Postanowienie z dnia 18 lipca 2002 r.
III DS 10/02


Sędzia SN Józef Skwierawski

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 18 lipca
2002 r. sprawy Krzysztofa Ś. na skutek zażalenia prokuratora Krzysztofa Ś. na za-
rządzenie Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego dla Prokuratorów przy Prokuratorze
Generalnym z dnia 20 marca 2002 r. [...] w przedmiocie odmowy przyjęcia kasacji

p o s t a n o w i ł :


u t r z y m a ć w mocy zaskarżone zarządzenie.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Dyscyplinarny przy Prokuratorze Generalnym orzeczeniem z dnia 26
września 2001 r. odmówił wydania zezwolenia na pociągnięcie prokuratora Krzysz-
tofa Ś. do odpowiedzialności karnej za przestępstwo określone w art. 27a ust. 1 i 2
ustawy z dnia 18 kwietnia 1985 r. o rybactwie śródlądowym (Dz.U. Nr 21, poz. 91 ze
zm.).

W wyniku rozpoznania odwołania rzecznika dyscyplinarnego, Odwoławczy
Sąd Dyscyplinarny dla Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym orzeczeniem z
dnia 20 grudnia 2001 r. [...] zmienił zaskarżone orzeczenie i zezwolił na pociągnięcie
prokuratora do odpowiedzialności karnej.

W dniu 11 stycznia 2002 r. wpłynęła złożona przez prokuratora Krzysztofa Ś.
kasacja od orzeczenia Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego, a Przewodniczący
tego Sądu - zarządzeniem z dnia 20 marca 2002 r. - ,,odmówił przyjęcia złożonego
(...) środka odwoławczego, jako niedopuszczalnego z mocy ustawy". Zarządzenie
wydane zostało na podstawie art. 530 § 2 KPK i art. 429 § 1 KPK w związku z art. 89
ust. 1 i 2 ustawy o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 19,
poz. 70 ze zm.). W uzasadnieniu tego zarządzenia stwierdzono, że jakkolwiek art. 83
tej ustawy ,,nie precyzuje, w związku z jakimi orzeczeniami kasacja może być wnie-
siona, a jedynie stwierdza, że może być ona skierowana z powodu rażącego naru-
szenia prawa, to usytuowanie tej instytucji w części regulującej odpowiedzialność
dyscyplinarną przemawia za tym, iż chodzi jedynie o orzeczenia kończące postępo-
wania dyscyplinarne". Podkreślono również, że zapadłe orzeczenie nie jest orzecze-
niem wydanym w postępowaniu dyscyplinarnym, ,,gdyż art. 54 ustawy o prokuraturze
(...) nie mieści się w części normującej postępowanie dyscyplinarne".

Zarządzenie to zaskarżył prokurator Krzysztof Ś. zażaleniem, w którym utrzy-
muje, że zarówno dwuinstancyjność postępowania w przedmiocie uchylenia immu-
nitetu prokuratora, jak i przewidziane w art. 83 ust. 2 ustawy o prokuraturze prawo do
wniesienia kasacji od orzeczenia sądu dyscyplinarnego drugiej instancji, przeczą ar-
gumentacji zawartej w zarządzeniu. Ponadto, umiejscowienie art. 89 wskazanej
ustawy w rozdziale dotyczącym odpowiedzialności dyscyplinarnej prokuratorów nie
może przesądzać o niedopuszczalności kasacji, albowiem ,,przy ocenie woli ustawo-
dawcy, zastosować należy wykładnię celowościową". Wykładnia ta - jak wywodzi
żalący się - uzasadnia wniosek, że ,,gdyby ustawodawca chciał ograniczyć prawo do
wniesienia kasacji tylko do orzeczeń wydanych przez sąd dyscyplinarny w ramach
postępowania dyscyplinarnego, zawarłby taką regulację w ustawie i wyłączył spod
działania art. 519 KPK orzeczenia inne, niż wydane w ramach rozstrzygania o delik-
tach dyscyplinarnych". Żalący się konkluduje: ,,umiejscowienie tego przepisu (art. 83
ust. 2 ustawy o prokuraturze - przyp. SN) w rozdziale ,,Odpowiedzialność dyscypli-
narna" jest tylko rozwiązaniem redakcyjnym ustawy i nie można z tego wyciągać
wniosku, które de facto pozbawia strony możliwości poddania kontroli kasacyjnej
orzeczenia Sądu Odwoławczego kończącego postępowanie w sprawie".

