Postanowienie z dnia 18 lipca 2002 r.
III DS 11/02


Przewodniczący SSN Józef Skwierawski, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Roman Kuczyński (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 lipca 2002 r. sprawy
Stanisława W. na skutek rewizji nadzwycczajnej Ministra Zdrowia o uchylenie orze-
czenia Okręgowego Sądu Lekarskiego w Katowicach przy Śląskiej Izbie Lekarskiej z
dnia 29 października 2001 r. [...]

p o s t a n o w i ł:

u c h y l i ć zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę Okręgowemu Sądowi
Lekarskiemu przy Śląskiej Izbie Lekarskiej w Katowicach do ponownego rozpoznania
w innym składzie.

U z a s a d n i e n i e


Orzeczeniem z dnia 29 października 2001 r. Okręgowy Sąd Lekarski w Kato-
wicach uniewinnił obwinionego lekarza Stanisława W. od zarzutu, że w nocy z dnia
14/15 kwietnia 1994 r. w szpitalu w J. uczestniczył w udzielaniu pomocy pacjentowi
Dariuszowi B., ale nie przeprowadził badania chorego i osobiście nie założył cewnika
i opatrunku uciskowego, a także nie poinformował o tym kiedy należy zdjąć opaskę
uciskową, co spowodowało częściową martwicę tkanek [...] wymagającą długotrwa-
łego leczenia, to jest od zarzutu naruszenia art. 8, 9, 11 i 13 Kodeksu Etyki Lekar-
skiej - z uzasadnieniem, że zwyczaje panujące w szpitalu oraz chęć udzielenia spe-
cjalistycznej (urologicznej) pomocy chorym przeważały nad wymogami formalnymi
przyjęcia chorego, które w tym szpitalu nie były przestrzegane, nie wprowadzono
właściwego standardu prowadzenia dokumentacji lekarskiej, co nie było winą obwi-
nionego. Obwiniony, jak i poszkodowany stali się ofiarami niedowładu organizacyj-
nego panującego w szpitalu, pacjent został zaopatrzony prawidłowo, zgodnie z za-
sadami sztuki lekarskiej, natomiast dalsze konsekwencje wynikały z typowego dla
danego obszaru działania służby zdrowia zwyczajowo przyjętego sposobu udzielania
pomocy urologicznej z pominięciem lekarza pogotowia ratunkowego, lekarza Izby
Przyjęć i Poradni Rejonowej.

Powyższe orzeczenie zaskarżył rewizją nadzwyczajną Minister Zdrowia zarzu-
cając rażące naruszenie prawa, które miało wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie
art. 4 i art. 92 KPK oraz § 40 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z
dnia 26 września 1990 r. w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności
zawodowej lekarzy (Dz.U. Nr 69, poz. 406) przez nieuwzględnienie i pominięcie oraz
nieustosunkowanie się w orzeczeniu do dowodów dotyczących przewinienia zawo-
dowego obwinionego w postaci dwóch niezależnych, a w dużym stopniu tożsamych
opinii biegłych, które jednoznacznie stwierdzają przewinienie obwinionego. Skarżący
domagał się uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Okręgowemu
Sądowi Lekarskiemu do ponownego rozpoznania.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Rewizja nadzwyczajna okazała się uzasadniona. Zgodnie z powołanym w niej
przepisem art. 4 KPK organy prowadzące postępowanie karne są obowiązane badać
oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść jak i niekorzyść
oskarżonego, zaś według art. 92 KPK, podstawę orzeczenia może stanowić tylko
całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla roz-
strzygnięcia. Stosownie do przepisu art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o
Izbach Lekarskich (Dz.U. Nr 30, poz. 158 ze zm.) w sprawach nie uregulowanych w
tej ustawie do postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej stosuje
się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. Także po myśli § 40 roz-
porządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 26 września 1990 r. w spra-
wie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy (Dz.U. Nr
69, poz. 406) sąd lekarski orzeka na podstawie materiału dowodowego ujawnionego
w toku rozprawy (ust. 1) i wymierza karę, biorąc pod uwagę stopień winy, naruszenie
zasad etyki i deontologii zawodowej, naruszenie przepisów o wykonywaniu zawodu
lekarza, skutki czynu oraz zachowanie się obwinionego przed popełnieniem przewi-
nienia zawodowego i po jego popełnieniu (ust. 2).

