 porozumienia kończącego spór zbiorowy z dnia
14 lutego 2003 r. ustalona została zasada, że ,,do pracowników Elektrowni, którzy
przejdą do nowego pracodawcy w trybie art. 231 Kodeksu pracy, będą stosowane
postanowienia Ponadzakładowego Układu Zbiorowego Pracy dla Pracowników
Przemysłu Energetycznego, Układu, a także Pakietu Socjalnego zawartego 9 II 2000
roku pomiędzy Związkami Zawodowymi działającymi w Elektrowni i Tractebel S.A. w
części, w jakiej nadal obowiązuje w Elektrowni, którymi byli objęci przed przejściem
do nowego pracodawcy". Postanowienie to w sposób jednoznaczny przesądza o za-
sadzie równych praw pracowników Elektrowni i pracowników, którzy przeszli do in-
nych podmiotów na zasadzie art. 231 k.p., w odniesieniu do układów zbiorowych i
Pakietu, poprzez posłużenie się zwrotem ,,w jakiej nadal obowiązuje".
Podwyżki coroczne wynikające z ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocja-
cyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń oraz Układu i
Pakietu socjalnego nie mogą być niższe niż według wskaźnika ustalonego w trybie
ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. plus 1%. Mogą być natomiast wyższe. Stanowi o
tym pkt 4 Gwarancji płacowych i zasad kształtowania wynagrodzeń Pakietu socjalne-
go. Coroczne podwyżki w Elektrowni należy traktować jako aktualizację roczną pkt 4
Pakietu socjalnego oraz art. 14.1 ust. 4 zakładowego układu zbiorowego, formę
zmiany tych umów. Wskazując na powyższe brak jest podstaw prawnych do stoso-
wania wobec pracowników z art. 231 niższych podwyżek niż te, które zostały wyne-
gocjowane w Elektrowni.
Ponadto, jak wynika z przebiegu postępowania przed Kolegium, strona związ-
kowa wywodzi swoje żądanie z wykładni, przytoczonego wyżej, art. 14.1 ust. 4 zda-
nie 5 zuzp. W opinii związków zawodowych postanowienie to oznacza, że w sytuacji,
gdy: (-) w 2004 r. ustalony na podstawie ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocja-
cyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębior-
ców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1995 r. Nr 1, poz. 2 ze zm., powoływa-
nej dalej, jako ,,ustawa o negocjacyjnym systemie") wskaźnik przyrostu przeciętnych
wynagrodzeń u przedsiębiorców wynosił 3,2%, a dokonana podwyżka wynagrodzeń
wynosiła 4,2% (wskaźnik plus jeden punkt procentowy), (-) prognozowany wskaźnik
inflacji został w ustawie budżetowej ustalony na 2%, a (-) inflacja w 2004 r. wynosiła
3,5% - pracodawcy są zobowiązani do dokonania w 2005 r. korekty podwyżki przez
dokonanie dodatkowej podwyżki w wysokości 1,5%, a więc różnicy między rzeczywi-
stym wskaźnikiem inflacji a wskaźnikiem prognozowanym. Zdaniem strony związko-
wej, zgodnie z rozpatrywaną normą układową, należy porównywać rzeczywisty
wskaźnik inflacji ze wskaźnikiem prognozowanym, natomiast bez znaczenia jest wy-
sokość wskaźnika przyjętego do wzrostu płac.