W zażaleniu sformułowano wniosek o uchylenie zaskarżonego zarządzenia i
rozpoznanie kasacji.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Stan prawny w całym zakresie rozstrzygania w niniejszej sprawie wyznaczają
przepisy wskazanej wyżej ustawy o prokuraturze (zwanej dalej ustawą) z uwzględ-
nieniem nowelizacji dokonanej ustawą z dnia 12 maja 2000 r. o zmianie ustaw o pro-
kuraturze... (Dz.U. Nr 48, poz. 553) oraz stosowane odpowiednio przepisy Kodeksu
postępowania karnego, zarówno ,,do postępowania dyscyplinarnego" (art. 89 ust. 1
ustawy), jak i ,,do rozpoznania kasacji, o której mowa w art. 83 ust. 2" (art. 89 ust. 2
ustawy) - przy czym w tym ostatnim zakresie, z wyłączeniami określonymi w tym
przepisie.

Treść art. 83 ust. 2 ustawy uprawnia określone w nim podmioty do wniesienia
kasacji ,,od orzeczenia wydanego przez sąd dyscyplinarny w drugiej instancji". Przy-
toczony zwrot nie pozwala na sprecyzowanie rodzaju orzeczeń ze względu na ich
przedmiot, albowiem posługuje się kryterium podmiotu, który orzeczenie wydał. Nie
budzi przy tym wątpliwości, uwzględniając treść art. 54 ust. 3 i art. 82 ust. 1 ustawy,
że decyzja sądu dyscyplinarnego przybiera zawsze formę orzeczenia, niezależnie od
tego, czy sąd ten rozstrzyga w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej, czy w
przedmiocie immunitetu wyrażającego się zakazem pociągnięcia prokuratora do od-
powiedzialności karnej sądowej. Ustalenie zakresu orzeczeń, o których mowa w art.
83 ust. 2 ustawy nie jest jednak możliwe bez uwzględnienia normatywnego kontek-
stu, a więc usytuowania tego przepisu w akcie prawnym charakteryzującym się czy-
telną systematyką i redakcją porządkującą regulowane w nim zagadnienia.

Nie sposób nie dostrzec przede wszystkim, że art. 83 ustawy, podobnie jak
wszystkie przepisy podrozdziału zatytułowanego: ,,Odpowiedzialność dyscyplinarna"
(art. 66-89), regulują wyłącznie zasady i przebieg postępowania dyscyplinarnego,
którego przedmiotem jest odpowiedzialność prokuratora za przewinienie określone w
przepisach art. 66 ustawy. Kwestia wydania przez sąd dyscyplinarny zezwolenia na
pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej sądowej uregulowana jest
poza wskazaną wyżej częścią ustawy, przepisami art. 54 zamieszczonymi w podroz-
dziale ,,Obowiązki i prawa". Przepisy tego artykułu normują - co trzeba wyraźnie pod-
kreślić - odrębnie i odmiennie (w porównaniu z art. 83 ust. 1 ustawy) system środków
zaskarżania orzeczeń sądów dyscyplinarnych w tych sprawach. Nie przewidują przy
tym możliwości zaskarżenia orzeczenia sądu dyscyplinarnego, wydanego w drugiej
instancji, choć ze wszech miar uzasadniony jest wniosek, iż gdyby ustawodawca
możliwość taką zamierzał dopuścić, wskazałby ją w tej części ustawy, i to w kolejnym
przepisie art. 54 - tak, jak uczynił to w art. 83 ustawy w zakresie postępowania dys-
cyplinarnego. Podobny rezultat uzyskałby ustawodawca zamieszczając treść art. 54
ust. 3 w art. 83 ustawy. Przepisy tego artykułu zawierałyby wówczas kompleksowe
unormowanie w zakresie środków zaskarżania orzeczeń wydawanych przez sądy
dyscyplinarne, co pozwalałoby wówczas twierdzić, że orzeczenie, o którym mowa w
art. 83 ust. 2 ustawy, to także orzeczenie w przedmiocie zezwolenia na pociągnięcie
do odpowiedzialności karnej sądowej. Skoro nie ma miejsca żadna z przedstawio-
nych wyżej sytuacji, to wniosek, iż kasacja przysługuje również od takich orzeczeń
jest całkowicie nieuprawniony, zwłaszcza że art. 54 ustawy nie zawiera postanowie-
nia nakazującego stosowanie w postępowaniu o wydanie zezwolenia, ani art. 83 ust.
2 ustawy, ani w ogóle przepisów dotyczących postępowania dyscyplinarnego - jak
czyni to art. 80 § 3 zdanie 3 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów
powszechnych (Dz.U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.). Brak takiego postanowienia nie
oznacza wprawdzie, że przynajmniej niektóre z przepisów regulujących postępowa-
nie dyscyplinarne nie znajdują zastosowania w postępowaniu o wydanie zezwolenia,
lecz nie wynika z tego możliwość stosowania tych z nich, które stanowią unormowa-
nia właściwe tylko dla postępowania dyscyplinarnego. Nie można zatem twierdzić, że
- mimo braku niezbędnego w takim wypadku, wyraźnego unormowania - zastosowa-
nie znajduje art. 83 ust. 2 ustawy, do którego treści art. 54 ustawy w ogóle nie nawią-
zuje, a i żaden z przepisów art. 83-89 ustawy nie zawiera jakiegokolwiek odniesienia
do postępowania w sprawie wydania zezwolenia, ani orzeczeń wydanych w tym po-
stępowaniu.