W toku postępowania przygotowawczego Okręgowy Rzecznik Odpowiedzial-
ności Zawodowej w Katowicach uzyskał opinię prof. zw. dr hab. Janusza D. - Kie-
rownika Kliniki Urologii Samodzielnego Publicznego Szpitala Klinicznego w B. i opi-
nię prof. dr hab. Andrzeja B. Konsultanta Krajowego w dziedzinie urologii z Zespołu
Dydaktyki Urologicznej [...] Oddziału Urologii [...] w W. Według opinii prof. D. obwi-
niony: 1) nie przeprowadził żadnych podstawowych badań pacjenta, 2) zlecił, bez
zgody pacjenta, pielęgniarce założenie cewnika, co w przypadku krwotoku z cewki
jest niedopuszczalne, gdyż mogło spowodować powiększenie uszkodzenia cewki
moczowej, 3) zlecił założenie opaski uciskowej pielęgniarce, nie dokonując po tym
oceny prawidłowości ukrwienia członka, 4) nie poinformował chorego o tym, kiedy i
po jakim czasie należy zdjąć opaskę i kto ma to zrobić, przypisując obwinionemu
niedopełnienie obowiązków mimo ustalenia nieprawidłowości w sposobie przyjmo-
wania pacjentów i prowadzeniu dokumentacji przez szpital. Według opinii prof. B.: 1)
opanowanie krwawienia z cewki, będącego następstwem jej uszkodzenia, opatrun-
kiem okrężnym obejmującym prącie należy do czynności lekarskich, lecz zostało wy-
konane przez pielęgniarkę, 2) zastosowanie postępowania tego rodzaju u chorego
pozbawionego czucia w obrębie dolnej połowy ciała stwarza konieczność objęcia
chorego szczególnie wnikliwą obserwacją lekarską z uwagi na duże ryzyko wystą-
pienia zaburzeń ukrwienia prącia i następowej martwicy skóry prącia, 3) mimo kilka-
krotnej obecności chorego w szpitalu w okresie od 14 do 17 kwietnia 1997 r., czyli
przed przyjęciem go na Oddział Urologii w dniu 18 kwietnia 1997 r. dokumentacja
szpitalna nie zawiera zapisów tej obecności wbrew obowiązującym zasadom, jak też
4) wbrew tym zasadom nie zaopatrzono chorego, po udzieleniu mu pomocy, w kartę
informacyjną, zawierającą rozpoznanie choroby, rodzaj udzielonej pomocy oraz za-
lecenia, 5) wystąpienie martwicy skóry prącia, napletka i skóry żołędzi należy wiązać
z niedokrwieniem prącia, które było następstwem utrzymywania opatrunku okrężne-
go na prąciu przez długi czas. Z protokołu rozprawy przed Okręgowym Sądem Le-
karskim w Katowicach w dniu 29 października 2001 r. wynika, że Sąd ten dyspono-
wał wyżej przytoczonymi opiniami. Obwiniony przyznał też na rozprawie, że pacjent
nie dostał na piśmie pouczenia ,,ale z pewnością było mówione, że na drugi dzień ma
się zgłosić do Poradni". Jest jednak oczywiste w sprawie, że pacjentowi nie po-
wiedziano po co ma się zgłosić, zgłaszał się po zabiegu w dniu 14/15 kwietnia 1997
r. codziennie do szpitala, ale nie udzielono mu pomocy i zainteresowano się nim do-
piero 18 kwietnia, kiedy martwica była już zaawansowana i wymagała 47 dni lecze-
nia. Obowiązkiem Okręgowego Sądu Lekarskiego było zatem odniesienie się w za-
skarżonym orzeczeniu do całokształtu okoliczności sprawy i wskazanie, jakie fakty
sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich w tej mierze oparł się
dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych (art. 424 KPK w związku z art.
57 ust. 1 ustawy o izbach lekarskich) . Zaskarżone orzeczenie takim wymaganiom
nie odpowiada i przerzuca odpowiedzialność na niedowład organizacyjny panujący w
szpitalu. Konstatacja ta stoi jednak w rażącej sprzeczności z opinią biegłych, którzy
mimo wzięcia pod uwagę panujących w szpitalu nieprawidłowości, dopatrzyli się w
postępowaniu obwinionego niedopełnienia obowiązków. Rzeczą Okręgowego Sądu
Lekarskiego było zatem ustosunkowanie się do tych opinii, szczegółowe uza-
sadnienie dlaczego mimo dowodów wskazujących na zaniedbanie obowiązków ob-
winionego przyjmują jego ekskulpację ,,niedowładem organizacyjnym szpitala" w
aspekcie przepisów art. 8, 9, 11 i 13 Kodeksu Etyki Lekarskiej.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy podziela stanowisko Ministra Zdrowia i
nie podziela argumentacji obwinionego zawartej w odpowiedzi na rewizję nadzwy-
czajną, stanowiącej w istocie polemikę z tą rewizją. Zważywszy jednak na podniesio-
ną w odpowiedzi na rewizję nadzwyczajną przewlekłość postępowania Sąd Najwyż-
szy nie dopatrzył się ujemnej przesłanki procesowej w aspekcie przedawnienia, bo-
wiem czyn obwinionego mógłby być ewentualnie rozpatrywany pod kątem znamion
przestępstwa z art. 156 § 2 lub art. 157 § 3 KK, które to przepisy zawierają zagroże-
nie - odpowiednio - karą pozbawienia wolności do lat trzech albo do roku, wobec
czego, zgodnie z art. 51 ust. 2 ustawy o izbach lekarskich przedawnienie odpowie-
dzialności zawodowej następuje nie wcześniej niż przedawnienie karne, bieg
przedawnienia przerywa każda czynność rzecznika (ust. 3), a zatem przedawnienie
karalności zgodnie z art. 101 § 1 pkt 4 KK wynosi 5 lat od popełnienia przestępstwa z
tym, że jeżeli w tym okresie wszczęto postępowanie przeciwko osobie - a tak, jeśli
chodzi o odpowiedzialność zawodową stało się w przedmiotowej sprawie - karalność
ustaje, zgodnie z art. 102 KK, z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu.

Z powyższych motywów Sąd Najwyższy na podstawie art. 537 § 2 KPK orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================