W argumentacji pracodawców prezentowanej w protokołach rozbieżności po-
wtarzają się następujące argumenty. Ustalenie między związkami zawodowymi a
Elektrownią Połaniec S.A. - Grupa Electrabel Suez wskaźnika przyrostu przeciętnych
miesięcznych wynagrodzeń w 2005 r. na poziomie 7% nie ma żadnych skutków
prawnych dla pracodawcy. Teza, że coroczne podwyżki w Elektrowni należy trakto-
wać, jako aktualizację roczną punktu 4, rozdziału III Pakietu socjalnego oraz art. 14.1
ust. 4 zuzp dla pracowników Elektrowni Połaniec, pozostaje w sprzeczności z zapi-
sem § 4 ust. 1 Porozumienia kończącego spór zbiorowy z dnia 14 lutego 2003 r., z
którego wynika, że nowy pracodawca jest związany zapisami tych dokumentów w
brzmieniu na dzień przejęcia pracowników w trybie ustawowym. Jakiekolwiek inne
porozumienia zawierane między Elektrownią Połaniec i związkami zawodowymi nie
są dla nowego pracodawcy wiążące. Ponadto pracodawcy wskazywali, że niektórzy
z nich zawarli ze związkami zawodowymi porozumienie w sprawie wzrostu wynagro-
dzeń w spółce w 2005 r. w trybie ustawy o negocjacyjnym systemie, ustalając
wskaźnik przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla pracowników,
którzy przeszli do spółki na zasadzie art. 231 k.p., na poziomie 5,5%. Porozumienie
to jest ważne i wiążące dla stron, a jego zmiana może nastąpić wyłącznie w trybie
wymienionej ustawy, która w art. 4 ust. 3a stwierdza, że podstawą zmiany ustalenia
przyrostu przeciętnego wynagrodzenia, może być zmiana sytuacji i możliwości finan-
sowych przedsiębiorcy, a od zawarcia porozumienia sytuacja ta i możliwości finan-
sowe nie uległy poprawie. Takie porozumienia zostały zawarte w spółkach: Elpolab
(24 lutego 2005), Elpoautomatyka (24 lutego 2005), Elpobud (23 lutego 2005). Na-
tomiast pozostali pracodawcy, wobec niezawarcia porozumienia w trybie ustawy o
negocjacyjnym systemie, wprowadzili stosownymi aktami wewnętrznymi (zarządze-
niami prezesa) zasady realizacji wzrostu wynagrodzeń w spółce w 2005 r., ustalając
wskaźnik przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia dla pracowników,
którzy przeszli do spółki na zasadzie art. 231 k.p., na poziomie 5,5%, w trybie tej
ustawy. W protokołach rozbieżności pracodawcy podkreślili, że zmiana wysokości
tego wskaźnika może nastąpić wyłącznie w trybie art. 4 ust. 3a wyżej wymienionej
ustawy, który stwierdza, że podstawą zmiany ustalenia przyrostu przeciętnego wy-
nagrodzenia, może być zmiana sytuacji i możliwości finansowych przedsiębiorcy, a
od zawarcia porozumienia sytuacja ta i możliwości finansowe nie uległy poprawie.
Niektórzy pracodawcy wskazali ponadto, że związki zawodowe nie ustosun-
kowały się pozytywnie do żadnej z kolejnych propozycji kompromisowego rozwiąza-
nia sporu, przedstawianych przez spółkę.
Odnośnie do wykładni art. 14.1 ust. 4 zdanie 5 zuzp strona pracodawców
podniosła, w toku postępowania przed Kolegium, że w świetle tego postanowienia
układu pracodawcy nie są zobowiązani do dokonania dodatkowej podwyżki, ponie-
waż różnica między rzeczywistym wskaźnikiem inflacji a wskaźnikiem (przyrostu
przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia) przyjętym do wzrostu płac, nie przekro-
czyła jednego punktu procentowego (3,5% - 3,2% = 0,3 punktu procentowego, a więc
mniej niż jeden punkt procentowy).

Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym zważyło, co nastę-
puje:

W pierwszej kolejności Kolegium rozpatrzyło swoją właściwość do rozpozna-
nia niniejszego sporu. Wątpliwości w tej kwestii wynikają z faktu, że w fazie rokowań i
mediacji spór był prowadzony jako osiem odrębnych sporów zakładowych. Dopiero
po zakończeniu mediacji w poszczególnych spółkach spisaniem protokołów rozbież-
ności, strona związkowa wystąpiła z jednym wnioskiem o poddanie sporu toczącego
się między nią a poszczególnymi spółkami rozstrzygnięciu Kolegium Arbitrażu Spo-
łecznego przy Sądzie Najwyższym. W tej sytuacji rozważenia wymaga, czy spór ten
jest sporem wielozakładowym w rozumieniu art. 16 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. Nr 55, poz. 236 ze zm.). Zgodnie
z tym przepisem: ,,spór zakładowy rozpoznaje kolegium arbitrażu społecznego przy
sądzie wojewódzkim, w którym utworzony jest sąd pracy i ubezpieczeń społecznych.
Spór wielozakładowy rozpoznaje Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Naj-
wyższym."