W tej kwestii niczego nie zmienia fakt, iż w art. 81 ustawy przewidziano odręb-
ny - w stosunku do unormowanego w art. 54 - tryb wydania zezwolenia. Rozpoznanie
sprawy w tym trybie ma w postępowaniu dyscyplinarnym charakter incydentalny i nie
wstrzymuje biegu tego postępowania. Art. 81 ustawy jest jednym z elementów regu-
lacji postępowania dyscyplinarnego, a funkcja tego przepisu nie uzasadnia w żadnej
mierze twierdzenia, że przepisy omawianego podrozdziału ustawy normują w rów-
nym stopniu postępowanie w sprawie udzielenia zezwolenia. Nie budzi przy tym wąt-
pliwości, że zaskarżenie wydanego w tym trybie orzeczenia następuje również na
podstawie art. 54 ust. 3, a nie na podstawie art. 83 ust. 1 ustawy. Ten ostatni przepis
stanowi podstawę zaskarżenia wyłącznie orzeczeń rozstrzygających w przedmiocie
odpowiedzialności dyscyplinarnej, o czym przekonuje - bez najmniejszych wątpliwo-
ści - porównanie treści zawartych w nim postanowień z treścią art. 54 ust. 3 ustawy;
wystarczy wskazać na określenie w obu tych przepisach stron uprawnionych do
wniesienia odwołania. Jest więc oczywiste, że art. 83 ust. 2 ustawy, następujący
bezpośrednio po przepisie ustalającym precyzyjnie zakres wymienionych w nim
orzeczeń, posługuje się identycznym zakresem tego pojęcia. Logika tego wniosku
przesądza jednocześnie o granicach zakresu orzeczeń sądu dyscyplinarnego, od
których przysługuje kasacja. To z tego właśnie powodu ustawodawca nie miał po-
trzeby precyzowania przedmiotowego zakresu tego pojęcia w art. 83 ust. 2 ustawy.

Przepisy omawianej ustawy nie dostarczają żadnych racjonalnych podstaw do
prezentowania odmiennego poglądu, wyrażonego w zażaleniu. Wbrew przedstawio-
nej w nim argumentacji, ani dwuistancyjność postępowania w sprawach o wydanie
zezwolenie, ani fakt, iż w sprawach tych rozstrzyga sąd dyscyplinarny decyzją w for-
mie orzeczenia, nie ujawniają potrzeby dokonania wykładni celowościowej w sytuacji,
w której posłużenie się wykładnią językową i logiczną jest wystarczające dla obja-
śnienia treści przepisu. Umiejscowienie postanowienia stanowiącego treść art. 83
ust. 2 ustawy w podrozdziale zatytułowanym ,,Odpowiedzialność dyscyplinarna" nie
jest więc ,,tylko rozwiązaniem redakcyjnym" - jak twierdzi żalący się, sugerując, że
zabieg ten nie ma znaczenia dla odczytania zakresu stosowania przepisu - lecz re-
zultatem świadomego wykorzystania techniki legislacyjnej w procesie kształtowania i
systematyzowania tekstu normatywnego.

Postępowanie dyscyplinarne i postępowanie w sprawie o wydanie zezwolenia
pozostają często w ścisłym związku i mogą stanowić łącznie o sumie konsekwencji
wynikających z popełnienia czynu, który wyczerpuje jednocześnie znamiona prze-
stępstwa i przewinienia dyscyplinarnego. Nie stwarza to jednak podstawy do utoż-
samiania obu postępowań w sposób wykluczający - wbrew przepisom ustawy - ich
zróżnicowanie w zakresie określonych regulacji procesowych.