W ocenie Kolegium spory zbiorowe prowadzone w fazie rokowań i mediacji
jako spory zakładowe mogą zostać przekształcone w jeden spór wielozakładowy w
fazie postępowania przed kolegium arbitrażu społecznego, jeżeli takie przekształce-
nie wynika z woli stron tych sporów, przedmiot sporu dotyczy pracowników zatrud-
nionych przez więcej niż jednego pracodawcę, a prawa i interesy wszystkich pracow-
ników i pracodawców objętych sporem są reprezentowane przez podmioty upoważ-
nione do działania w imieniu uczestników występujących odpowiednio po stronie pra-
cowników i pracodawców. Taka sytuacja wystąpiła w niniejszym sporze. Organizacje
związkowe reprezentujące wszystkich pracowników objętych sporami w fazie roko-
wań i mediacji wystąpiły wspólnie z jednym wnioskiem o poddanie sporu, jako sporu
wielozakładowego, rozstrzygnięciu Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie
Najwyższym. Organizacje te wyznaczyły wspólnie trzech członków do składu Kole-
gium. Pracodawcy na wezwanie Prezesa Sądu Najwyższego wyznaczyli wspólnie
trzech członków kolegium, a w toku postępowania reprezentował ich jeden umoco-
wany przez nich pełnomocnik. Przedmiotem sporu jest, takie samo wobec wszystkich
pracodawców, żądanie realizacji przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodze-
nia w 2005 r., dla pracowników, którzy zostali zatrudnieni przez nich na podstawie
art. 231 k.p., w wysokości 7%. Żądanie to organizacje związkowe wywodzą z tych
samych okoliczności faktycznych oraz z tych samych postanowień porozumień zbio-
rowych dotyczących wszystkich pracowników objętych sporem. W związku z tym
można uznać, że rozpoznawany spór wykracza poza sprawy jednego zakładu pracy,
co zgodnie z ustalonym orzecznictwem arbitrażowym decyduje o możliwości uzna-
nia, że spór ma charakter wielozakładowy (zob. zarządzenie Prezesa Sądu Najwyż-
szego z 10 lutego 1983, III PO 1/84, OSNCP 1984 nr 11, poz. 207 oraz postanowie-
nia Kolegium Arbitrażu Społecznego przy Sądzie Najwyższym z 17 października
1996, KAS 2/96, OSNAPiUS 1997 nr 10, poz. 180 i z 28 lipca 2000, (niepubliko-
wany). Istotne znaczenie ma także to, że w przedstawionych wyżej okolicznościach,
wskazujących na tożsamość faktycznych i prawnych okoliczności sporu, jego roz-
strzygnięcie powinno być jednakowe dla wszystkich pracowników i pracodawców nim
objętych.
Zdaniem Kolegium dopuszczalności opisanego przekształcenia sporów zakła-
dowych w spór wielozakładowy nie sprzeciwia się także art. 2 ustawy o rozwiązywa-
niu sporów zbiorowych, który stanowi, że prawa i interesy zbiorowe pracowników
wskazane w art. 1 są reprezentowane przez związki zawodowe (ust. 1) oraz że
prawa i interesy pracodawców w sporach zbiorowych mogą być reprezentowane
przez właściwe organizacje pracodawców (ust. 2). W szczególności wskazanie w ust.
2 przytoczonego artykułu ustawy, iż pracodawców może reprezentować organizacja
pracodawców nie oznacza, że nie mogą oni występować w sporze bez pośrednictwa
takiej organizacji. Przepis ten określa tylko jedną z możliwych form reprezentacji
strony pracodawców i nie wyklucza innych możliwości, w tym działania przez wspól-
nie ustanowionego pełnomocnika. Pogląd, że w sporze wielozakładowym po stronie
pracodawców może występować kilka podmiotów działających za pośrednictwem
wspólnej, pozaorganizacyjnej reprezentacji, jest również przyjęty w doktrynie prawa
(np. B. Cudowski: Spory zbiorowe w polskim prawie pracy, Białystok 1998, s. 89.)
Kolegium odrzuciło wniosek o wszczęcie postępowania w zakresie dotyczą-
cym żądania ustalenia przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2005
r. na poziomie 7% w spółkach ,,Elpolab" Sp. z o.o. w Połańcu, ,,Elpoautomatyka" Sp.
z o.o. w Połańcu, ,,Elpobud" Sp. z o.o. w Połańcu. W spółkach tych zostały zawarte
porozumienia w sprawie wzrostu wynagrodzeń w 2005 r. w trybie ustawy o negocja-
cyjnym systemie, ustalające wskaźnik przyrostu przeciętnego miesięcznego
wynagrodzenia dla pracowników, którzy przeszli do spółki na zasadzie art. 231 k.p.,
na poziomie 5,5%. Porozumienia te nie zostały wypowiedziane ani rozwiązane za
porozumieniem stron, a zgodnie z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o roz-
wiązywaniu sporów zbiorowych ,,jeżeli spór dotyczy treści układu zbiorowego pracy
lub innego porozumienia, którego stroną jest organizacja związkowa, wszczęcie i
prowadzenie sporu o zmianę układu lub porozumienia może nastąpić nie wcześniej
niż z dniem ich wypowiedzenia". W tej sytuacji spór dotyczący żądań wobec tych
pracodawców jest niedopuszczalny, ponieważ dotyczą one wprost zmiany treści
wskazanych wyżej porozumień (zmiany wysokości wskaźnika przyrostu przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w 2005 r. z 5,5% na 7%). Oceny tej, wbrew poglądowi
strony związkowej, wyrażonemu w toku posiedzenia Kolegium, nie zmienia to, że
strony każdego z tych porozumień przewidziały możliwość ich zmiany. Należy bo-
wiem stwierdzić, że z natury rzeczy każda umowa może być zmieniona za zgodą
stron bez względu na to, czy wyraźnie przewidzą to w treści porozumienia, czy nie.
Natomiast istotą zasady wyrażonej w przytoczonym wyżej przepisie ustawy o rozwią-
zywaniu sporów, jest dopuszczalność wszczęcia lub prowadzenia sporu zbiorowego
dotyczącego zmiany treści porozumienia zbiorowego nie wcześniej niż w dniu jego
wypowiedzenia lub rozwiązania w inny dopuszczalny sposób. W tym stanie rzeczy
uznanie, że wyraźne dopuszczenie przez strony porozumienia możliwości jego rene-
gocjowania upoważnia stronę zgłaszająca takie żądanie do wszczęcia sporu zbioro-
wego w celu jego realizacji, oznaczałoby dopuszczenie sporu o zmianę treści poro-
zumienia przed dniem jego wypowiedzenia lub rozwiązania. Uznanie takiej możliwo-
ści przekreśliłoby sens dyspozycji wynikającej z art. 4 ust. 2 ustawy o rozwiązywaniu
sporów zbiorowych.
Należy również wskazać, że zgodnie z art. 4 ust. 3a ustawy o negocjacyjnym
systemie, podstawą zmiany ustalenia przyrostu przeciętnego wynagrodzenia, może
być zmiana sytuacji i możliwości finansowych przedsiębiorcy. Zgodnie z twierdze-
niami pracodawców, od zawarcia porozumienia sytuacja ta i możliwości finansowe
nie uległy poprawie, czego strona związkowa w toku postępowania przed Kolegium
nie podważyła.
Odnosząc się do wniosku strony związkowej w pozostałym zakresie Kolegium
uznało, ze meritum sporu dotyczy wykładni § 4 ust. 1 Porozumienia oraz art. 14 ust.
1 pkt 4 zuzp. Odnośnie do wykładni § 4 ust. 1 Porozumienia strona związkowa, jak
wcześniej wskazano, twierdzi, że skoro w tym postanowieniu układu ustalono, że do
pracowników, którzy przeszli do nowych spółek na podstawie art. 231 k.p., stosuje się
Pakiet i zuzp w części, w jakiej nadal obowiązuje w Elektrowni, to coroczne podwyżki
w Elektrowni należy traktować jako roczną aktualizację punktu 4 Pakietu i art. 14.1
ust. 4 zuzp. Zdaniem Kolegium takiej wykładni przeczy jednak wyraźnie § 4 ust. 2
zuzp, który wprost stanowi, że nowy pracodawca jest związany Pakietem i zuzp w
brzmieniu obowiązującym w dniu przejścia do nowego pracodawcy w trybie art. 231
k.p.