Granice rozpoznania, wyznaczone w niniejszej sprawie przedmiotem zaskar-
żonego zarządzenia i treścią zażalenia, nie upoważniają do wypowiedzi w kwestii
celowości przyznania przez ustawodawcę uprawnienia do wniesienia kasacji od
orzeczenia zapadłego w postępowaniu w sprawie wydania zezwolenia na pociągnię-
cie do odpowiedzialności osoby wyposażonej w immunitet procesowy. Rozważania
usprawiedliwione granicami kognicji Sądu Najwyższego w tej sprawie uzasadniają
natomiast stwierdzenie, że art. 83 ust. 2 ustawy o prokuraturze (Dz.U. z 1994 r. Nr
19, poz. 70 ze zm.), dodany do tej ustawy przez ustawę z dnia 12 maja 2000 r. o
zmianie ustaw o prokuraturze... (Dz.U. Nr 48, poz. 553), nie stanowi podstawy wnie-
sienia kasacji od orzeczenia sądu dyscyplinarnego w sprawie wydania zezwolenia na
pociągnięcie prokuratora do odpowiedzialności karnej sądowej lub administracyjnej.

Możliwość utrzymania w mocy zaskarżonego zarządzenia, a zatem orzekania
w trybie odwoławczym, zależała w tej sprawie od rozstrzygnięcia kwestii formalnej,
wynikającej z wątpliwości dotyczących podstaw wydania zarządzenia o odmowie
przyjęcia środka odwoławczego. Przewodniczący Odwoławczego Sądu Dyscyplinar-
nego wskazał - jako podstawę wydania zarządzenia - art. 530 § 2 i art. 428 § 1 KPK
oraz art. 89 ust. 1 i 2 ustawy, natomiast art. 530 § 3 KPK stał się - zgodnie z poucze-
niem, jakim opatrzono zarządzenie - podstawą wniesienia zażalenia i przedstawienia
go Sądowi Najwyższemu do rozpoznania. Tymczasem postanowienie art. 89 ust. 2
ustawy wyłącza stosowanie między innymi art. 530 § 2 i 3 KPK ,,do rozpoznania ka-
sacji, o której mowa w art. 83 ust. 2". Niezależnie od niewątpliwej niejasności zna-
czenia przytoczonego zwrotu, nie budzi żadnych zastrzeżeń wniosek, że pismo pro-
cesowe nazwane przez jego Autora kasacją, nie jest - uwzględniając opisany wyżej
stan prawny - kasacją od orzeczenia wydanego w postępowaniu dyscyplinarnym, a
więc kasacją przewidzianą w art. 83 ust. 2 ustawy. Przewodniczący Sądu, respektu-
jąc taki stan prawny, traktował pismo procesowe żalącego się jako środek odwoław-
czy, którego ustawa nie przewiduje, skoro wniesiony został od orzeczenia kończące-
go postępowanie w sprawie nieobjętej działaniem art. 83 ust. 2 ustawy.

W pełni uzasadnione jest spostrzeżenie, że art. 89 ust. 2 ustawy - adresowany
do przewodniczącego dyscyplinarnego sądu odwoławczego, a także Sądu Najwyż-
szego jako właściwego do rozpoznania kasacji - redukuje kontrolę formalnych wa-
runków dopuszczalności kasacji do czynności określonych w art. 531 KPK. Ratio le-
gis takiego rozwiązania nie jest dostatecznie czytelne, jeśli uwzględnić treść art. 83
ust. 5 ustawy, a także art. 530 § 1 KPK, którego stosowania nie wyłączono przepi-
sem art. 89 ust. 2 ustawy. Niemniej konsekwencje stanu prawnego wyznaczonego
tym przepisem nie mogą dotyczyć sytuacji, których przepis ten nie obejmuje. Jest
oczywiste, że wyjście poza granice zakazu stosowania art. 530 § 2 i 3 KPK pozba-
wiałoby stronę - bez podstawy prawnej do takiego ograniczenia - uprawnienia do do-
konania w tzw. postępowaniu przedkasacyjnym, najpierw kontroli prezesa sądu, za
którego pośrednictwem należy wnieść kasację, a później - w wypadku negatywnego
jej wyniku - kontroli odwoławczej, wywołanej realizacją uprawnienia przysługującego
stronie na podstawie art. 530 § 3 KPK.

W sytuacji procesowej powstałej w niniejszej sprawie, zarówno zaskarżone
zarządzenie, jak i zażalenie złożone w sposób zgodny z prawidłowym pouczeniem,
nie mogły być zatem uznane za pozbawione podstawy prawnej.

Wywiedzione wyżej motywy uzasadniają rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego w
niniejszej sprawie.
========================================