Co do wykładni art. 14 ust. 1 pkt 4 zuzp kluczowe znaczenie ma interpretacja
zdania piątego, zgodnie z którym: ,,gdyby rzeczywisty wskaźnik inflacji różnił się o
ponad 1 punkt procentowy od wskaźnika prognozowanego lub przyjętego do wzrostu
płac, wynagrodzenie w następnym roku zostanie skorygowane o różnicę pomiędzy
wskaźnikiem rzeczywistym a prognozowanym lub przyjętym do wzrostu płac.". Zda-
niem strony związkowej, zgodnie z rozpatrywaną normą układową, należy porówny-
wać rzeczywisty wskaźnik inflacji ze wskaźnikiem prognozowanym, natomiast bez
znaczenia jest wysokość wskaźnika przyjętego do wzrostu płac. W ocenie Kolegium
wykładnia ta nie jest uzasadniona. Istotnie, rozpatrywane postanowienie układu nie
jest na pierwszy rzut oka jasne. W szczególności nie wskazano w nim wprost, czy
słowo ,,wskaźnik" w sformułowaniu ,,wskaźnika prognozowanego lub przyjętego do
wzrostu płac" odnosi się do wskaźnika inflacji, czy do wskaźnika przyrostu przecięt-
nego miesięcznego wynagrodzenia. Zdaniem Kolegium należy przyjąć, że chodzi tu
o wskaźnik przyrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Taki wniosek wy-
nika, po pierwsze stąd, że pojęcie wskaźnika inflacji przyjętego do wzrostu płac
(które różniłoby się od wskaźnika prognozowanego) nie występuje jako instrument
kształtowania przyrostu wynagrodzeń ani w ustawie o negocjacyjnym systemie, ani w
zuzp. Po drugie celem art. 14 ust. 1 pkt 4 zuzp jest ukształtowanie polityki płacowej w
taki sposób, aby pracownicy Elektrowni uzyskiwali przyrost przeciętnego miesięcz-
nego wynagrodzenia wyższy o jeden punkt procentowy od wskaźnika tego przyrostu
ustalonego w trybie ustawy o negocjacyjnym systemie, a zatem od wskaźnika obo-
wiązującego w całym sektorze przedsiębiorstw. Wynika to wyraźnie z całej treści
rozważanego punktu art. 14 zuzp. Taki cel tego postanowienia układu pozostaje
także w zgodzie z założeniami ustawy o negocjacyjnym systemie, do której to posta-
nowienie zuzp nawiązuje.
Żądanie związków zawodowych nie ma także uzasadnienia społeczno-gospo-
darczego. Pracownicy przejęci przez spółki uczestniczące w sporze mają zagwaran-
towane zachowanie uprawnień na poziomie obowiązującym w dniu ich przejścia do
nowego pracodawcy. Warunki ich wynagrodzenia po tym dniu powinny zależeć od
sytuacji i pozycji ich pracodawców, a nie innej spółki (Elektrowni). Powiązanie warun-
ków pracy i płacy pracowników z kondycją i możliwościami pracodawcy leży bowiem
u podstaw stosunku pracy.
Podejmując rozstrzygnięcie Kolegium wzięło również pod uwagę fakt, że w
spółkach uczestniczących w sporze występuje rażąca dysproporcja przeciętnych wy-
nagrodzeń między pracownikami przejętymi z Elektrowni w trybie art. 231 k.p. a po-
zostałymi. Zróżnicowanie to wynika stąd, że do pierwszej grupy stosuje się postano-
wienia zuzp i pakietu, podczas gdy pozostali pracownicy (w tym zatrudnieni po dacie
przejęcia pracowników z Elektrowni) z dobrodziejstwa tych aktów nie korzystają.
Zgodnie z Porozumieniem taki stan rzeczy ma się utrzymywać do 31 sierpnia 2008 r.
W spółce, w której różnica ta jest najmniejsza, wynosiła ona w 2004 r. 1.212 zł. W
spółce, w której rozpiętość ta jest największa, wynosiła ona 2.618 zł. W pozostałych
różnica między wynagrodzeniami wskazanych dwóch grup pracowników kształtowała
się w 2004 r. między 1.694 zł a 2.121 zł. Należy stwierdzić, że uwzględnienie żąda-
nia związków zawodowych, bez równoczesnej podwyżki wynagrodzeń pozostałych
pracowników, zwiększyłoby jeszcze tę dysproporcję. W ocenie Kolegium naruszałoby
to poczucie sprawiedliwości i było sprzeczne z zasadą równego traktowania pracow-
ników.
Z powyższych względów Kolegium podjęło rozstrzygnięcie jak w sentencji.
========================================
Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych - inne orzeczenia:
  • Adres publikacyjny: